Dagskrá

Tölublað

Dagskrá - 31.08.1898, Blaðsíða 4

Dagskrá - 31.08.1898, Blaðsíða 4
28 Síra Björn Þorláksson virðist hafa agi- teiað ákaflega fyrir því á Björgvinarferð sinni að málþráðurinn — sem engin líkindi eru til að komist hingað til landins í bráð , verði lagður upp á Austurlandi. Aust- anblöðm flytja sögur af aðgerðum hans með mikilli kæti; hann á að hafa sett sig í sam- band við Kommandör Suenson, — sem þó ekivi gat sinnt honum í þann svipinn -—, við stórkaupmenn hjer og hvar í Noregi, við Dr. Valtý og einhvern Michelsen sem ekki er gott að sjá hver er. Eptir þetta allt saman hjelt síra Björn fund í Björgvin og fyrirlestur um telegrafmálið, sem Bjarki segirj hafa gert mikla lukku. byrir utan síra Björn sjálfan mælti þar hver maður fram með Austfjarðalínunni, Ameríkumenn, Skotar, Englendingar, Danir og Norðmenn, sutnir jafnvel enn ákafar en hanr; Síra Björn gerði t. d. lengdarmuninn á línunum 40 mílur en sumir hinna 60 mílur! Að öðru leyti virðist annað hafa verið heppilegra fyrir síra Björn en að fara með hrep-npólitík sína út fyrir pollinn, og aug- !ýsa hana eins kröptuglega á eptir eins og hann hefur gert. Þingeysku brjefi. » ■ . . Það sem Dagskrá hefur sagt um land- búnaoinn út af fyrir sig, er alveg rjett, og sum atriði hefur hún tekið betur fram en nokkur arnar Það er ósköp að hugsa um, að engum hefur dottið í hug, að leggja í landjörð tilsvar- andi íjárstofn við eitt þilskip. Raunar er það eðiilegt þegar betur er að gáð. Menn hafa tekið bankalán til að kaupa og bæta jarðir, en það hefur sett flesta á hausinn. Og hvers vegna? Af þ\í að lánskjörin eru óhæfileg. Landbúnaðurinn þolir ekki slíkar álögur meðan jarðirnar eru ó- bættar. F.kkert getur bjargað því máli nema lánsstofnun handa bændum, sem lánaði fjeð til 4° 5° 4ra. Þá skildum við sjá hvort ekki lifn- aci í skálinni. Og svo er nú þjóðjarðasalan vit- lejSii, Cg hefur sett margan bónda á hausinn. Læj víti! bær.dum að selja bændum jarðir sínar og seíja svo verðið í jarðabætur sem væru sam- e.gn hans og erimgja hans. Það væri beinn 'vcgur til aö stórbæta jarðirnar. En slíkt vill nú enginn heyra að sinni. Seinna munu menn skilja það og gera það. Að öðru leyti vofir stórkostleg hætta yfir landinu núna sem stendur, sú hætta, að við verð- um þjóðernislega og materielt uppjetnir af erlend- um kapitalistnm. Það er hryllilegt að sjá stefnuna t. d. á Vestfjörðum. Með bátfiskinu hvarfsjálfstæði sjömanna þar. Undir þilskipa úthaldi gátu bænd- ur og alþýða ekki risið af því þeir ljetu kaup- rnenn öllu ráða, keyptu hjá þeim dýrum dómum aht til utgerðarinnar og seldu þeim fiskinn með því verði sem þeim þóknaðist að gefa. Allur á- góðinn af útgerðinni lenti því til kaupmaama og magnaði þá, en útgerðarmennirnir fóru á höfuðið bver eptir annan og kaupmenn hirtu jafnótt reit- ur þeirra. En bændur útörmuðust jafnframt og ur.ðo þrælar á þessum galeiðum kaupmanna. — Það er alveg rétt athugað í Dskr. að fólks- straumurmn frá landbúnaðinum til sjávarins, á danskar tða daniseraðar galeiður er beinn voði fyrir þjóðerni, tungu og efnahag, og stefnir að því að gera landið að dönsku skarfasetri eins og Guðjón komst að orði á þingi. Og Dskr. skal hafa þökk og heiður ef hún finnur ráð gegn þessu meini. A sjónum saurgast þjóðerni og tunga,en landbóndinn er vörður hvorstveggja. Lánsstofn- un er fyrSta og nauðsynlegasta sporið. Og hvað betra verður gert við þær þúsundir landssjóðs fiern nú verða landinu að engum notum ? En okur- rentur eða bráða endurborgun þolir ekki landbúnað- urinn nú ems og hann erniðurníddur og vanræktur. Fasteignaveðin ættu líka að vera full trygging gegn löngum lánsfresti ef annars landið er byggi- legt eða getur tekið nokkrum ' framförum, sem jeg ekki efast minsta grand um...... Eg hlakka til að Dskr. ræði kirkjumálin, því þar vona jeg að hún taki í rjettan streng, og þar mun margur maður fylgja henni með at- bygli og áhuga, að minnsta kosti hjer um slóð- ir. — Rjett er það að dagblöð í eiginlegum skiln- ingi eru hjer ómöguleg, heldur einskonar tímarit og eptir því ættuð þið blaðamenn að hegða ykkur að öllu leyti og láta engar heimskulegar kröfur rugla ykkur. Af þessu flýtur að í blöð- unum verða altaf að vera ritgerðir sem ættu að varðveitast..........« Nýjar bækur. Bókasafn alþýðu. Camille Fiammanon: Urania. Flammarion er frægur orðinn um allan hinn menntaða heim fyrir rit sín; undir eins og bækur hans koma út eru þær þýddar hjer um bil á öll mál; hann á líka þessa al- menningshylli að ýmsu leyti skilið, ekki síð- ur en samlandi hans Jules Verne, sem hann á að írr^u leyti sammerkt við. Þeir eru báðír vísindamenn og skáld og eru báðir mjög fimir að finna upp spennandi atburði og hafa báðir fram yfir aðra menn þá yfir- burði sem Frakkar virðast hafa umfram aðr- ar þjóðir: sterkt ímyndunarafl og lipran stýl; að því leyti minna þeir mann á Eugen Sue og gamla Dumas. Þeir munu líka að öllum líkindum fá sömu afdrif og þeir: verða lesn- ir rfleira en allir aðrir höfundar af samtíðar mönnum sínum en ,víkja sæti fyrir öðrum þeim snjallari, og detta úr sögunni hjá næstu kynslóðum. Uranía er eitt af frægustu ritum Flamm- arions, og gott sýmshorn af rithætti hans. Utan um ástarsögu vefur hann umgjörð af stjörnufræði, eðlisfræði, efnafræði o. s. frv. allt mjög fimlega; hann lýsir lífinu á öðrum hnöttum, kemst meira að segja sjálfur yfir á Mars og hittir hetjurnar í ástarsögunni; hann fer með gyðju stjörnugeimsins langt út í geim og lýsir því sem hann sá og heyrði á á þeirri ferð, og öllu þessu fylgja þankabrot um mark og mið tilverunnar og lífið eptir dauðann. Því verður ekki neitað að hjer er ýmislegt nýstárlegt að finna og skemmtilegt fyrir þá sem þekkja lítið til náttúrufræði og skáldskapar, en þeir sem eru kunnugir þeim hlutum sem hjer eru gerðir að umtalsefni munu varla endast til að lesa bókina. —- Hr. Birni Bjarnasyni hefur tekist þýðingin mjög vel. S'ógur herlœknisins eptir Topelius eru gamall kunningi allra þeirra hjer á landi sem eru nokkuð kunnugir útlendum skáid- skap; þær eru uppáhaldsbók Svía og Finna og frægar um Norðurlönd; vjer efumst heldur ekki um, að þær nái hylli amennings hjer á iandi. Sá hluti þeirra, Blástakkar, sem hjer liggur fyrir, er hinn skemtilegasti af öllum sögunum. Eins og auðvitað er, er þýðing sjera Matthíasar mjög góð. — Báðar þessar bækur eru með myndum; sjerstaklega eru myndirnar í Uraníu mjög góðar. Prentun og frágangur er betri en vanalegt er á ís- lenskum bókum og útgefandanum, herra Oddi Björnssyni til mikils sóma. Gegnum brim Og boða, Karl Andersen. (Þýð- andi Janus Jónsson). — Kostnaðarm. Sig. Kristjánsson. Isaf. 1898. — 344 bls. 8° Þegar vandræði og peningaekla lands- manna meðal annars lýsa sjer í -því, að lít- ið sem ekkert af ritmennntum getur gengið út eða borgast í landinu, er það um fram allt hlutverk góðra, þjóðrækinna og hygg- inna bókakostnaðarmanna, að velja með hinni mestu kostgæfni þau rit til útgáfu, sem best áhrif geta haft á andlegt líf þjóðarinn- ar. — Þó látið sje fljóta hitt og þetta inn- an um pjóðlegar bókmenntir á þeim tímum, sem liðugur markaður er fyrir hvað sem er af bókatagi, það er fyrirgefanlegt og mann- legt, en að misleiða smekkvísi almennings eða snúa augum manna frá hinum hærri hugsjónum og frá því að rækja innlendar andlegar framfarir — á þeim tímum, sem mega jafnvel teljast hættulegir fyrirþjóðernið og sjálfstætt þjóðlíf, það er þesskonar glappa- verk, sem á að áteljast, enda þótt það sje ef til vill ekki vinsælt. Kostnaðarmaður þeirrar bókar, sem hjer er um að ræða, heíur í þetta sinn, (sem opt- ar, að öðru leyti), látið sjer skjátlast illa í því, að velja andlegan kost handa þjóðinni af lakara og ómerkilegra tagi, heldur en hefði átt að vera, sjerstaklega um þessar mundir, þegar bókamarkaðurinn í landinu er háskalega bældur, bæði af yfirgnæfandi blaðafjölda, erfiðum viðskiptum og peninga- eklu meðal manna. „Yfir brim og boða“ er ein með ó- merkilegri frásögum útlendra skálda frá al- þýðulífi íslendinga. Söguleg atvik, hættir og siðir almennings, náttúrulýsingar og allt, sem íslenskt á að vera í slíkum bókum, er venjulega hlægilega afbakað og misskilið eir.s og kunnugt er og í þessari sögu hins danska góðmennis og smáskálds Karls Andersens er ríflega látin úti slíkur varningur, sem get- ur ef til vill verið læsilegur, helst ókunnug- um almenningi ytra, en er hreint að segja ekki bjóðandi íslenskum lesendum. Þessi bók má að öðru leyti teljast standa nokkurnveginn jafnfætis ýmsu ljettmeti í dönskum skaldmenntum frá sama tíma og skal ekki farið hjer út í það, að lýsa skáld- gildi hennar á þeim markaði þar sem hún á heima, sem sje hjá alþýðulesurum í Dan- mörku. — Það má nægja að segja, að hún er fremur hugsanasnauð, hárómantisk skrök- saga af því tagi, sem óhætt er að láta börn og kvenfólk lesa, án þes að hætt sje við því, að nokkrum detti nokkur skapaður hlutur nýr eða nýtur í hug, af því að lesa hana, og er það að vísu álitinn allmikill kostur meðal þeirra, sem kaupa sjer bækur til þess að sofna við þær.—Einstöku sinnum aðeins kemur það fyrir, að maður eins og hrekkur af móki við það, að fletta blöðbm hins mein- hæga samsetnings. Þannig segir á bls. 168, þar sem verið er að lýsa hinu alkunna karl- kvendi, Þuríði formanni! I sem yndislegri feg- urðardís og nýútsprungnum blómknappi!!: „Hinn beinvaxni líkami hennar hafði nú fengiðfestu í laginuf) (háls,mjaðmir ect.). Hún hafði fengið hina blómlegustu mynd, — sælleg og þóif) svellandi brjóstin o. s. frv. — — Efri vörin skreytt(l) dökkum dúni stóð fram yfir hinn fagurmyndaða munn („ranseyði" eða „transeyði") lítið eitt, en þó svo mikið, að það gerði svip hennar þrekmeiri og ein- beittari"'— — Um þessa kvennmannsfegurð, sem er í því fólgin, að efri skolturinn nær lengra fram en sá neðri og í því að náttúran hefur út- búið þennan andlitshluta með dökku skeggi — skal hjer ekki farið fleirum orðum. — Þetta nægir sem örlítið sýnishorn.’Það mætti ef til vill segja með þýðandanum í eptirmál- anum bls. 343, að slíkt sje einkarfagurt! og laglegt", eins og hann segir að öll verk Andersens sjeu. A einum stað bls. 121 er talað um ein- hvern „Krúm" assistent. -— Þessi merki út- lendingur hafði orðið fyrir því eitt sinn að húsbóndi hans hafði „hvatt hann til utanfarar og fengið honum næga peninga í þeim til- gangi að hann skyldi skemmta sjer. “ (Reyndar sýnist nú öllu líklegra að húsbóndinn hafi verið orðinn leiður á „Krúm" og því viljað kaupa hann af sjer). En þessi tryggi búðar- þjónn gat ekki fest yndi í Höfn«. Hann kom um vorið aptur með fyrsta skipi. „Guð hjálpi mjer „sagði hann" jeg held að jeg hefði dáið úr leiðindum hefði jeg orðið leng- ur. Jeg lifnaði fyrst við þegar jeg sá jökl- ana koma út úr þokunni. „Var það nokkur furða" bætir svo hinn barnslegi rithöfundur við" þóttKrúm assistent nyti alþýðuhylli! — Þessar og þvílíkar hugleiðingar eru al- gengar hjá höf. — sem yfirleitt minnir hann mjög opt á góðvilja danskra kaupmangara gegn Eskimóum. — Hinn dánski búðarþjónn átti að njóta alþýðuhylli af því að hann hjelst ekki við í Höfn (líklega hefur einhver „hvatt hanntil að fara burt aptur". —Svonavel kunna Eskimóarnir að melta velvild »assistent- anna" sinna. Bókin er öll troðfull af fádæmasmekk- leysum: t. a. m. bls. 12 »hundurinn sleit sína þægilegu hvíld milli þúfnanna. Sólin sló glýju á augun með ljóma sínum bls. 3 7 efi Þuríður átti! ekki alla sína daga að verða undarlega tilfinningarnæm I varð einhverja breytingu að gera« bls. 42. Það kostaði hann talsverða áreynslu að drepa niður! afarmiklum geispa! o. s. frv. o. s. frv. Hr. Sigurður Kristjánsson þarf auðvitað ekki að standa neinum reikningsskap af því hvað hann gefur út — en lesendur þeirra bóka, sem hann flytur nú á markaðinn þurfa þá heldur ekki að biðja leyfis um það að mega leggja þann dóm á þær, sem þær verð- skulda. Þessi helsti íslenski bókakostnaðar- maður íslendinga nú, hefur unnið mjög ötul- lega og með miklum áhuga, en hann sýnist ekki alltaf vera vel vandur að vali. Sam- kvæmt stöðu sinni ætti hann þó að leggja meiri stund á að kjósa rjett fyrir kaupendur sína. — Hann getur gjört mikið bæði til hins betra og eins til hins verra fyrir íslenkar bókmenntir. — »Yfir brim og boða« er áþreifanleg sönn- un þess hve sorglega góður og velviljaður forleggjari, getur glapist á auðvirðilegri, einsk- isverðri vöru, í stað þess að hlynna að gagnlegum, vekjandi og þjóðlegum ritmennt- um síns eigins lands. Skilvindan ,Alfa Colibri\ Hlutaíjelagið „Separator" í Stokkhólmi sem hefur fyrir einka umboðsmann fyrir Dan- mörku og Island, maskínuverslun Fr. Creutz- berg í Khöfn, hefur á markaðinum, sem kunn- ugt er, skilvindu, með nafni því sem stendur hjer fyrir ofan. Skilvindan hefur hina sömu ágætu eiginlegleika sem einkennir hinarstóru skilvindur frá þessari verksmiðja, og sem nú eru eingöngu notaðar við smjörgjörð í Dan- mörku, sem er svo nafnfræg fyrir smjörgjörð, og smátt og smátt verða vjelar þesser ein- göngu notaðar um allan heim. Vjelin út- heimtar svo lítinn vinnukrapt að börn geta aðskilið rjómann frá nýmjólkinni. Ofannefnd verksmiðja »Separator« hefir búið til og afhent hjer um bil 750,000 skil- vindur og hafa þær á sýningum heimsins fengið 450 gullmedalíur og fyrsta flokks heið- urslaun. Með því að nota skilvinduna »Alfa Col- ibri«, munu menn í strjálbyggðum hjeruðum, þar sem ekki er hægt að hafa stórar vjelar í fjelagsskap, vegna fjarlægðar milli bæjanna, hafa sama gagn af mjólkinni eins og hin stóru mjólkurhús (Mejeri). A Islandi eru vjelar þessar ómissandi. Með því að snúa sjer til undirskrifaðs fæst skilvindan Alfa Colibri send fragtfrítt á hverja höfn sem vera skal á Islandi. Verðið er 150, kr. A »Svía-strokknum« („Svea«. Kernan) hefi jeg einkasölu til Islands. Verð Nr. 1. 15. kr. Nr. 2. 25. kr. Nr. 3. 35 kr. Verð- listi með mynd sendur hingað hverjum sem óskar. Jakofo Gunnlögsson. Kjöbenhavn. K. C. C. DREWSEN, Elektopletverksmiðja 34 Östergade 34 Kjöbenhavn K, frambýður borðbúnað í lögun eins og danskur silfurborðbúnaður venjulega er, úr besta nýsilfri með fádæma traustri silfurhúð og með þessu af- ar lága verði: Hlutirnir eru sendir strax og borgunin er komin. Menn geta einnig snúið sjer til herra stórkaupmanns Jakobs Gunnlögssonar, Cort Adel- ersgade 4 Kjöbenhavn K, sem hefur sölu-umbod vort fyrir ísland. — Verdlisti með myndum fæst ókeyþis hjá ritstjóra þessa blaðs og hjá herra kaup- manni Birni Kristjánssyni í Reykjavík. Allskonar fatnaður og tilbúin föt, allt með ágætu veipði fæst hjá Sturlu Jónssyni. Tapast hefur hestur jarpskjóttur að lit 4. v. gamall, járnaður á 3 fótum og tálguð l»ut í hófinn á hægra framfæti. Hver sem hitta kynni hest þennan er vinssml. beðinn að skila honum gegn ómakslaunum að Úlf- arsfelli í Mosfellssveit eða til Guðm. H. Sig- urðssonar Vesturg. nr. 5 Rvík. Ábyrgðarmaður: Einar Benediktsson. Prentsmiðja Dagskrár.

x

Dagskrá

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagskrá
https://timarit.is/publication/153

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.