Dagskrá - 22.10.1898, Page 2

54
Flestir, sem hafa lært hér sjófræði
munu kannast við , að þeir brúka hér
um bil aldrei astronomiskar observationir
meðan á fiskiveiðum stendur, og þótt
þessir menn ættu að fara á milli landa
mundu þeir eigi brúka annað, en „be-
stikkið “ og að rétta það, með því að
athuga sólina í hádegisstað og reikna
út hina observ. breidd. NB. — þegar
sóiin sést. Þessi reikningur er ekki
örðugri en það, að margir farþegar sem
farið hafa milli íslands og Danmerkur
fyrrum á seglskipum, gjörðu sér það
til dægrastyttingar, að læra þennan
reikning með tilsögn skipstjóra og á
mánaðarferð voru þeir góðir, og skildu
hvað þeir voru að gjöra, en sjómenn
voru þeir ekki fyrir það, þótt máske
sumir væru fult eins góðir og þessir 4
mánaða yfirmenn, sem ísland á að
taka sér til þakkareins og margtfleira.
Hvernig í dauðanum á að útvega
öllum þeim mönnum stöðu, sem þyrp-
ast á skóla þennan hinn nýja; 60—80—
menn á þessu litla svæði byrja hann—
þeir koma með sín skjöl, vottorð frá
skipstjórum og prestum og ef maður-
inn hefur siglt í þessa 4 mánuði, þáer
alt gott. En hvernig stendur á þesum
4 mánuðumf Ætli það sé ekki komið
frá okkar góðu Dönum. Þar stendur
einhversstaðar. Enginn fær leyfi að
sigla sem stýrimaður, nema hann hafi
siglt í 3 ár og þar af á hann að hafa
siglt í það minnsta 4 mánuði sem full-
kominn háseti „fnldbefaren matros" og
hafa siglt 3 ferðir til íslands, Græn-
lands, eða eina ferð suður fyrir Horn
á Suður-Ameríku eða Góðrarvonar-
höfða, og í Danmörku fær enginn inn-
töku á skóla, sem ekki hefur siglt í 2
ár og getur sannað það,
Það hlýtur hver heilvita maður,
sem vill skilja og hugsa rétt, að sjá,
að þessi aðsókn að sjómannaskól-
anum muni verða það fyrsta til að
fella fyrirtækið. 3—4 ár getur þetta
gengið, en ekki lengur, og þá á að
halda skóla, þar sem enginn eða örfáir
koma, því augu manna munu opnast,
þótt þau séu lokuð nú, og eigi máske
að vera lokuð, og þeir munu einhvern-
tíma komast að þeirri niðurstöðu, að
þeirra próf hér við skólann, er vitleys-
islega of mikið, en ónýtt annarsstaðar.
Enginn hefir enn þá siglt sem stýrimað-
ur frá útlöndum nema hann sanni fyrir
viðkomandi yfirvaldi, að hann sé próf-
aður í siglingafræði við einhvern skóla
í því landi, hvaðan hann ætlar að sigla
og sýni og sanni um leið að hann
hafi siglt hinar fyrirskipuðu ferðir og
hinn fyrirskipaða tíma og verið það
sem tiltekið er — fullkominn háseti í
þann mánaðafjölda, sem hvert land á-
kveður. Okkar próf hér er ónýtt í
í Danmörku, því próf þar byrjar með
danskri ritgjörð, vanalega um eitthvað
efni er að sjó lýtur og sé sú ritgjörð
ekki nokkurnveginn skrifuð, þá heitir
það: „Farðu heim og lestu betur", og
þótt það væri Tuxen sjálfur, sem ætti
að ganga upp til prófs, mundi honum
vera vísað frá, svo framarlega sem
danski stýllinn hans væri ekki eptir
kennara og prófdómenda nótum. Hér
er kennd Danska, en hvað vita piltar í
henni eftir skólaveruna, mjög svipað
því er þeir vita í ensku, þeir kunna
máske svo mikið, að þeir kunna að sletta
einhverjum setningum uppá mont, því
alt á brúka, hvort það á við eða ekki.
Væri piltum kennd danska vel, þá væri
þeim gjört vel til.
Væri Enskukákinu slept, sem
enginn hefir gagn af, með þeirri aðferð
og kennslubókum sem við hafa verið
hafðar, væri þeim líka gjört vel til,
væri sá tími notaður til einhvers sem
þeir hefðu gagn af. Væri lesin enska
bókin, sem fylgir hinu nýasta í ensku
korti, sem er lýsing á ströndum lands-
ins, þá gætu piltar máske haft gagn at
enskukennslunni, en að vera að stag-
ast á setningum svo sem t. d. In a
room is a table etc. og það í tvo
metor, og vitandi, að kunnátta þeirra
gjörir ekkert til við aðalpróf, það er
nokkuð stíft. Það mun koma að því
að megnið af þessum fjölda af nemend-
um færi eigi þá stöðu sem til er ætlast.
Þar sem eintómir sjófræðingar eru um
borð getur agi ekki verið eins og þar sem
yfirmennirnir eru það einungis, því allir
vilja þar tala með. Komi að því, að
menn þessir verði að leyta sér atvinnu
í öðrum löndum, þá verða þeir að
ganga þar undir próf, vilji þeir vera
yfirmenn, í það allra minsta í máli
viðkomandi lands, en þar munu þeir
reka sig á, að þeir þurfa að hafa siglt
og að ekkert ábyrgðarfélag hleypir
mönnum um borð í þau skip, sem það
ábyrgist, sem ekki hafa siglt nóg og
lært nóg að undanskildu ísj. ábyrgðar-
félaginu, sem tekur siglingartímann
eptir hundatölu. — T. d. spurt er:
Hve lengi hefur þú siglt? „Oh! 5 ár!“
Þau fimm ár lýta þannig út á pappírn-
5.6 mánuðir = 30 mánuðir = 2V2 ár
að mannatölu. Þannig lýtur siglingar-
tíminn út hér. Menn, sem þora að
takast á hendur yfirstjórn á skipi hér
á vertíð með margt fólk um borð,
hvar allt hvílir á þeim, ábyrgð á skipi,
lífi manna — m. m. og semhafageng-
ið hér á skólann, þeir fara ekki að
láta skrá sig á einfaldri danskri fore
and aft skonnortu nema „letmatrosar“
og sigla fyrir minni Iaun en hin
tilteknu letmatróslaun eru. íslenskir
yfirmenn sigla fyrir 30 kr. um mánuð-
inn þar sem Danir, eiga heimtingu á
40—42 kr.; mjög laglegt! Ég ræð
þeim til, sem ætla að stunda siglingar,
að sigla nokkur ár með útlendingum,
til þess að verða sjómenn, því hæfileg-
leika til þess vanta íslendinga ekki,
taka síðan próf það sem dugar og vera
ekki að láta margprófa sig í grein,
sem allir með meðalgreind geta lært,
en sem aldrei getur að notum komið,
nema að verkleg þekking fylgji; og að
öðru leyti væri ekki fjarri vegi, aðstór-
ir og duglegir candidatar! í Navigation
þektu merkin á lóðlínunni. Að svo
mæltu kveð ég alla kunningja að sinni
og vona að sjá þá aftur.
Hafnarfirði 14. okt. 1898.
Sveinbjörn A. Egilsson.
Búfræðis-
og
búnaðarbálkur.
IV.
, Jarðvegurinn og Jurtalífið.
Litur jarðeýnanna. Hinir ýmsu
hlutar jarðvegsins hitna mismunandi
mikið, eftir lit þeirra, Dökkleit jarð-
efni hitna meira en þau sem eru ljós.
Svartmold, er því að eðli sínu heitari
jarðtegund en t. a. m. sú jarðtegund,
sem er rauðbrún. Moldjörðin hitnar
vanalega meira en sandjörð, sem er
meira eða minna Ijósleit. Þegar mold-
jörð er köld jarðtegund, þá er það af
því, að hún er of vot, en það er hún,
sé hún ekki gagnræst. Er því svo
þannig varið hjá oss, að moldarjörð er
kaldari jarðtegund alla jafnan, en sand-
jörðin, sem þó að eðli sínu er kaldari
jörð. Skal þess líka getið, að þeim
hita, sem moldarefnin fá, sleppa þau
langtum síður frá sér, en sandjörðin
gjörir sem hitnar oft fljótt og kólnar
fljótt. Er sandjörðin venjulega heit-
asta jarðtegundin hjá oss, af því að
hún er þurust. En ekki eptir því frjó-
söm eða hentug til ræktunar, nema í
sambandi við aðrar jarðtegundir, að
meira eða minna leyti.
Hitarými. Jarðvegur sá, sem mynd-
aður er af þeim jarðefnum, sem lítið
hitarými hafa, þarf minni hita til þess
að ná einhverju vissu hitastigi, en ann-
ar, sem hefir í sér þau efni er mikið
hitarými hafa, vatnið hefir meira hita-
rými en nokkurt annað jarðefni ogþarf
því margfalt meiri hita til þess að hita
jarðefnin, þegar þau eru vot, en þegar
þau eru þur, eins og að framan er
tekið fram. — Eptir því sem eðlisþungi
jarðtegundanna er minni, eftir því er
hitarými þeirra meira.
Hitaleiðsla. Af því sem hér á
undan er komið er vel skiljanlegt, að
hin ýmsu ólíku jarðefni leiði hitann
misjafnlega mikið út frá yfirborðinu og
út í loftið umhverfis, eða réttara sagt,
haldi þeim hita mismunandi vel, sem
þau hafa einusinni tekið á móti. Eng-
inn er sá hlutur til, að hann ekki smátt
og smátt láti frá sér þann hita, sem
hann einu sinni kann að hafa fengið.
En mismunandi er það, hvað hinir
ýmsu ólíku hlutir sleppa hitanum fljótt.
Fer það fyrst og fremst eftir efnismegni
þeirra og svo eftir ásigkomulagi þeirra.
Bergtegundir sleppa fljótara hita frásér
en mold og torfefni. Til þess að verja
jörðina fyrir miklu hitaláti er gott að
bera á hana þau efni sem leiða hitann
illa og skýla rótinni, svo sem mold og
allskonar áburð. Er því f þessu tilliti
betra að dreifa áburði yfir túnin að
haustinu, en að vorinu. Það hlífir jarð-
veginum mjög fyrir frosti og næðing-
um. Náttúran skýlir jarðveginum með
þéttum jurtagróðri og ver hann hita-
láti. Þar sem Jörð er snævi þakin
mestallan veturinn, er jarðvegurinn vana-
lega frjórri og hlýrri (frostminni) að
vorinu. Gengur klakinn þar grynnra í
jörðu, en þar sem hún er auð og ber.
Hefir þvf snjórinn frjófgandi áhrif á
jarðveginn, Þar sem snjóþyngsli eru
mikil á vetrum, eru landkostir vanalega
góðir.
Hér að framan hefir verið minst á
þá fýsisku eiginleika jarðvegsins, sem
hafa áhrif á hitamegn hans. Skal svo
í fám orðum skýrt frá efnatökuafli
jarðvegsins og dýralffinu í honum, o. s.
frv. —
Efnat'ókuafiið í jarðveginum er sá
kemiski eiginleiki hans að binda (absor-
bere) ýms uppleyst jurtanæringarefni,
sem eru í jarðveginum, umfram það
sem jurtirnar geta hagnýtt sér jafnóðum.
Sé áburðarlegi helt í gegnum jurta-
pott sem fyltur er með mold, rennur
vatnið tært og hreint í gegnum opið á
botninum, í gegnum moldina. Liturinn
og liktin, sem lögurinn hafði, er með
öllu horfin. Sé f staðinn fyrir áburð-
arlög látið í pottinn einhver saltupp-
leysing verður ekkert eftir af hinu upp-
leysta eftir f leginum, sem síast
gegnum moldina. Jörðin hefir tekið til
sín saltið og bundið það. Sömuleíðis
stækindin (ammoníakið) og hin upp-
leystu efni úr áburðarleginum.
Þessi merkilegi og mikilsvarðandi
eiginleiki sem kallast efnatökuafl jarð-
vegsins hefir ómetanlega mikla þýðingu
fyrir jurtalífið, því við rannsóknir hefir
það komið í ljós að það eru einkum
hin þýðingarmestu jurtanæringarefni.
animoníak, fosfór og kalí, sem bindast
í jarðveginum, fyrir áhrif efnatökuafls-
ins.
Þegar nú þessi áminnstu efni í á-
burðinum flytjast á jarðveginn og rigna
svo niður f hann þá bindast þau í efsta
lagi jarðvegsins (matjörðinni). Ef þessi
efni eru óuppleyst, hefir jurtagróðurinn
þeirra engin not. Efnin, sem jörðin
bindur, eru ekki allskostar uppleyst og
heldur ekki óuppleyst; þau eru mitt á
milli, Breytast í uppleyst ástand í lítið
eitt tregleystara ástand. Jarðvökvinn
getur ávalt leyst upp hin „absorberede"
efni, eftir þörfum jurtanna.
(Frh.).
Ferðapistlar
Eftir Sig.Júl. Jóhannesson.
VI.
Þegar við komum á Blönduós, var
þoka og veður hið versta. Höfn er þar
ill og lending eins, vildum við því ekki
fara í land, til þess að eiga það ekki
á hættu að komast ekki út aftur og
verða strandaglópar, enda var okkur
sagt, að skipið stæði þar stutt við.
Reyndin varð þó önnur og við urðum
að bíða þar alllengi, þótt nálega væru
engar vörur þangað eða þaðan.
Ain Blanda, sem þar rennur í sjó,
er brúuð; hefir brúin kostað yfir 20000
krónur, og er mannvirki mikið. Glögg-
lega mótar fyrir ánni langt út á sjó,
þvf hún er eins og skolavatn á litinn.
A Blönduósi er stór og merkileg bryggja,
sem byggt hefir Einar Guðmundsson á
Hraunum.
Þá komum við næst á Skagaströnd.
Þar er höfn stærri og landsýn ekki fall-
leg. Lending var hvergi eins ill og
þar á leið okkar. Þar voru engar
bryggjur við aðra verzlanina, (þar er
Hólaness- og Höfðakaupstaður), en við
hina einhver stúfur, sem einungis verð-
ur notaður um háflóð. Við fórum þar
í land og vorum svo óhepnir að bát-
urinn, sem við fórum með, varð að
bíða lengi fyrir utan lendingastaðinn,
eftir því að annar bátur affermdi, því
tveir bátar gátu með engn móti lent
þar í einu. Þegar skipað var út, urðu
menn að stikla á borðum sem lögð
voru milli steina og var það ekki á-
renniiegt. Spákonufell er þar skamt
frá og stukkum við þangað á meðan
skipið stóð við, til þess að fá okkur
mjólk; en ekki þorðum við annað en
flýta okkur sem mest við gátum því
skipið átti að standa við aðeins stutta
stund; en þar fór eins og víðar. Þeg-
ar Thyra hafði staðið þar við lengi
að óþörfu, var orðið svo lágsjávað að
hún varð enn að bíða 4—5 klukku-
stundir.
Eitt var það, sem okkur þótti ein-
kennilegt á Skagaströnd og jafnvel
hlægilegt; við sáum á báðum búðum
auglýsingu þannig hljóðandi: „Hér með
gefst heiðruðum almenningi til vitund-
ar, að upp frá þessum tíma verður ekki
verzlað á sunnu- eða helgidÖgum".
A leiðinni frá Skagaströnd til
Sauðárkróks er Drangey Hana þekkja
allir, eða hafa heyrt hennar getið. Þar
bjó Grettir Ásmundsson og segja menn
að enn sjáist rústir eftir kofa þann, er
hann bygði þar. Víð Drangey eru
stundaðar fuglaveiðar og níðingslega
með þá farið. Þeir eru veiddir á „flek-
um" í snörur, en þegar þeir eru teknir
er einn látinn vera eftir og hann er
bundinn á flekann; þann fugl nefna