Dagskrá - 06.08.1898, Qupperneq 2

14
Rceða fyrir minni Reykj'avíkur.
Þó Reykjavík sje talin að vera höfuð-
staður íslands, þá er hún það ekki — ekki
rema að nafninu til.
í öðrum löndum eru höfuðstaðirnir auga-
steinar þjóðanna. Frakkanum þykir allt ó-
nýtt annað en París, Englendingar segja opt
við mann: „Hefurðu komið til Englandsf en
eins opt segir hann: „Hefurðu komið í Lund-
unaborg" og mjer er grunur á því, að hon-
um þyki lítið koma til þess manns, sem aldr-
ei hefur sjeð höfuðstaðinn hans. Við skul-
um nú ekki þreyta okkur á því, að ráfa land
úr landi í þessum erindum, því alstaðar verður
hið sama uppi á teningnum, að landsins bórn
benda á höfuðból sitt, vísa manni þangað
til þess að sjá stærsu afrek sín í iðnaði, list-
um og vísindum.
fljer er þetta annan veg farið. Efþjóð- 1
viljinn okkar, — jeg á ekki við þann unga, i'
heldur þann íslenska, — ef hann væri spurð-
ur að því, hvað hann mundi gera við bæ-
inn okkar og okkur bæjarbúana ef honum
væri selt sjálfdæmi, þá tel jcg vafalaust að
það yrðí ofan á að senda’okkur karlmennina
upp í sveit í vinnumennsku og kvennfólkið
auðvitað sömu leiðina. Skólana myndi hann
setja sinn á hvert landshorn og æðstu em-
bæítismenn landsins sinn á hvern landsenda
til þess að gera þá þjóðlegri — - því þáð er
einmitt sökin, sem þeir og við Reikvíkingar |
almennt erum sakaðir um — þetta, að við
sjeum svo óþjóðlegir, það sje svo mikið út- !.
lent bragð að okkur.
Góðir hálsar!
Jeg fyrir mitt leyti, álít þetta ámæli á í
ónýtum rökum byggt, en allt um það; við
verðum að hrinda því af okkur. Við verð- \
um að keppast við að efla framfarir til þess [
að við, konusmst sem fyrst í mjúkinn hjá ■
þjóðinni, og bærinn okkar verði óskabarn
hennar. Við verðum að horfa hátt og hugsa |!
iengra en uppað skólavörðu, stöðugt hafa
bæinn fyrir augum, ekki eins og hann er, \
heldur eins og við viljum að hann verði, I
hugsa okkur: að uppi á Arnarhól skuli standa f
risamyrd hinsfyrsta Reykvíkings, Ingólfs Arn- j
arsonar, gerð af íslensku hugviti og höndum
fyrir fje íslensku ættjarðarinnar •—hugsaokkur
að hann horfi yfir bæ með 50,000 íbúum
og að landsmenn verði þá orðnir hálf mill-
jón. Við hlæjum að þesskonar hugsjónum
við erum svo vanir því, að heyra ofan úr
dölunum og utan af skipunum, að landið
okkar geti ekki átt neina fagra framtíð fyr- |
irhöndum. Sjera Jón —- sá vestasti segir jafnvel !j
að landið sje að blása upp. Þetta er ólánið.
Það er ekki eldurinn eða ísinn, sem er
óhamipgja Islands. Aðalóhamingja Islands I
er falin í því, að landsins börn trúa ekki á
landsins framtíð.
Reykvíkingar!
Við skulum nú ekki hrósa okkuraf því, að
við sjeurn að þessu leytinu betri, en aðrir
landar okkar, en gleðiefni hlýtur það að
vera okkur í dag að þessar árlegu þjóðhá-
tíðir, sem nú hafa fengið svo mikinn byr,
eiga Jrætur sínar að rekja hingað í bæinn.
Þær veita mönnum hvervetna svo ágætt tæki-
færi til þess að fagna yfir því, sem unnið er
og taka saman höndum til þess að vinna
það sem eptir er ógert og hljóta því að telj-
ast til stórmikilla framfara.
Við getum líka í dag bent gestunum
á húsið, sem við erum að reisa þarna fyrir
austan tjöiiiína ; það er góðs viti að við, sem
erum ekki nema rúmar 4000 höfum þor og
þrek til þess að reisa kennsluhús handa börn- ;
unum okkar, fyrir 80,000 kr.
Það sje þá heitasta óskin okkar í dag
að Reykjavík miði sem skjótast áfram á
framfarabrautinni og nái sem fljótast alúðar-
hylli allrar þjóðarinnar og verði sann-nefnd-
ur höfuðstaður landsins.
Hjer bjó fyrsti Islendingurinn og við
eigum að vera fremstir allra Islendinga.
Það sje okkar mark og mið.
Reykjavík blómgist og dafni!
Minni isiands.
Þú fagra, gamla fósturláð,
vjer færum þjer nú kvæði,
og þjer sje einlæg elska tjáð
og alls kyns lán og gæði!
Þú stendur enn og stöðugt ert
í stímabraki drauma,
þó margt á þjer sje blátt og bert
og brim við harða strauma.
Hvað opt var þjer ei þulið lof
um þínar æfistundir!
Þó sumum þætti sagt um of
og syngi lastið undir?
Þeir sáu ekkert utan snjó
og ótal drauga-hræður.
enþgleymdu því sem góður bjó,
sá guð sem öllu ræður.
Vjer unnum þjer þó ei þú sjert
t ánauð hverja tekin,
þó fossinn eijvið bjargið bert
í búnaðinn sje rekinn;
í frelsi skal hann falla æ,
á fornar stundir minna
og syngja undir sumarblæ
um syndir barna þinna.
Hann minni okkur allt af á
að ei vjer sjeum hálfir,
og hvetji oss úr glúfra gjá
að gera eitthvað sjálfir,
og líta ekki alltaf út
nje allt af liggja’ á grúfu,
svo hjer sje ekki heipt nje sút
og Hrapp’r á hverri þúfu.
Vjer flýjum þig ei, fagra land,
þótt fátækt sjert og hrakið;
þjer verður búið betra stand
og betur fjörið vakið;
og þjer sje einlæg elska tjáð
og alls kyns lán og gæði,
þú fagra, gamla fósturláð,
sem færð nú þetta kvæði.
B. Gr,
Reykjavík.
Reykjavík, maklega má
þín minnumst á fagnaðarstundu,
löngum þó fremur en lof
last hafi’ um þig verið sagt!
Satt er þaðr sárt er það víst
hvað sárfáir erum og snauðir.
— Kvíðum ei komandi tíð;
kemur með þekkingu vald!
Aldrei því útbyrðis skal
oss örbyrgðin kasta, því betur
aflvöðvar stælast við stríð,
— stríðið, það eykur vort þrek.
Satt er að hjer eru holt
og hrjóstrugt, en þó er hjer fagurt,
brosir við blágrýti rós, ■
blasa við ljómandi tún.
Aldrei ég sólarlag sá
um sumarkvöld fegurra en hjerna
þegar í lognblíðu ljek
ljómi’ yfir vogum og hlíð.
Sett hefir sólgyðjan tjöld
í snmar á Skardsheiðar-tindum
Esjuna hýrbrosa hún
hjúpar í purpuralín.
Þaðan um lopt, yfir lög
hún léttfleygu geislana sendir,
til þess að vekja í Vík
vonirnar góðu hjá oss.
Úti við Arnarhólslær,
á öldunum ljósbláu, kviktj
hörpuna hafmær og skært
hljóma þar ljóðin í dag.
Leika sér ljósálfar glatt
og Ijettstígir dansa og hlaupa
niður við tjörn yfir tún
til þess að glæða vort líf.
Vaki þá Víkverjar nú! —
til vor er nú geislunum snúið.
Strengjum þess hugglaðir heit
heill þína að efla, vor bær!
Vor er þín framtíð og vor
er vegur þinn, aldrei því gleymum:
þjer ef að búum vjer höl,
búum vjer oss það um leið!
Reykjavík, rísi þín frægð
við röðulskin komandi tíma!
Mentun og manndáð og vit
merki þitt beri sem hæst!
Guðm. Guðmundsson.
Með Bretum.
Það er gaman að sjá, hversu vel Englend-
ingum fer það, að leggja af sjer eitt pundið
eptir annað í lófa viðskiptamanna sinna hjer á
landi. — Það er eins og maður finni til þess nú
í peningaeklunni, betur en nokkru sinni fyr,
að þessir auðugu Eyjabúar eru skapaðir til þess,
að auðga okkur Islendinga að hinum harða leir
og þiggja í staðinn það sem landið hefur að
bjóða, — hreint fjallalopt og gott tjaldstæði fyr-
ir hinn gestkomandi útlending.
Jeg var nýlega á ferð með breskum auð-
manni, ungum og menntuðum, sem ekki horfði
í skiidinginn. Hann var þó ekki heimsku-
lega örlátur, en vildi borga allt höfðinglega, sem
honum bar. —
Við vorum að tala um hitt og þetta,— með-
al annars um verðið á allskonar nauðsynjum út-
lendra ferðamanna hjer á landi.
Honum líkaði ágætlega við íslensku hestana
við mjólkina, kaffið, fólkið, veðrið og allt sem
íslenskt var og hann var fjarri því, að vilja fella
þetta allt úr því verði, sem hann hafði sjálfur
orðið að borga fyrir það. — Það eina sem mjer
heyrðist á honum að honum fynndist að því að
ferðast um Island —- var það, að ómögulegt
væri að senda málþráðarskeyti til útlanda — eða
fá skeyti sjálfur frá öðrum löndum.
Jeg sagði honum, að nú byggist menn við
því, að telegraf yrði lagður þá og þegar — en
gat þess að dýrt mundi verða að nota þráðinn.
Hann brosti við því og sagði, að þó hann ætti
að borga pund fyrir hvert orð, þá mundi hann
ekki hika við það ef hann ætlaði sjer að senda
skeyti á annað borð.
»Já, gott á ríki Jón boli«, hugsaði jeg með
mjer. — »Þessi strákur þyrfti ekki annað, en að
rita nafnið sitt á blað til þess að láta leggja
þennan málþráð, — sem Island vantar svo illa
og hefur ekki vit á að kosta sjálft, hversu vel
sem það borgaði sig.
— »En fylgdarmennirnir?« spurði jeg. —
Finnast yður þeir ekki dýrir, sumir hverjir. Við
heyrum svo mikið talað um það hjer af okkar
eigin mönnum, hve háskalegt það sje, að fæla
útlendinga frá sjer með því að krefjast of mikill-
ar borgunar af þeim, einkum fyrir fylgdinas.
— »Jeg er hreint hissa«, svaraði hann. —
»Lítið þjer á þjóninn minn þarna«. Hann benti
á miðaldra Háskota, sem hjekk á hestinum, hálf-
sofandi að sjá. — »Þessi kunningi fær fimm
pund um vikuna hjá mjer og allt frítt. Haldið
þjer að mjer þyki mikið að því, að borga tvö pund
um vikuna eða svo fyrir góðan fylgdarmann? —
Nei, jeg get ekki annað sagt, en að Islend-
ingar sjeu fremur ódýrir á sjer«.
»Og nú er að því að gæta«, sagði jeg, »að
þið fáið opt menntaða menn til fylgdar við ykk-
ur; því eruð þið víst ekki vanir annarsstaðar?«
»Nei. Jeg fyrir mitt leyti vildi glaður borga
skemmtilegum, velmenntuðum samferðamanni hálft
pund á dag — miklu fremur heldur en að fá
mjer einhvern og einhvern til fylgdar fyrir 3—4
krónur«. —
»En siimum finnst nú hart, að sjá embætt-
ismannaefni landsins gjörast hestadrengi útlend-
inga« sagði jeg.
»Já, það skal jeg nú ekki segja neitt um«,
svaraði hann. »En væri jeg sem þeir, mundi
jeg í öllu falli fremur vilja ganga í þá stöðu,
sem mjer væri borguð vel, heldur en þá, sem
mjer væri borguð illa. — í rauninni er engin
staða lág, sem er borguð háu verði«.
Bretinn hló um leið og hann sagði þessi
síðustu orð, og hláturinn var hvell og hreinn,
eins og hringlað væri í gullpeningum. —
—Við urðum að eins samferða stutta leið,
en jeg hitti hann síðar aptur og þá vjek hann
enn talinu að þessu sama.
»Eitt gott ráð vildi jeg gefa ykkur íslend-
ingum, — þið eigið það skilið því þið eruð að
mörgu leyti afbragðs þjóð. Látið þið ekki landa
mína borga ykkur minna en þið eigið. Yið höf-
um ráð til að borga — og þið hafið góð tök á
því, að koma því fyrir þó þið fenguð skilding—
eptir því, sem mjer skilst«.
»En við megum þó eklci firrta ykkur með
því að taka of mikið«.
»Nei það er satt. En of mikið er betra en
of lítið. Best er það mátulega«. —
»Og hvað er mátulegt?«
»Það sem maður getur fengið«.
Og hvað getur maður fengið hjá Bretan-
um?« spurði jeg enn.
»Það sem hann veit, að ykkur er alvara að
fara fram á — svo lengi, sem þið farið ekki
fram úr því sem hann mundi sjálfur heimta, væri
hann sá, sem vinna ætti til borgunarinnar«.
Þetta voru skýr og skilmerkiieg orð,—og jeg
ásetti mjer, að láta aðra fleiri heyra þau. — Þau
geta komið mörgum manni að gagni, sem
skilur þau og notar þau rjett.
»Eins mikið og ykkur er alvara að heimta
— en þó ekki meira en Bretinn mundi sjálfur
fara fram á í ykkar sporum. — —
P.
Spítalagjöfin.
I dönskum blöðum hefur verið allmikið rætt
fram og aptur um þessa gjöf Odd-Fellowanna til
íslendinga, og er ekki laust við að raddir hafi
heyrst í þá átt að gjöra fremur lítið úr þessu
mannkærleiksfyrirtæki nokkurra Odd-fjelaga. —
„Politiken" hefur einkum haft það sjer að
gamni að rekja til rótar upptökin til góðverksins
og hvatir þær, sem forkólfar málsins hafi stjórn-
ast af.
Og þótt það sje að sönnu kurteisisskylda vor
Islendinga að tala að minnsta kosti með alvöru,
háðlaust og getsakalaust um þessa gjöf úr piri að
hún var þegin, þá má þó enginn ætla, að spítali
þessi eigi um aldur og æfi að skoðast sem nokk-
urs konar helgidómur, sem ekki megi nefna öðru-
vísi heldur en með augu horfandi til himins, eins og
maður væri að bæna sig eða ganga til altaris. —
Gestir þeir sem hafa nýlega dvalið hjer áttu
auðvitað skilið að fá alla hinar bestu viðtökur, og
það átti ekki við að láta þá finna það á neinn
hátt, að gjöf þessi getur ef til vill orðið íslandi
dýrari beldur en þótt byggður hefði verið spítali
fyrir landsfje, hjálparlaust.
En á hinn bóginn sýnist ekki nema rjettlátt
að segja það sem satt er um þetta — að því einu
slepptu, að hlífa skyldi gestunum frá því að heyra
það í ótækan tíma. —
Það er enginn efi á því að blaðið „Politiken"
hefur yfirleitt alveg rjett að mæla um það, að
það virtist óþarft — eða í öllu falli ekki íslandi
til gagns — að samskot þau, sem þegar voru byrjuð
meðal kaþólskra manna voru stöðvuð fyrir tilhlut-
an dr. Ehlers og Oddfjelaganna — og peningar
fengnir t stað þess hjá almenningi í Danmörku —
upp á nafn íslands. — Það erjafnv'el mikið vafa-
mál hvort ekki hefði borgað sig fyrir landið að kaupa
þessa gjöf af sjer fyrir jafnmikið fje eins og hún
kostaði, því til pessa átti í rauninni alls ekki við
að taka á móti neinni gjöf. — En úr því að gjöf
átti að þiggja hvort sem var — þá sýndist eðli-
legast að þiggja hana fremur af þeim kaþólsku,
sem byrjuðu á samskotunum, heldur en hinum
sem tóku þessa hugmynd frá þeim. — Og að
þvf leyti sem ætla mætti að einstökum mönnum
hcfði frá fyrstu komið til hugar að „gjöra sig
góða" með þessu, þá verður því þó ekki neitað, að
gjöfin yrði þá einnig nokkuð verðminni, sem
mannkærleiksverk, í augum þeirra sem vilja líta
á þetta mál rjettlátlega.
En umfram allt virðist ástæða til þess að ætla,
að spítali þessi verði til byrði fyrir landið fram
yfir það sem þörf var til, fyrir þá sök að hann
er ekki sniðinn eptir brýnni nauðsyn og ekki í
góðtt samræmi við efnahag og aðrar ástæður
þjóðarinnar. — Þeir holdsveiku eiga auðvitað að
njóta góðrar hjúkrunar — en þurfa ekki fleiri
sjúklingar þess sama? Þurfum við ekki almennt
sjúkrahús — þurtum við ekki „frísængur" fyrir ör-
eiga sjúklinga sem ekki geta björg sjer veitt —
þtirfum við ekki sjerstakan spítala til þess að
leflgja þar þá, sem fá næma veiki o. s. frv? Og
er nokkur minnsta ástæða til þess í landi sem
vantar allt þettaög allt annað svo að segja, að byggja
hcila höll fyrir nokkra holdsveika menn?
Aðeins hitinn einn kostar stórfje á hverju ári
og allur þessi feiknageymur verður að hirðast
og viðhaldast hvort sem hann er notaður eða
ekki. Að öllum líkindum verða fleiri starfsmenn
í allt við spítalann hcldur cn sjúklingar fyrst um
sinn — og þetta allt verðtir landssjóður að borga.
- Þetta er ekki hinum góðu gefendum að kenna
samt sem áður — en það er því að kenna að
gjöfin var ekki þegin með þvf skilyrði, að lands-
stjórnin sjálf mætti ráða byggingunni.
Til þess að enginn geti misskilið þessar lln-
ttr skal jeg að eins taka það fram, að jeg álft
skylt að minnast þess vel, að almenningur í Dan-
mörku hefur sýnt íslendingum bróðurhuga með
því, að gefa til þessa, fátækir og rfkir. En nafti
Islands hrfur vertð misnotað i þetta skipti. Þetta
land þurfti ekki þessarar ölmusu við og því hefur
verið unninn bjarnargreiði með því að ákalla góð-
gjörðasetni og veglyndi hinnar dönsku þjóðar að
ástæðulausu. —
Og þess er í öllu falli fastlaga að vænta að
enginn hvorki aldanskur maður nje hálfíslenskur
ætlist til þess að hið pólitiska sambandvortviðDani
breytist að nokkru minnsta leyti við þessa gjöf.
Hinir tveir naglar er dr. Petrus sló, áttu ekki að vera og
geta ekki verið til merkis um annað en þann vel-
vtldarhug sem spretta má af góðri gjöf sem vel
er þegin — en alvcg án allrar pólitiskrarþýðing-
ar. —
íslendingar vilja ekki að neinu öðru !eyti
láta »negla" sig með peningagjöfum — enda munu
góðir samþegnar vorir meðal Dana ekki sjá til
neinna slíkra gjalda fyrir gjöfina. — —
Garðar.