Dagskrá - 27.04.1898, Blaðsíða 2

4i 6
óhófi, er hún sýnir í útbýting byggingar-
grunna undir nýja smákofa allt í kring um
eldri byggðina. Það er hið lang-dýrasta
eyðsluefni, sem óstjórnin okkar á fyrir
hendi. Hver ferh.faðmur.sem látinn er ónot-
aðurog þarfiaus milli tveggja bygginga, eykur
stórfje við útgjöld þau til vega, ræsa, ljósa
og annara sameiginlegra nauðsynja, er hvíla
á þessu fátæka bæjarfjelagi. Þegar heilir
rófugarðar eða jafnvel stórar túna-flatneskjur
eru mældar mönnum út milli smákofanna, þá
sýnir sú „jarðneska forsjón“, sem ráða á
bygging Reykjavíkur, hversu mikil gjafmildi
getur þróast af heimsku og blindri einþykkni
hjá þeim, sem af engu hafa að taka, nema
af því, sem náttúran sjalf hefur lagt oss upp
{ hendur, en það er einmitt sú eign, sem
allra síst má sólunda til einkis og sem vel-
ferð vor öll í framtíðinni á að byggjast á.
í þeim bæjum, sem byggðir eru eptir
reglu og undir stjórn, en ekki af tómri hend-
ingu og geðþekkni hvers eins, er farið svo
sparlega með byggingarrúmi? sem verða iná,
þó þannig, að tekið sje tillit til efnaaags og
annara ástæða þar sern byggt er. Þar er
eðlilega forðast að auka kostnað við sameig-
inleg fyrirtæki með því að dre fa fáum mönn-
um út yfir feiknastór svæði, með því að
hrófa upp smáhreysum, með því að láta ó-
notuð nærliggjandi byggingarsvæði en glenna
byggðina út til íjarliggjandi stöðva o. s. frv.
En Reykjavíkur-stjórnin þarf ekki að gæta
þessa. Til þessa er hún allt of rík — af
fávisku og óbifanlegn trúnaðartrausti á sína
eigin speki, hversu opt og hversu rækilega sem
hún er minnt á það, að hún er að fleygja
fje bæjarins og framtíð í botnlaust díki bráð-
vitlausra, gagnslausra, skaðlegra ráðstafana.
Lundakofarnir í kringum Laugaveg og
hinar rúmgóðu ábýlisjarðir í kringum hvern
kofa munu verða haldgóðir minnisvarðar þeirr-
ar heimskulegustu og þrákelknustu óstjórnar,
sem nokkru sinni hefur ráðið fyrir bygging
nokkurs bæjar. Það er vel samanrýmanlegt
eða hittþó heldur, við slíkt takmarkalaust örlæti
á því dýrasta sembærinn á að láta fjelagið vanta
öll sameiginleg, siðaðra manna lífsþægindi.
Hjer er ekki til svo mikið sem eitt einasta
salerni fyrir almenning. En að úthluta stór-
um landflæmum undir auðvirðilega og afkára-
lega byggð híbýli í beitarhúsa og hænsakofa
stýl, sem hvort um sig eykur bæjarfjelaginu
stórvægileg útgjöld, það er líf og yndi óstjórn-
arinnar í Vík og til þess hefur hún ráð.
Eimm þúsund sálir dreifðar yfir fimmtíu
þúsund manna byggingarsvæði o. s. frv. í sama
hlutfalli þangað til bærinn er orðinn ónýtur
og verður að rífast niður, það er byggingar-
pólitík þeirrar stjórnar, sem refsidómur for-
laganna hefur úthlutað oss.
Reykjavíkurbúi.
Frá Útlöndum eru engin ný mark-
verð tíðindi að segja. Enn stendur á sama
þófinu milli Spánverja og Bandaríkjanna, en
það ætla menn þó flestir að ágreiningur
þeirra um Kúba leiði til ófriðar innan skamms.
— Þing Bandaríkjanna hefur fyrir nokkru
falið forseta Mck. Kinley vald til að gjöra
hvað sem honum þætti við eiga gegn Spán-
arstjórn, en Madrídarblöðin láta sjer á hinn
bóginn hóglega og stjórnin þar í landi er að
því sem sagt er, mjög nauðug að leggja
út í ófriðinn. Meiri hluti ameriska þingsins
er þar a móti mjög æst og nóg af hörðum
hnútum látið fjúka til Spánverja úr þeirri
átt. — Don Carlos hefur skorað á alla fylg.
ismenn sína í opnu brjefi er hannhefur útgefið
að fylgjast að öllum málum með hinum ýmsir
politísku andstæðingaflokkum gegn hinum
sameiginlegu óvinum Spánar. — Hann lýk-
ur erindi sínu með þeím orðum: Ef
stjórn landsins viil ekki taka upp glófa þann
er fleygt hefur verið til vor í Wash'ngton
þá fer jeg sjálfur af stað og afla mjer her-
sveita, ef ekki reglulegra liðsmanna þá sjálf-
boða — til þess að verja heiður föðurlands-
ins. — Síðustu blöð er borist hafa segja ó-
friðinn óhjákvæmilegan.
___________
Glaðstone lifir, en er talinn al ólæknandi.
— Með X-geisIasjánni hefur það nú fundist að
sjúkdómur sá er hann þjáist af er átumein í nef-
beininu, og ætla læknar hans að það muni
innan skamms tíma draga hann til dauða.
Ráðaneytið sama þraukarenn við stjórn
í Danmörku, þrátt fyrir hinn mikla sigur vinstri
mannaflokksins við kosníngar 5. þ. m.
Úr póstbrjefi.
....... Menn eru hjer óvenjulega sammála
um »stórpólitíkina«, um framkomu hinna helstu
þingmanna og um blöðin nú sem stendur. Það
er síðasta hneyxlið, er Valtýsmenn gjörðu í stjórn-
arskrármálinu, sem hefur safnað mönnum hjer svo
einhuga saman. Endurskoðunarfrumvarpið frá
1885 og 86 hefur aldrei haft svo tvídrægnislaust
fylgi kjósenda í þessu kjördæmi eins og það hef-
ur nú,. og mun það nú sjást síðar, hvort vjer
höfum ekki tekið þann málstað, sem best mun
duga hjá þjóðinni þegar til hennar kasta kemur.
Annars furða menn sig á því, hversu auð-
virðilegan varning ýms blöð vor leyfa sjer að
bjóða mönnum, sjerstaklega að því er snertir
stjórnarskrármálið, og munu menn búast við því,
að einhver bráð breyting verði nú á afskiptum
„pressunnar" hjer a landi af opinberum málum,
ef annars menning þjóðar vorrar skyldi vera ætl-
uð nokkur framtlð. Því dýpra niður í stefnuleysi,
smekklausan rithátt, vanþekkingar-glamur og ó-
fyri'rleitna persónu- eigingirni sýnist blaðamennska
engrar þjóðar geta sokkið, sem annars á sjer nokkr-
ar viðreisnar von. Sama er að segja um pólitik
ýmsra hinna svo kölluðu löggjafa vorra á alþingi.
Sje litið á sögu landsins eða horft yfir nöfn og
verk helstu manna þjóðarinnar að undanförnu,
sjerstaklega 1 stjórnfrelsismálinu, þá blöskrar manni
einfeldni, ljettúð og óþjóðrækni þessara manna,
sem nú þykjast vera að ráða endurskoðunarmál-
inu til heillvænlegra lykta með leynisamningum
og öðru óþinglegu makki við útsendara frá skrif-
stofu stjórnarráðsins í Höfn. Hvar sjáum vjer
í sögu landsins dæmi til annarar eins fákænsku
og lítilþægni gagnvart Dönum? Bændurnir 1 Kópa-
vogi standa eins og djúpviturt oghálært öldunga-
ráð langt yfir Valtýs-klíkunni og hennar fylgifisk-
um. Aldrei hefur aumara lið verið elt á neinni
bónda-veiðiför Dana hjer í landi.
Þó virðist, ef til vill, það eitt bera enn þá
ríkari vott þess, að vjer sjeum komnir svo langt
niður sem komist verður, að nokkrir þeir, sem
betri menn þykjast og vitrari Valtýsliðinu,
hafa leyft sjer að taka upp og bera á borð fyrir
þjóðina hræ miðlunarinnar frá 1889, sem óhætt
mun vera að fullyrða að almenningi býður enn
þá meira við, heldur en nokkurn tíma Valtýsk-
unni svo kölluðu. Og þessi viðbjóður er enn þá
öflugri fyrir þá sök, að sá maður er leigður til
þess að halda miðluninni að landsmönnum, sem
menn allra síst vildu heyra taka þátt í umræðum
um nokkurt opinbert málefni. Menn vildu helst
aldrei þurfa að vita af honum framar og þvf síð-
ur að sjá hann settan í meistarasæti. Og fyiir
hverja peninga er þessi maður leigður? Ekki fyr-
ir peninga þeirrar klíku, sem hann hefur nú slð-
ast smeygt sjer inn á, heldur fyrirfje landsmanna
allra. Mjer er óhætt að fullyrða, að sú hneyxlis-
fjárveiting er einhuga álitin ein hin mesta sví-
virðing, sem sjest hefur á fjárlögum vorum. Það
er sannarlega hart, að vita því fje varið þjóðinni
til skapraunar og vanvirðu, sem ætti að verja
henni til gagns og sóma. En hvað er það, sem
ekki má nú gera hjer á landi í þá átt, að níða
og svíkja af okkur bændunum allan árangur af
því, sem gjört hefur verið í stjórnarskrármalinu
að undanförnu?.......................
Hertoginn af Aljaska
vill enn þá vera „óviðjafnanlegur" eins og hann er
vanur að vera. Enginn getur svo vel sem hann
»fundið púðrið« 1 hverju sem er, í bundnu eða ó„
bundnu máli, og enginn getur með jafnmikilU
sálarrósemi eins og hann klifað á því, sem flestir
aðrir í hans sporum mundu vilja forðast að nefna.
Hertoginn veit að það erexkisiður að deila
um „smekk" — óg ekki siður að svara því orði
til Qrðsísem dómarar slíkra hluta segja eða skrifa.
Þessvegna er inn óumræðilegi einatt, vanur því,
þegar hann hrærist til reiði í hjarta sínu, að blanda
galli og ediki í sína goðumlíku úrskurði yfir gildi
allskonar ritsmíða.
Með því vill inn víðförli Odyssevs og upp-
götvari Vínlands ens mikla svala hugarþeli sínu
gegn þeim er hafa dirfst að erta hann til gremju
og koma honum í geðshræring.
Herra hertoginn hefur nýlega opnað sinn
innri mann á þessa lund í miðlunartólinu sínu,
sem er svo sjaldsjeð og fágætt meðal mannanna
Hann hefur trúað mönnum fyrir því að hann
skrifi orðið hreifa með y, gagnstætt því sem flest-
:ir menntaðir menn gjöra, að hann hafi aldrei
heyrt lóuna syngja (Sbr. Gröndal: Syngur lóa suðri
í mó) að hann þekki ekki orðið rafurmagn, að
hann geti sjeð prentvillu ef hann blíni nógu lengi
á hana, að hann geti fundið eptirmála í bók þeg-
ar hann hafi blaðað í gegnum hana alla, að hann
álíti óhentugt að taka eptir leiðrjettingum (sbr.
gott eðli leiðrj. í . . opt eðli o. s. frv. o. s. frv.)
I öllu þessu lýsir sjer feiknamikil andagift
ins óumræðilega. — Sjerstaklega minna tilvitnanir
hans í hinar mörgu augsýnilegu prentvillur,
svo átakanlega á Koch og hnýsuna, að mað-
ur lifir svo að segja upp aptur það gaman sem
hafðist af þessari nýju doktorsritgerð í náttúru-
vísindum frá hendi ins lævísa hrakningsmanns.
Heilar 3 vikur gekk »uppgötvarinn« í saklausri
gleði sinni yfir þessari smellnu þýðing á orðinu
»Marsvin« þangað til honum var trúað fyrir þvf
af einhverjum velunnara sínum að hvalakyn allt
væri óhentugt til bólusetningar og annara þess-
konar tilrauna.
— En þrátt fyrir það þótt menn hljóti að við-
urkenna mikið andríki ins náðuga hertoga í þeirri
grein að leita uppi misprentaðar kommur, punkta
og því um líkt, verður nú ekki komist hjá því f
þetta sinn að minna hann á að hann hefur farið
svolítið lengra í ofangreindum dómara-lestri sín-
um heldur en siður er til. — Edikssúrar hugleið-
ingar sínar um allskonar ritsmíðar hefur hann
leyfi til að láta prenta eptir sig — en þegar gall-
ið leiðir hann út fyrir það efhi þá verður inn
stórmerkilégi hertogi að láta sjer lynda þótt hon-
um sje gefin hæfileg vísbending um það hver hann
er og hvar hann er staddur.
Mönnum mun efalaust þykja inn fyrverandi
skilamaður Lögbergsfjárins góða o. s. frv. miður
vel fallinn til þess að brígsla mönnum að raunarlausu
um fjárglæfrar og yfirleytt að honum fari frem-
ur illa að ræða um fjárhag annara manna, meðan
hann lifir sjálfur á opinberri ölmusu. — En sjerstak-
lega mun mönnum finnast að inn guðdómlegi
flökkumaður hafa látið sjer skjátlast í því að telja
þetta heyra undir •»b6kmenntir<, og vissu menn
það eigi að hann hefur kastað ellibelgnum, og
að hann er kominn inn í Nýju Öldina löngu á
undan öðru dauðlegu fólki þá mundu menn nú
ætla að hann gengi í barndómi og elliglöpum
fyrir þessa sök. —
Ennfremur mun mönnum þykja það
lftt geðslegt að heyra hann væna aðra
um of mikið sjálfsálit. — Þvl eins og búast er við
hefur inn óviðjafnanlegi nú um nær þvl heilan
mannsaldur látið það sitja í fyrirrúmi fyrir öllu
öðru að hæla sjálfum sjer, og þarf enga næma
greind til þess að finna, enn þann dag í dag, að
nonum þykir bragðgott að minnast á sig, inn Njál-
spaka, þrautseiga Odyssev, sjálfan kominn enn
einu sinni Vestan um haf, vota vegu. — Að vísu
hefur ekki verið laust við nokkra rjenun á „sjálf-
skoðun" þessa merka manns síðan að sagan um
„úrið og kompásinn" hans var lesin upp fyrir
honum fyrir nokkru slðan. Það er líkast því sem
hann þaulblíni ekki alveg eins lengi á skuggann
sinn nú eins og fyrir þann tíma. En þrátt fyrir
það má enn greina það vel hvert umtalsefni hon-
um þyki gómsætast og væri það synd ef hann
legði þann vana sinn nú niður á gamals aldri að
lofa sig og afreksverk sín. Hver ætti
þá að gjöra það, og hvert gaman hefðist þá af
hinum óviðjafnanlega? —