Dagskrá - 24.09.1898, Qupperneq 1

III. M 10.
Reykjavík, laugardaginn 24. september.
1 898,
u,
Dagskrá.
Þar eð hvergi fæst nógu stór pappír í
bænum verður Dagskrá hér eftir í sama
broti og hún var næst á undan þessari stærð.
Dagskrá kostap einungis
þrjár krónur sjötíu og fimra
aura.
Yfirréttarmálaflutningsmaður.
Undirskrifaður tekur að sér að flytja
mál fyrir undir- og yfirrétti, að heimta inn
skuldir og gera samninga.
Hittist bezt frá kl. io—12 og 4—5
Hafnarstrœti 18. (Christensenshús.
Einar Benediktsson.
Ðagslcrá.
kemur héreftir út hvern laugardag\ skrifstofa
og afgreiðsla blaðsins verður til 1. október
í „ Aberdeen" (við norðurendann á Glasgow),
en frá þeim tíma í Tjarnargötu 1. Opin
hvern virkan dag kl. 11 —12 árd. og 4—5
síðd.
Nærsveitamenn eru vinsamlega beðnir
að vitja blaðsins á afgreiðslustofunni, þegar
þeir eru hér á ferð.
Xil minnis.
gœjarstjórnar-íxmdh: 1. og 3. Fmtd. 1 mán., kl. 5
síðd.
Hátœkranefndar-fundir 2. og 4. Fmtd. í mán., kl. 5
slðd.
Forngriþasafnið opið Mvkd. og Ld. kl. 11—12
árdegis.
Landsbankimi opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2 síð-
degis. — Bankastjóri við kl. n1/*— 1V2. —
Annar gæzlustjóri við kl. 12—1.
Landsbókasafnið'. Lestrarsalur opinn dagi. kl. 12—2
síðd. á Mánud. Mvkd. og Ld. til kl. 3 síðd.
— Útlán sömu daga.
Náttúrugriþasafníð (í Glasgow) opið á sunnudög-
um kl. 2—3 síðd.
Söfnunarsjóðurinn opinn í barnaskólanum gamla
kl. 5—6 síðdegis 1, Mánud. 1 hv. mánuði.
Fasíir fundir í Good-Templarhúsinu.
Mánud. kl, 8 síðd.
»Verðandh Þriðjud. - —
i>jBifröst'i Miðv.d. - —
r>Einingin<í Fimtudag - —
JDavid Ostlund Sunnud. kl. 6V4 síðd.
Bindindisfélag ísl. kvenna; 1. föstudag hvers
mánaðar kl. sfðd.
Fastir fundir í Framfarafélagshúsinu.
F'undir Framfarafélagsins á hverjum sunnudegi.
kl. 4 síðd.
Friðrik Friðriksson stud. theol. heldur guðsþjónustu
hvern föstudag kl. 8 síðd.
Frá útlöndum.
Meffkasía skjal 19.
aldarinnar.
Tuttugasta og fj'órða ágúst síðastl. bauð
Czar Rússa, Nicolas II., kanzlara sínum,
greifa Muravieff, að afhenda öllum sendiherr-
um í Pétursborg eftirfarandi skjal:
„Eins og högum alls heims núhorfirvið
stendur viðurhald almenns friðar, og léttir
hins hófiausa hertýjakostnaðar, er nú ofþyng-
ir öllum þjóðum, frammi fyrir stjórn ríkjanna
svo sem hugsjón, sú er atorka hverrar stjórn-
ar eigi að stefna að. Á þessa skoðun hafa
hinar mannúðlegu og veglyndu hugmyndir
hans hátignar keisarans, míns háa Herra, lát-
ið fallazt. Stjórn keisarans er sannfærð um
það, að þessi háa stefna kemur heim við
það, sem öllum veldum ríður mest á og við
þá skoðun, er þeim sé lögheimiit að fylgja,
°g hyggur hún að einmitt þessi tími sé
mjög hentugur til þess að leita, með sam-
þjóðlegum ráðum, að hinum öruggustu ráð-
stöfunum til þess, að tryggja öllum þjóðum
þá farsæld, er af sönnum og langæjum friði
stafar, og, um fram alt, til þess, að gera
enda á hinum sívaxandi hertýjakostnaði þessa
tíma.
Á síðast iiðnu tuttugu ára skeiði hefir
löngunin eftir almennum friði látið æ meir
til sín heyra í meðvitund siðaðra þjóða.
Menn hafa borið það fram, að tilgangur
alþjóðlegra viðskifta ætti að vera sá, að
vernda friðinn. í nafni hans hafa voldug
ríki samið sín á milli öfluga bandamennsku.
í þeim tilgangi, að geta því betur verndað
friðinn, er það, að hafa aukið hermagn sitt
í því hlutfalli, er engum samjöfnuði nær við
það, sem áður var, og halda enn áfram að
auka það, án þess að sjást fyrir, hvað sem
til skal vinna. Eigi að síður hefir öll þessi
víðleitni eigi fengið því orkað, að korna á
hinni farsælu niðurstöðu hinnar þráðu frið-
sældar. Fjárframlögumar, sem stöðugt
verða hærri og hærri, bana almennri velmeg-
un víð hennar eigin uppsprettu. Andlegum
og líkamleg.im krafti þjóðanna, vinnu og fé
er að mestu leyti stíað frá þeirri starfsemi,
sem eðli hlutarins vísar til, og eyít svo að
enginn arður verður af.
Hundrpðum millióna er varið til þess
að afla sér voðalegra eyðileggingar-véla; og
þótt þær í dag séu vísindanna síðasta verk,
liggur fyrir þeim á morgun að verða alls ó-
nýtar, sökum þess, að eitthvað nýtt af sama
tagi er fundið upp. Þjóðleg mentun, þjóð-
leg framför og auðsafn eru annaðhvort al-
gjörlega lömuð eða varnað viðgangs. Meir
að segja, í sama hlutfalli og hertýjakostnað-
ur hvers ríkis vex, í sama hlutfalli þverr því
magn til að fá því framgengt, er stjórn
þess vildi hafa áleiðis komið. Alment efna-
hrun, er að miklu leyti stafar af því að her-
týjakostnaði er haldið fram til hins ýtrasta,
og hin stöðuga hætta, er fólgin liggur í
þessu sífelda hertýja safni, eru að umhverfa
hinum vopnaða friði vorra daga í þá merj-
andi byrði, sem þjóðunum verður sífelt ó-
bærari. Það virðist því auðsætt að. ef þessu
yrði haldið áfram til lengdar, þá myndi
það óhjásneiðanlega lenda í þeirri umturnan,
sem allir óska að fá varnað, þeirri, er leiða
myndi til þeirra skelfinga, sem hverri skyn-
samri veru hlýtur að hrjósa hugur við að
hugsa til.
Að gera enda á þessum sífelda hertýja-
kostnaði, og að leita ráðstafana til þess, að
varna þeim hörmungum, sem vofa yfir öllum
heimi — það er hin brýnásta slcylda, sem í
dag er lögð á öll ríki. Gagnteknum af þessari
hugmynd hefir hans Hátign þóknast að bjóða
mér, að fara fram á það við þau ríki, sem
hafa fulltrúa við hina keisaralegu liirð, að
haldinn verði fundur, er talci þetta alvarlega
mál til meðferðar. Með Guðs hjálp ætti slík-
ur fundur að geta orðið farsæll fyrirboði;
þeirrar aldar, sem opnast fer. Hann ætti
að geta dregið saman í einn öflugan mið-
punkt atorku allra þeirra ríkja, sem einlæglega
leitast við að fá því framgengt að hugmynd
allsherjar friðar fái sigri hrósað yfir því. er
vandræðum veldur og missætti. Um leið
mundi fundurinn tryggja samkomulag stjórn-
enda með því, að sameina í einum líkama
þær grundvallarreglur fyrir jöfnuði og rétti,
er óhult tilvera ríkja og velferð þjóðannna
hvílir á«.
Bréf þetta er bein afleiðing af niðurstöð-
unni, sem orðin er milli Spánar og Banda-
ríkja. Rússum lízt ekki á blikuna. Engu
fastalands veldi lízt á hana, Floti Cerveras
var, að allra dómi, eins góður og jafnstór
floti nokkurs fastalands veldis getur verið,
en gegn Engilsaxakyni reyndist hann alls
ónýtur. Rússar vita örlög sín fyrirfram á
sjó ef í ófrið rekur við Engla, sem hafa all-
an útbúnað í sjóher miklu fullkomnari en
Bandamenn. Tíminn, sem valinn hefir verið
til að gefa bréf þetta út, þykir eigi vel val-
inn;því aðRússar eru nú að láta smíða viðbót við
flota sinn fyrir 90 millíónir rúbla og láta smíða
skipin á fjöldastaða um Norðurálfuna til þess
að koma þeim sem fyrst á flot. Þjóðverjar
hlæja að hugmynd keisarans. Frakkar leiða
hjá sér, að dást að henni og að finna að
henni. Englendingum þykir hún lofsverð í
sjálfu sér í alla staði og þess verð, að stór-
veldin taki hana til alvarlegrar yfirvegunar;
en þykir hún koma úr óvæntri átt. Þeir
óttast þegar fyrirfram að Þjóðverjar verði
ekki með, né Frakkar að heldur, nema þá
að þeir fái vissu fyrirfram um það, að þeim
verði skilað aftur Elsass — Lothringen, sem
þeir mistu 1871.
Það er of snemt, enn þá, að geta í von-
irnar um það, hver afdrif þessi uppástunga
keisarans muni hafa. En það dylst engum
hugsandi manni, hversu næmt hún muni
snerta hjörtu þeirra þjóða, er herkostnaðar-
okið liggur þyngst á, svo sem Þjóðverja, ít-
ala og Austurríkismanna. Og var'ia fer hjá
því, að stjórnendur þessara ríkja re^mi bráð-
lega, að hér hafi öxi Rússlands riðið að rót
þrívelda sambandsins með því afli, er hljóti
að fella þá „diplomatisku" friðarreik. Upp-
reistarandi þríveldanna hefir aldrei fengið
annan eins talsmann eins og nú, Nicolas II.
og má það mikið vera, ef skjal hans hefir
eigi búið stjórnendum þessara ríkja þær stór-
kostlegustu þrautir, sem þeir hafa enn átt við
að véla á bandamennskunnar raunabraut. Þeg-
ar þess er gætt, að þrívelda-sambandið var sett
á laggir sérstaklega gegn Rússum, þá geta
þeir, sem vita hvað utanríkis stjórnarathöfn
þess ríkis er samvizkulauslega bein, farið
því nokkurnveginn nærri, hver hinn eig-
inlegi tilgangur þessa skjals muni vera. Að
það kemur út í nafni keisarans, sem er frjáls-
lyndur og hágöfugur stjórnari, er eðlilegt;
hefði það komið út frá Muravieff sjálfum,
sem reynst hefir nokkuð gleyminn á orð og
samninga, myndi því lítill gaumur hafa
gefist.
Gétur Ítalía, þar sem nýbúið, er að
bæla uppreist í blóði Langbarða, hins
bezta kynstofns í ríkinu, skorast undan upp-
ástungu keisarans, án þess að eiga á hættu
að enn alvarlegri afleiðingar verði en þær,
sem urðu í júní í sumarf
Gétur Austurríki, með hinum mörgu
Slavaþjóðum, sem stjórn þess lúta, skorast
undan liinni göfuglyndu uppástungu hins
mikla mannúðar-postula Slava? Hvernig fer
þá um hina losalegu ríkisheild, sem allir bú-
ast við að leysist sundur þegar hinn gamli
keisari deyr?
Gangi þessi ríki, til að vernda tilveru
sína, að uppástungu Rússakeisara; hvað verð-
ur þá um Þýzkaland, frumkvöðul þrívelda
sambandsins gegn Rússum? — það, sem
Muravieff liggur á.........Einangrað,
Sir Herbert Kitchener, yfirforingi herferð'
ar Engla og Egypta á liendur Mahdi, Mú-
hameds fulltrúa, og einvalda yfir Dervist-
bandamönnum um efri- Nílár dalaveldi, vann
1. september, þann sigur á alher hins "blóð-
fræga" þrælamangara, nærri höfuðborg hans,
Omdurmann, skamt fyrir norðan Khartum,
þar er Gordon féll, að, af 35,000 manns,
eða þar um bil, voru drepnir 11,500 en
16000 særðir. Stóð bardaginn heilan dag.
Mahdi komst undan á flótta með kvenna
skara sinn, en er eltur svo hart, að aðal-
kona hans er orðin féndum hans að her-
fangi; og búist við, að honum verði náð í
eyðimörkunum í Kordofan, þangað er menn
vita að hann hefir flúið, áður en hann kemst
til E1 Obeid, höfuðborgarinnar þar, þar sem
hann hefir setulið.
í þessum bardaga lét hinn sameinaði
her Engla og Egypta um 400 manns!
Allir, og Kitchener sjálfur hvað mest,
dáðst að lireysti og hugrekki Dervista, sem
létu skjóta sig niður til síðasta manns, stand-
andi kringum hinn svarta fána Mahdis, er
þeir vissu að hann sjálfur var flúinn.
En stórkostiegustu hreystiverkin í bar-
daganum vann riddarasveit (Lancers) frá
Lancashire í Englandi, Þeir voru 300 sam-
antaldir, áttu að hjálpa til að óvinaherinn
ekki kæmist undan suður á við til Kordof-
an; þeim lenti óvart saman við 8000 Der-
vlsthermenn og þutu jafnskjótt á harða
stökki gegnum miðjan hinn óvíga her á
móti þeim, rufu hann sundur við fyrstu at-
rennu, og snéru jafnharðan við aftur ogtólcu
hann í opna skjöldu og splundruðu á ring-
ulreið því, er eftir stóð af honum, en létu
sjálfir 70 manns drepna og særða. Þetta
var í fyrsta skifti að þessi nýja hersveit
enskra riddara var í bardaga.
Með þessum bardaga og flótta Mahdis
er alt veldi hans í hendi sigurvegarans.
En nú koma fregnir sunnan frá Fas-
hoda, sem er fjölbýl borg við Hvítu-Níl 300
enskar mílur suður frá Khartum, sem geta
orðið að þýðingarmiklum viðburðum í sögu
Norðurálfunnar.
Fám dögum áður en Kitchener kom
með her sinn til Omdurmann, hafði Mahdi
heyrt það borið í fregnum, að herflokkur
hvítra manna hefði tekið Fashodaborg. Mahdi
sendi þegar í stað tvö gufuskip til að fá
vissu um það, hvað satt væri í sögu. Ann-
að þessara skipa kom aftur um morguninn
7. þ. m., til að flytja Mahdi fréttirnar, en
saknaði vinar í stað, því að Kitchener var
nú orðinn láðlávarður þar, er Mahdi var áð-
ur, svo gufuskipið gafst upp. Skipstjóri seg-
ir frá þeirri sögu, að þegar hann kom til
Fashoda hafi hvítir menn haft borgina i
valdi og hafi þeir skotið svo í hríð á skip
sitt, að það hafi nauðulega koinist undan, |
með marga drepna og særða. Þessir livítu
menn hélt skipstjóri að væru Frakkar, og
kúlurnar, sem skotið hafði verið í skipið, ætla
menn að séu frá Frakklandi.
Framhald á bls. 40.
Mannúð!
Það hefir mikið verið rætt og ritað ut-
an þings og innan um fátækra löggjöf vora,
„Þó varla nokkur viti enn, hve varlegt ráð
þeir hitta". Eg ætla nú ekki að fara ’angt
út í þá sálma, því ég er lítill „pólitikus",
en það var annað, sem mig langaði til að
gera athugasemd um og það er raarmúðin,
eða þó öllu heldur mannúðarleysið, sem gengr
ur oft og ósjaldan eins og rauður þráður
gegnum gjörðir sveitastjóranna. Égætlaekki að
minnast á öll þau svik og hrekki, sem þær
hafa í frammi hver við aðra, sveitarstjórnirn-
ar, sem yrði bágt upp að telja eins og Jon
vídalín segir um vélabrögð satans. En það
var annað, sem ég atlaði að hafa hugann við
og það er hvernig sveitastjórnir beita sinni
pólitík innra hjá sér gagnvart þurfamönnum,
þessum vesalingum, sem svo átakanlega eru
uppá mennina komnir, og verða að
skríða líkt og ormar upp að hásæti hinnar
heiðruðu sveitastjórnar, biðjandi hana um
brauð fyrir sig. og sína, þetta er þung reynsla
hverjum sem hefir óspilt hjarta, að verða
þannig að lifa upp á annara reikning, en „það
sem verður að vera, viljugur skal hver bera“.
Þess má vel geta, að öll von er til þó
bændum ofbjóði þau hin miklu sveitar-útsvör,
sem alt of víða fara sívaxandi, svo til stórra
vandræða horfir, enda eru þau gjöld satt að
að segja oft með nauðung úti látin, og frem-
ur litið á það að geta með einhverju móti,

rað
er,
föð-
eru
losast við það, heldur en að líta :
þurfamanninum er þægilegast.
Það eru til þrennskonar þurfamenn: 1.
börn. Hafið það hugfast, heiðruðu sveita-
menn, að láta fara vel um blessuð börnin,
þessa munaðarlausu smælingja, sem þið
eigið að ganga f foreldra stað, alið þau upp
í mentun og siðgæðum sem mögulegt
þið njótið þess seinna, sveitir ykkar og
urlandið. 2. eru þeir menn, sem búnir
að slíta sér út með ærlegu erfiði, hvort sem
þeir hafa haft marga eða fáa fram að færa,
þá hefir vinna þeirra lent einhversstaðar í
góðar þarfir. Ellegar þeir eru svo farnir að
heilsu og kröftum að þeir eru ekki færir um
að vinna sér brauð. Þá er 3. flokkurinn, —
óskandi að hann væri ekki til — sem hafameð
svalli og óreglu leti og ómennsku eytt sínum
góðu æfiárum, án þess að hafa minstu hug-
mynd um framtíð sína eða vera náunganum
til uppbyggingar, það er von þó bændur
hleypi brúnum, er þeir eiga að fara að for-
sorga slíka pilta. Ég ætla þá að vílcja
máli mínu að hinum sönnu þurfamönnum, við
þá er eklci kannast sem vera skyldi og skal
ég með dæmi leyfa mér að skýra þetta dá-
lítið. Maður nokkur á 6 börn, sitt á hverju