Dagskrá - 13.07.1898, Qupperneq 1

J
*
DAGSKRÁ.
III.
1
Reykjavík, miðvikudaginn 13. júlí.
1898.
III, árg. DAGSKRAR
kostar 4 krönur
52 tölublöð á ári. Erlcndis 5 kr. (D/2 doll-
ar í Vesturheimi). Gjalddagi fyrir lok októ-
bermánaðar og uppsögn skrifleg, bundin við
áramót, sje komin til útg. fyrir sama tíma.
Kemur út á miðvikudögum.
0^“ Dagskrá má borga í inn-
skript í öllum verslunum á ís-
landi.
Fylgirit „Dagskrár4í
Þingsöguog bókmenntir
ársins 1897
fá nýir kaupendur að III. árgangi ókeypis
meðan upplagið endist.
Allskonar fatnaður
o g
tilbúin föt,
allt með ágætu verði
fæst hjá
Sturlu Jónssyni.
Nýfluttur til íslands
er hinn heimsfrægi litur
Omnicolor
tilbúinn af efnafræðisverkstofu
Baumanns & Kassel.
Festist ekki við hendurnar,
hefur engin eitruð efni og upplitun á
sjer ekki stað
Hefur þegar við fyrstu reynslu fengið bestu
meðmæli.
20 litartegundir.
— pakkinn kostar 35 aura og fylgja
litarreglur á íslensku.
Einkaútsölu fyrir ísland hefur
Gunnar Einarsson.
Tjarnargötu 1. Reykjavík.
North British &
Mercantile
Insurance
Compagny
Stofnað 1809.
Elsta 0 g öflugasta
vátryggingarfjelag í
Bretalöndum.
Fjelagssjóður yfir
270 millíónir króna.
Greið borgun á brunabótum.
Lág iðgjöld.
Allar nánari upplýsingar fást hjá:
T. G. Faterson,
aðalumboðsmanni á íslandi
og
Hannesi Ó. Magnússyni,
umboðsmanni fyrir Reykjavík og Suðurland.
Nýjar bækur. Ódýrar bækur.
Bókasafn alþýðu II. árgangur.
1. b. Flammai iort: Urania.
2. z. Topelíus". Sögur Herlœknisins.
Báðar þessar bækur eru
prýddar fjöldamörgum eirstungu-
og málmsteypumyndum
og mjög vandaðar að 'óllum frága?igi\
hver þessara bóka kosta í kápu: 1,00 kr.,
í bandi. 1,35, 1,75, 2,50 (áskrifendaverð).
Þeir sem vilja gerast áskrifendur bóka-
safnsins geta
enn þá fengið I. árgang þess.
NOTIÐ TÆKIFÆRIÐ. I. árg.
er á förum.
Bókasaýn alþýðu fœst hjá;
Arinb. Sveinbjarnarsyni.
Skólastræti 3.
Almennar frjettir.
Þjóðminningardagur Arnesinga var haldinn
síðastliðinn sunnudag á Armóti. Þar voru hátt á
2 þúsund manns komnir saman og var þar af
mikill fjöldi úr Reykjavík. — Kvæði voru sungin
eptir þá Guðmund bóksala Guðmundsson á Eyr-
arbakka, síra Valdemar Briem og Brynjúlf Jóns-
son frá Minnanúpi. Ræður hjeldu síra Olafur
Helgason á Gaulverjarbæ, sjera Olafur Olafs-
son á Arnaibæli og ýmsir fleiri. I kapp-
reið sem haldin var hlaut grár hestur, eign Guð-
mundarbónda á Jötul Hreppum i.verðlaun (25. kr.)
en sá Móbrúni frá Arnarbasli,sem hljóp á Melunum
við Reykjavík í fyrra, 2 verðlaun. Best glímdu
Bjarni Guðmundsson (1. verðlaunj og Erlendur
Erlendsson frá Miklaholti (2.). í kapphlaupi íjekk
Einar Eiiiksson frá Helgastöðum 1. en Gísli
Brynjólfsson frá Sóleyjarbakka 2. verðlaun. —
Kappreiðarhesturinn frá Jötu var seldur Birni
kaupm. Kristjánssyni 1 Rvík. sama dag fyrir 300
krónur.
Bruunkapteinn, hinn danski fornleifafræðing-
ur sem hefur ferðast hjer síðastliðin sum-
ur, fcr þessa daga til Bæjar í Reykhólasveit
að skoða fund þann, sem varð þar í vetur. Það-
an fer hann yfir Skagafjörð til Eyjaljarðar og síð-
an suður Kjalveg; ætlar hann að láta marka veg
þann vörðum. — Það sem hann skoðar hjer á
landi nú eru að eins forngrafir. Þingstaði lætur
hann bíða næsta árs. —
Hanson, sá, er hefur áður lagt það til, að mál-
þráður væri lagður milli Akureyrar og Reykja-
víkur, er væntanlegur með næsta póstskipi, sem
erindreki hins norræna frjettaþráðarfélags.
Otto Wathne hefur í hyggju að setjast að
hjer syðra, ef til vill strax í sumar. Hann kvað
ætla að koma bingað í águst, með nótaútgerð sfna,
ef ekki fiskast fyrir austan.
Nýkominn er til bæjarins Norðmaður af Isa-
firði að nafni Hettervig, sem ætlar að setja
hjer upp gosdrykkjaverslun. Hann hefur einn-
ig síldarútgerð, sem hann flytur hingað.
Kirkjujörðina Breiðholt er á veiði að Elliða-
ánum kvað nú innan skamms eiga að selja hr.
H. A. Payne (eiganda Thomsensjarðanna gömlu
við sömu ár) fyrir 10,000 krónur.
Ferðamannafjelagið hetur keypt tvo hluti (fyrir
500 kr). í samkomuhúsinu á Þingvöllum sem nú
er verið að byggja, og verður orðið albúið til af-
nota fyrir þann tírna er boðendur Þingvallafund-
arins gerðu ráð fyrir.
Bókménntafjelagið bjelt sfðari ársfund
sinn 8. þ. m. og endurkaus hina fyrri stjórn sína.
Búnaðartjelag Suðuramtsins hjelt og síðari árs-
fund sinn 5. þ. m. og endurkaus fyrri stiórn sína.
— í þjónustu íjelagsins hafa þeir búfræðingarnir
Sveinbjörn Olafsson, Hjörtur Hansson og Gtsli
Þorbjarnarson starfað í vor og í sumar. Sam-
þykkt var að veita Sigurði búfr. Sigurðssyni frá
Langliolti 200 kr. til þess að fara á sýninguna í
Björgvin.
Hjörtur Skólastjóri Hannesson hefur nú feng-
ið 700 kr. alls (500 úr landssjóði og 200 úr amts-
sjóði) til að fara til Björgvinjar.
Með „Bothnia,, sem kom á laugardaginn að
vestan var fátt farþega. Frk. Ingibjörg Bjarna-
son, Frk. Kristtn Þorvaldsdóttir (læknis á ísa-
firði) cand. jur. Marino Hafstein, Júllus Jörg-
ensen af „Hotel Island" og nokkrir fleiri. —
Rjett um leið og »Bothnia« var að leggja af
stað af Isafirði varð stórkaupmaður Lárus Snorra-
son sem var að fara frá borði af skipinu, hastar-
arlega veikur og datt niður úr stiga á þilfarið.
Var hann borinn meðvitundarlaus í bát þann er
átti að flytja hann í land og hefur ekki spurst
frekar um þetta, því skipið fór í sömu svipan.
Halldór Halldórsson frá I órustöðum er átti
í áflogunum við faktor Holm á Flateyri og blóð-
in hafa flutt fregnir um sat í varðhaldi 2 daga
eptir að hann kom vestur, með »Bothnia« á dög-
unum, í gæslu cand. juris Marino Hafsteins. —
Hann var þó síðan látinn laus gegn 1000
króna ábyrgð stjúpa síns, og er nú beðið þess
að nýjar yfirheyrslur verði hafðar í málinu. —
Ferð Halldórs hingað suður var að því semhann
segir sjálfur, gjörð í því skyni að útvega sjer
málaflutningsmann og þykir engum ástæða til
þess að rengja það.
Eptir áliti cand. M. Hafsteins, er hefur kynnt
sjer þetta mál, er ekki ástæða til þess að ætla
að Halldór verði dæmdur til annars en sekta. —
A Höfn á Hornströndum drekkti sjer nýlega
ungur maður, Alfur Magnússon (sem fór úr latínu-
skólanum fyrir nokkrum árum) af einu af fiskiskip-
um A. Asgeirssonar.
Síldveiði yar komin mikil á Arnar-
firði. Gufuskip Thorsteinsons á Bíldudal hafði
lagt þar lás daginn áður en „Bothnia" fór um
og lokað inni mikla síld, en svo haíði skrufa
skipsins komið við lásinn og rifið hann og misst-
ist þá allur fengurinn. Daginn eptir fengust 60 1
tunnur á þessum sama firði.
A Isafirði var síldarafli rjett að byrja. Höfðu
fengist nokkrar tunnur 1 lagnet.
Erindi sýslunefndarinnar í K. &. Gbr.sýslu
um að hætta væri á því að taka þyrfti lán upp
á amtið til þess að aístyra hallæri í 5 hreppum
sýslunnar af 12, var svarað á þá leið af amtsráði
suðuramtsins er hjelt fund með sjer um síðustu
mánaðamót, að sýslunefndin hefði skyldu til þess
samkvæmt tilsk. 4. maí 1872 39. gr. að hjálpa
sjálf og væri því ekki heimilað að beiðast láns
úr amtssjóði. —- Helsta skýrslan sem fyrir lá um
bágindi þar syðra var frá Vatnsleysustrandar-
hreppi. Efnahagur manna þar og allt ástand
hörmulegt sökum fleiri ára aflaleysis.
F rjettaþráðarmálið.
Eins og getið hefur verið til áður í þessu
blaði, virðist nú sú raunin ætla að verða á
að hið mikia „norræna frjettaþráðafjelag"
dragi sig hóglega og með fögrum orðum út
úr því fyrirtæki, og það verði þannig enn
sem fyr að íslendingar megi jafnt vera mál-
þráðarlausir, sem þeir hafa vciið áður, fyrir
ráð.'-tafanir og aðgerðir Dana.
Hjer hefur áðurveriðdrepiðáþað,aðDanir
sjálfir geta engan arð haft af því að þráður
þessi sje lagður. Verslun þeirra við íslend-
inga er það eina sem þeir græða á, undir
hinu núverandi fyrirkomulagi og ástandi en
— sú verslun sem þeir reka nú hjer með
talsverðum beinum og óbeinum arði mundi
innan örskamms tíma verða „sagan tóm“ ef
Islandi yrði komið í málþráðarsamband við
önnur lönd, og á hinn bóginn er ekki hægt
að ætlast til þess að neinn vilji starfa að
því af neinu kappi, að spilla fyrir sjálf-
um sjer.
Afleiðingin af málþræðinum yrði óhjá-
kvæmiiega að Islendingar tækju að skipta
beint við hina ýmsu útlendu markaði bæði með
innflutta og útflutta vöru í stað þess að kaupa
og selja—þer Kaupmannahófn.
Og að þessu vilja að minnsta kosti ekki
hinir dansk-íslensku kanpmenn í Höfn starfa.
— En vilja menn svo í alvöru trúa þvi að
þeir muni ekki hafa áhrif á gang þessa
máls í höfuðstað ríkisins — þeir sem ein-
mitt eiga að reka þau einu viðskipti við
Islendinga sem Danir hafa arð aff
Svarið til þessa liggur svo í augum
uppi að vjer þurfum ekki að orðlengja um
það frekar. — En vjer skulum nú í örfáum
orðum skýra frá því hvernig málið horfir
nú við í K.m.höfn. —
Samkvæmt samtali milli fornfræðingsins
kapteins Bruuns, og formannsins fyrir nor-
ræna frjettaþráðarfjelaginu, Suensons, — er
hr. Bruun hefur góðfúslega skýrt Dagskrá frá,
og sem þeir áttu saman skömmu áður en
hann fór frá K.m.höfn — eru allar líkur til
þess að aðgerðir þessa fjelags í frjettaþráðar-
málinu verði harla litlar hjer eptir. Suenson
segir að vísu alls ekki að svo sje, en það
er hægt að lesa út úr ö!lu, að trúin á fram-
kvæmd þessa fyrirtækis er farin að dofna
mjög hjá þeim sem fjallað hafa um
það þar í K.m.höfn. — Eins og nú stendur
tillags frá íslendingum og Dönum saman
— af þeim 200 þús. sem þarf til þess að
Ieflgja út í fyrirtækið. Hinar aðrar 111 þús.
áttu væntanlega að koma frá Englum, Frökk-
um og Rússum eptir þvi sem heyrst hefur
af formanninum. En nú hefur það verið sagt
skýrt og skorinort á breska þinginu fyrir
skemmstu, að ekkert (je muni koma þaðan
til þráðarins og það fyrir þá sök, sem hlaut
að vera kunnug mönnum áður, sem sje þá
að það er ekki siður Breta að styrkja útlend
fyrirtæki með fjárframlögum. — Að því er
snertir framlög Frakka og Rússa þá hefur
að vísu ekki fengist ákveðið svar enn; en
þess má vænta að það fari á líka lund og
að svo sofni málið út afsmátt og smátt—eins
og það hefur fengið að gjöra áður í meðför-
um Hafnarmannanna. —
Það hefur og verið látið uppi ótvírætt
við þá sem hafa spurt sig fyrir um það ______
að fjelagið vænti sjer einskis arðs af mál-
þræði þessum, til Islands, heldur væri. það
aðeins álitið nokkurskonar sæmdar-eða kapps-
mál fyrir fjelagið að annast þetta málefni
ef nokkuð yrði gjört í þá átt á annað borð.
En slíkt verður nú venjulegast ljett a metun-
um þegar allt kemur til alls hjá fjelögum,
sem stofnuð eru og starfað hafa jafnan í því
skyni að græða fje og má að vísu búast við
því að afskipti þeirra verði til þess að aðrir
framkvæmi ekki þráðarlagning til íslands, en
á hinn bóginn er alls ekki þar með sagt að
hlutaðeigandi fjelag sjálft gjöri annað eða
meira í því máli en að sitja fyrir því. ___
Þrátt fyrir þetta allt á samt þegar í
sumar að skoða hvernig háttar til á línu þeirri
er þráðurinn mundi verða lagður eptir yfir
land ef hann væri látinn koma upp til Aust-
fjarða og þaðan til Reykjavíkur eins og dr.
Valtýr Guðmundsson hefur lagt til.
Sá ágreiningur, sem þessi sístarfandi, ó-
kyrri og óbeðni samningamiðiil vor í
Höfn hefur komið til leiðar með uppástung-
um sínum og milliróðri milli Herodesar og
1 ílatusar í þessu máli, getur að líkindum
ekki í þetta sinn orðið að neinu verulegu
meini vegna þess, að málþráðarmálið hjá
hinu „norræna" er komið veg allrar verald-
ar hvort sem er,án þess að starfsemd Val-
týs þurfi að koma þar í milii. — Mennverða
því að öllum líkindum annanhvort að gjöra
að snúa sjer alvcg frá því að hugsa um fram-
kvæmd þessa máls, eða að líta í aðrar attir
heldur en til þess „mikla norræna".
Dagskrá hefur átt brjefaskipti við ís-
lending einn í Höfn, sem er vel kunnugur
gangi þessa máls öllum og horfum þess hjá
því "norræna,, sem stendur.—í einu af brjef-
um vorum var hann spurður um hvort hann
áliti enga leið til þess að koma málinu strax
í aðrar hendur — þannig að lögð væri á-
hersla á að þráðurinn skyldi borga sig sem
sambandslína milli Bretlands og Ameríku
yfir ís/a?id. Miili þessara ríkja liggja nú
margir þræðir sem keppa og hafa keppt
hver við annan og eru nú alls ekki notaðir
allir- — En þráður sem lagður væri milli
Skotlands, — íslands, — Ameríku, gæti
orðið ódýrari en nokkur hinna, vegna þess
að hann yrði styttri. Lögun hnattarins veld-
ur því að sú leið er í raun rjettri hin bein-
asta, og frá því sjónarmiði virtist ekkert því
til fyrirstöðu að ísland gæti fengið málþráð
sinn fiyrir ekki neitt. Meira að segja—land-
stjórn vor gæti farið fram á sjerstök hiunn-
indi fyrir íslendinga í verði á skeytum hjeð.
an og hingað, sem endurgjald fyrir leyfið til
þess að láta þráðinn koma hjer á land.
Dagskrá var svarað á þá leið að til væru
þeir sem mundu þegar lengi hafa hugsað
um að leggja slíkan málþráð, og að Eng-
lendingur einn (ekki Mitchell enski) mundi
nú vera að starfa að því að koma máli
þessu eitthvað áleiðis. Að öðru leyti voru
skýrslur landans í Höfn ekki ætlaðar til að
birtast almenningi, og verður því ekki sagt
skýrar frá þessu að sinni.
Að öllum líkindum mun það sann-
ast að það verða enskir peningar en ekki
danskir sem koma þræðinum út að íslandi
og því fyr — því betra.