Dagskrá - 31.08.1898, Síða 1

D AG SKRA.
III. M 7.
Reykjavík, miðvikudaginn 31. ágúst.
Ofriðurinn
milli
Bandamanna og Spánverja.
Yfirlit.
Það hefur áður verið frá því sagt í
þessu blaði, hversu floti Spánverja var svo
að segja gjöreyddur, og aðmírállinn, Cervera
tekinn höndum ásamt 1300 hermanna. Eptir
það stóðu skæðar orustur um Santiago í
nokkra daga, uns Spánverjar gáfu upp borg-
ina af vistaskorti. Síðan gekk Bandamönn-
um skjótt að friða Kúbu og hreinsa hana
fyrir Spánverjum.
Með þessu mátti segja að ófriðurinn
væri úti. Spánverjar voru að þrotum komn-
ir; í rauninni höfðu þeir frá því stríðinu laust
a, í aprílmánuði og til þessa, látið sjer nægja
að senda nokkrar þúsundir manna til Port-
orico, — og keppst við að víggirða hafnar-
borgir heima á Spáni og auka setulið á
Kanarí- og Baleareyjunum. Til Kúbu
gátu þeir ekkert lið sent; og flotinn sem þeir
sendu til Filippseyjanna var ekki haffær og
og komst naumast alla leið, — hann var
sendur eingöngu til þess að fá Spánverja til
að halda að stjórnin hefðist eitthvað að.
Yfir höfuð virðast Spánverjar hafa haft lítinn
heiður af þessu stríði, — að þeir mundu
ails ekki hafa við Bandamönnum var öllum
ljóst þegar í upphafi, en að herskip Banda-
manna skyldu eyðileggja öll landvígi þeirra
með skotum af herskipum sínum, án þess
svo að segja að missa nokkurn mann og að
herskipafloti Spánverja skyldi verða gjörsam-
lega eyðilagður án þess að floti Bandamanna
biði nokkurt verulegt tjón, — það kom öll-
um á óvart; sömuleiðis þykir stjórn þeirra
á landhernum á Kúba hafa farið mjög í
handaskolum.
Eptir að Santiago var tekin hefur það helst
gersttíðinda, að Bandam. sendu herdeild nokkra
til Portorico og er svo að sjá sem þeir hafi
unnið eyna mótstöðulaust. Sömuleiðis hefur
Manilla, höfuðborgin á Filippseyjum gefist
upp fyrir flota og landher Bandamanna, rjett
að kalla orustulaust.
A meðan þessum vopnaviðskiptum sem nú
voru talin fór fram, leitaði utanríkisráðaneiti
Frakka og sendiherra þess í Washington,
Cambon, sætta af hendi Spánverja. Eptir
hæfilegskrif fram og aptur, hótanir af hendi
Bandam. um að senda flota sinn til að skjóta
á hafnarborgir Spánverja og fortölur af hendi
Frakka var loks sáttagj'órðiu undirskrifuð í
Washington þann 12. ágúst. Ennþá er ekki
látið uppskátt hvernig sættin hljóðar, enmenn
vita að aðalinntakið er þetta: Bandaríkin
krefjast ekki herkostnaðar í peningum en
heimta að Spánn gefi upp yfirráð yfir
Kúba og láta af höndum við Bandamenn
Portoríco, Ladronaeyjarnar og aðrar smærri
eyjar þeirra í Vesturheimi. Enn fremur skulu
bæði ríkin nefna menn í nefnd til þess að
gera út um smærri atriði. Filippseyjarnar
ætlamennað Spánverjar látilíkaaf höndumog
Bandamenn taki þær undir sinn verndarvæng.
Vjer munum í næstu blöðum skýra ýtarlegar
frá afleiðingum þessa ófriðar.
Englendíngar og Rússar ( Kina.
Þennan mánuð hefur verið nokkuðsund-
urþykki milli Rússa og Englendinga. I raun-
inni er alltaf grunnt á því góða milli þeirra,
frá því um miðja þessa öld. Það var þá að
Nikulás I. Rússakeisari bauð Englendingum
að þeir skyldu skipta milli sín Tyrklandi;
Englendingar vildu ekki eiga þátt í því, og
Nikulás ásetti sjer að taka Tyrkland einsam-
all; það varð þó ekki, því Englendingar fengu
Frakka í lið með sjer og herjuðu á Rúss-
land; sá ófriður er kenndur við Krím. Síðan
hefur það verið aðalvinna utanríkisstjórnar
F.nglendinga að hafa gætur á yfirgangi Rússa.
í Miklagarði, í Armeníu, í Afghanistan, Pers-
landi, alstaðar hafa Englendingar setið fyrir
þeim. Nú hefur leikurinn borist austur í
Kína.
Síðan Japansmenn rjeðust á Kínverja í
hittcðfyrra, og öllum varð Ijóst, hversu hið
„himneska ríki“ er að fram komið, hafa stór-
veldin keppst um að krækja í reitur þess.
Fyrst byrjuðu Rússar; þeir boluðu Japans-
menn frá þeim löndum sem þeir höfðu unn-
ið af Kínverjum í ófriðnum, og fengu að
launum ágæta höfn handa herskipum sínum
og leyfi til þess að leggja þangað járnbraut
urn Mansjúríið, -— síðan settust þeir í þau
lönd. Þetta fór með mikilli leynd, svo eng-
inn vissi fyrri en allt var klappað og klárt.
Englendingar höfðu undir niðri verið með
Japansmönnum, og því þyngra fjell þeim
þetta; almenningsálitið og blöðin á Englandi
urðu óð og uppvæg og öllum þótti Englend-
ingar hafa farið ófarir fyrir Rússum. En
ensku stjórninni tókst þó að sefa ákafann og
varði aðgerðir sínar með drengilegri aðstoð
mótstöðumanna sinna, fyrirliða ‘Whigganna.
Síðan hefur kínverska málið aldrei legið í
þagnargildi, en öllum þeim fyrirspurnum, sem
hefur rignt niður yfir ensku stjórnina hefur
hún svarað með því, að hún skyldi gæta
hagsmuna Englands þar eystra, og að Eng-
lendingar hefðu alls engan hag af því að
taka land þar austur frá. Síðan hafa Þjóð-
verjar og Frakkar tekið hver sfna sneið af
Kína, án þess Englendingar hafi skipt sjer
nokkuð af því; en undir eins og Rússinn
ætlar að færa sig upp á skaptið, þá verða
Englendingar órólegir. Nu stendur einmitt
yfir ein hviða milli þeirra. Rússar höfðu
heimtað af Kínastjórn, að rússneskir herfor-
ingjar skyldu stýra kínverska hernum og koma
lagi á hann; auðvitað settu Englendingar sig
á móti því, og er svo að siá sem Rússar
hafi ekki fengið sínu fracngengt. Annað var
það að Kínastjórn ætlaði að leggja járn-
braut frá Peking niður að sjó, og fá lán til
þess hjá enskum kaupmönnum, sem versla í
Kína, -—• en þá skrifaði rússneski sendiherr-
ann í Peking stjórninni og sagðist verða að
krefjast þess, að til þeirrar járnbrautarlagn-
ingar væru ekki hafðir peningar fra ensk-
um mönnum. Nú fór að hitna í kolunum;
ensk herskip voru dregin saman að Gibralt-
ar, Balfour lýsti því í Parlamentinu, að stjórn-
in hefði vakandi auga á því sem gerðist í
Kína og, væri fastráðin í að láta ekki skerða
hagsmuni breskra þegna þar eystra. Um
sama leyti eða skömmu fyrr, er parlamentið
var sett, stóð í ávarpi drottningarinnar með-
al annars, að „útgjöldin til flotans væru að
vísu mikil, en þó engan veginn of mikil eþtir
því sem á stœði nú “.
Þannig var málinu komið er síðast frjett-
ist. Oll blöð eru full af bollaleggingum um
ófriðarhorfur, fyrst og fremst hverjir muni
verða saman, — hvort Frakkar muni veita
Rússum, ef Þjóðverjar verði á þeirra bandi,
hvort Bandamenn muni veita Englendingum
o. s. frv. En það virðist lítil ástæða til
slíkra þankabrota. Salisbury hefur opt kom-
ist í meiri tvísýnu en þetta, og jafnað allt í
kyrþey, og Muraview hefur ekki til einskis
smogið um alla króka og leynistigu hinnar
rússnesku stjórnar; auk þess er allur al-
menningur á Englandi mjög svo mótfallinn
stríði, og William Harcourt virðist hafa lát-
ið í ljós vilja ensku þjóðarinnar í ræðu sem
hann hjelt í Parlamentinu, þar sem hann
gerði lítið úr ágreiningnum og rjeði til þess,
að málið væri tekið úr höndum sendíherra
Rússa og Englendinga í Kína og að stjórn-
irnar í Pjetursborg og London jöfnuðu hann
á milli sín. Eptir því sem stendur í „The
Scotsman", frá 19. ágúst er svo að sjá sem
Rússar hafi dregið að sjer klærnar; rússnesku
blöðin höfðu þá skrifað um ræðu Harcourts fram
og aptur og blöð Muraviews voru einhuga á
því að þetta væri sendiherrakritur sem auð-
velt mundi að jafna heima fyrir.
Hollandsdrottning.
Vilhelmina, hin unga drottning í Hollandi
á að taka við ríkisstjórn í næsta mánuði; hún er
hinn síðasti afkomandi hinnar frægu Óraniuættar,
sem bjargaði frelsi ogsjálfstæði Hollands. Hún
hefur verið drottning frá því hún var 8 ára
gömul, en móðir hennar styrt ríkinu í hennar
nafni; sú ríkisstjóm hefur ekki verið innifalin
í öðru en því að ekkjudrottningin hefur und-
irskrifað allt sem ráðgjafarnir hafa lagt fyrir
hana en annað er heldur ekki heimtað af
þeim sem ríkjum ráða í Norðurálfunni á
þessum tímum. — Hin unga drottning talar
ensku, frönsku og þýsku eins og sitt móður-
mál, þykir gaman að sjónleikjum og dansar
mjög vel. Móðir hennar hefur haft nákvæm-
ar gætur á henni og hefur aldrei leyft henni
að hafa kunningsskap við jafnöldrur sínar,
því síður jafnaldra. Hún hefur mest um-
gengist gamlar hirðmeyjar og miðaldra kennslu-
konur og hefur aldrei fengið að dansa við
ungan karlmann; á dansleikum við hirðina hef-
ur hún fengið að dansa aðeins einu sinni á
kveldi og þá við elsta ráðherrann eða sendi-
herrann sem til var í Haag. Drottning-
unni þykir mjög gaman að ríða og kemur á
hestbak á hverjum degi, hún er kát og fjör-
ug og næmari á flest annað en hirðsiðina,
sem móðir hennar hefur haldið mjög fast að
henni. Athöfnin á að fara fram 5. Septem-
ber, í Amsterdam, og byrjar með því að
drottningin vinnur eið að því að halda stjórn-
skrána, eptir það heldur hún veislu ,öllu
stórmenni landsins og síðan íerðast hún um
helstu bæi í ríki sínu og tekur þátt í hátíða-
höldum þegna sinna.
Til Suðurpóisins.
Snemma í þessum mánuði lagði einn
heimsskautsfarinn enn frá Noregi; í þetta
sinn er ferðinni heitið til Suðurpólsins. For-
inginn heitir Borchgrevink, norskur að fað-
erni en enskur að móðurkyni, og má með
rjettu heita víðförull; hann hefur farið um
öll heimshöfin, fyrst sem kokkur, þá matrós
og stýrimaður; hann hefur numið skógarrækt,
grasafræði og Iandmælingar í Þýskalandi,
kennt náttúrufræði í Ástralíu, verið með Ant-
artic í för þess í Suðuríshafinu sem selaskytta
og loks þegar heim kom úr þeirri för, hjelt
hann fyrirlestur fyrir landfræðafjelaginu í
London um árangurinn af ferðinni. Síðan
gerði hann áætlanir umog fastrjeð aðra ferð
til Suðurpólsins og fjekk enskan auðmann til
að leggja fje til hennar.
Skipið sem hann fer á er byggt í Aren-
dal í Noregi og 12 af skipverjum eru norsk-
ir en 20 enskir; skipið heitir Suðurkrossinn,
og á að flytja þá fjelaga að hinu ísþekta
meginlandi suðuríshafsins; þaðan leggja þeir
inn á ísbreiðurnar á sleðum sem sex hundum
er ætlað að draga; leið sína merkja þeir þann-
ig, að þeir reka bambusteina með enska fán-
anum niður í ísinn. Þeir gera ráð fyrir að
verða 2 ár, en vistir hafa þeir til 3. ára.
Panama í London.
London hefur nú fengið sitt Panama-
hneyksli ekki síður en París og Kaupmanna-
höfn. Bragðakarl nokkur Hooley að nafni,
hefur tælt fje út úr fjölda manns með því
að stofna hlutafjelög, sem var þannig stýrt
og fyrirkomið, að Hooley og aðstoðarmenn
hans stungu teiknafje í sinn vasa, en hluta-
eigendur sátu með sviðann. Rjettarrannsókn
er nú hafin gegn honum og hefur hann þeg-
ar ljóstað upp ýmislegu, sem kemur óþægi-
lega niður á göfugum og háttstandandi mönn-
um. Hingað til hefur hann tilnefnt 3 lávarða
sem hann hefur mútað til þess að láta skrifa
sig sem formenn fyrir hlutafjelögunum. Þeg-
ar það var lávarður sem stýrði fjelagmu, var
enginn vandi að fá menn til þess að leggja
til fje, en viðkomandi lávarðar kærðu sig
ekki um að fá að vita hvað af hlutafjenu
varð, þegar þeir fengu sinn skerf ríkulega
úti látinn. Nokkur blöð í London eru líka
við málið riðin, þar á meðal Pall Mall Gazette,
og segist Hooley hafa borgað þeim fje
til þess að tala vel um sig og fyrirtæki sín.
Almennar frjettir.
„Laura“ kom 28. þ. m. beina leið
frá Höfn. Með henni kom Dr. Jón Þorkels-
1898.
son með konu sinni og syni; ennfremur nokkr-
ir stúdentar frá Kaupmannahöfn og fáeinir
útlendingar.
,HÓlar‘ komu hjer 31. þ. m. og með
þeim fjöldi farþegja. Vjer nefnum: Biskup-
inn herra Hallgrímur Sveinsson og frú hans,
cand. theol. Friðrik Hallgrímsson og heitmey
hans; Björn Guðmundsson, kaupmaður, Öst-
lund trúboði, frú Bríet Bjarnhjeðinsdóttir,
cand. Sig. Júl. Jóhannesson, cand. Einar
Gunnarsson.
,Laura‘ fór hjeðan 31. þ. m., og marg-
ir farþegar með henni: — Til Sauðár-
króks: sýslumaður Eggert Briem og frú hans.
Til Akureyrar: Jón Hjaltalín með frú og
fósturdóttur. Til Kaupmannahafnarháskóla
fóru 6 stúdentar (Bjarni Jónsson, Bjarni þor-
láksson, Sigurður Jónsson, Sigfús Einarsson.
Matthías Þórðarson og Jón Sigurðsson),
P'rk. (Soía Smith, Kristín Jónsdóttir og Krist-
ín Þorláksdóttir;); ennfremur cand mag. Jón
Blöndal og heitmey hans fröken Sigríður
Blöndal.
Dr. Þorv. Thoroddsen fór til Kaup-
mannahafnar með Lauru, ef til vill alfarinn.
Dolctorinn hefur nú algerlega lokið rannsókn-
um sínum hér á landi.
Sýslumaður Eggert Briem og Guðrún
Jónsdóttir Þórðarsonar frá Auðkúlu voru gefin
saman í hjónaband 30. þ. m.hjer í Rvík.
Verkfræðingur Sigurður Thóroddsen fór
til Akureyrar með Lauru.
Konsúll Jón Vídalín og frú hans fóru
til Kaupmannahafnar með Lauru.
Ólafur Thorlacius, settur læknir á F.ski-
firði kom með Hólum til bæjarins, til |>ess
að halda brúðkaup sitt. Brúðarefnið er frök-
en Ragnheiður Eggerz.
Tveir Austfirðingar komu með Hólum:
Haraldur Briem af Búlandsnesi og Guð-
mundur Jónsson, kaupmaður, bróðir Jóns al-
þm. á Sleðbrjót.
Afbragðsafli er fyrir austurlandi á sumum
íjörðum, t. d. Vopnafirði, Borgarfirði og Seyð-
isfirði og í kringum Langanes, bæði af
fiski og síld. Á Vopnalirði þríróið dag
hvern.
Cand. med. Magnús Jóhannsson er sett-
ur til að gegna læknisstörfum í Skagafirði
frá 1. Oktober, í stað Sæmundar Bjarnhjeð-
inssonar.
Á sunnudaginn var fór verslunarmanna-
fjelagið skemtiför með „Reykjavíkinni" upp í
Kollafjörð; var lagt af stað hjeðan kl. 10 og
látið fyrirberast á túninu á Mógilsá um dag-
inn, við söng og dans og vmiskonar leiki.
Þótti öllum sem voru með í ferðinni, degin-
inum vel varið. Formaður fjelagsins kon-
súll D. Thomsen, var foringi fararinnar.
Þann sama dag gengu Good-Templ-
arar í skrúðgöngu inn í Kópavog.
Síldarveiði segir Stefnir á* Eyjafirði. þar
eru nú sjö nótnaúthöld til síldarveiða; tvö
þeirra á Wathne, og hafa þau aflað um 1000
tunnur, en allmikið af þeirri veiði hefur ver-
ið seld í beitu.
(Framh. á bls. 28)