Dagskrá - 03.06.1899, Blaðsíða 2

186
er í sænsku blaði; reyndist það
að vera- seðill frá ferð prófessors
Nathorsts í fyrra. Finnandinn er
beðinn að senda seðilinn kapteini
Ernst Andrée í Göteborg. Heflr
flöskunni verið varpað útbyrðis,
til þess að rannsaka strauma í ís-
haflnu. Færir þessi seðiil því eng-
ar nýjarfregnir um forlög Andrée’s
loftfara.
í Koilaflrði fyrir norðan fanst
flaska korkvarin með brefl í frá
Andrée, var farið með hana til
Borðeyrar og hún opnuð þar. Bréflð
var dagsett ll.júlí 1897 og segir
að flöskunni sé þann dag kastað
út írá loftfarinu og líði öiiu vel.
fað er undirskrifað með nafni
Andrée’s ög beggja félaga hans. fá
vóru þeir skamt fyiir norðan Spitz-
bergen og nálægt 600 metra yflr
sjó.' Pað sést :;á bréfinu, að þeir
hafa áður fleygt út flöskum. Þetta
bréf hefir verið sent sama daginn
sem þeir fóru frá Spitzbergen og
hefir það verið 2 áf á leiðinni.
Hr. kaupmaður Riis á Borðeyri
sendi þegar með bréfið hingað suð-
ur til landshöfðingja og hefir það
verið sent til útlanda.
ttmr macMmropaw
Hugleiðingar
um
framfaramöguleika í iandi voru.
__(Frh.)
Nú skal' ég skýra nokkru ná-
kvæmar frá, hvernig ég áht mögu-
legt að ná hinum lielztu skilyið-
um, er miða til framfara þjóð
vorri.
í Landbúnaðinn má efla á ýmfean
hátt, svo sem með betri meðferð
og nýtni á áburðinum; með því
að hagnýta verkfæri og vélar meir
en enn er gert, með skynsamari
og betri meðferð á búpeningi; með
góðri og haganlegri sarnvinnu; með
meiri styrk af hinu opinbera, o. fl.,
o. fl.
Jafnvel þó að margir virðist álíta
að áburðurinn hafi litla þýðingu,
þá fyrirverð ég mig samt ails ekk-
ert fyrir það, að telja hann sem
einn aðal-geranda i . eflingu land-
búnaðarins. — Ekkert, sem lifir,
getur verið án fæðu. En því bet-
ur sem fæðan er tilreidd, því
meifi og betri not verða að henni.
Allir vita það og, að þv! meiri
sem fæðan er, því meiru fram-
fieytir hún. Þetta gildir einnig
líka þýðingu fyrir grasrœktina sem
fæðan fyrir sjálfa oss. En þess
er ekki iangt að niinnast, að óss
er ekki holt að ætia kvikfénaði
vorum lítið eða ekkert íóðuf' yfir
veturinn. Pess vegna þurfum vér
að gera alt, sem. í voru valdi
stendur, til' að auka grasræktina
og þar til heýli'ir betri meðferð
áburðarins. — Ég skal nú samt
ekki fara hér um hann fleiri orð-
um, -— en öllum landræktendum
vii eg ráða tii að lesa rækil. hina
ágætu ritgerð „Um áhurð“, í 20.
árg. Andvara, eftii’ skólastjóra Torfa
Bjarnason í Ólafsdal.
Annars má segja, að jarðræktin
sé, yfirleitt á mjög lágu stigi hjá
oss, enn sqm komið er. -
Alt of margir láta þúfurnar eiga
öruggan griðastað í túnum sínum,
/ — jafnvel þó að þær hafl átt
drjúgan þátt í að beygja bak þeirra;
rænt þá árl. miklu af hinum stutta,
— en dýrmæta, heyvinnutíina og
hjálpað til að koma þeim á von-
arvöl.
Foræðisflóar eru iiðnir rétt við
túnfótinn, — þrátt fyrir það þó að
einn einasti skurður — nokkra
faðma.langur — gæti breytt þeim
í bezta engi.
Lækir, ár og gil eru látin líða
fram um tún og engi, án þess að
nota frjóefni þeirra og öíl áð nokkru
ráði. — Já, einmitt í vótn m vor-
um eru fölgin þau öfl, er megna
að lyfta oss upp úr dáðleysisdjúpi
því, sem nú ætlar að gleypa oss.
Éess vegna er það lífsspursmál
fyrir þjoð vora, að læra sem fyrst
að leysa þessi öfl úr dróma og
taka þau í þjónustu sína. Ég álít
því, að næsta þing ætti að veita
nægan styrk einhverjum tv^imur
ungum og efnilegum mönnum, sem
bera mætti traust til og þektir
væru að ráðvendni í öllu.
Ætti annar þeirra að kyrma sér
vatnsveitingar, -— sérstakl. vatns-
veitingar í stórum stíl; en hinn
framleiðsla rafmagns úr fossum,
— því af þeim erum vér ekki fá-
tækir. — Slíkar styrkveitingar
væru — í mínum augum að
minsta kosti — miklu þaríl.1 held-
ur en ýmsar styrkveitingar síðasta
þings, svo sem: þær 2400 kr. —
segi og skrifa tvö þúsund og fjögur
hundruð krónur —, sem Jóni Ól.
voru veittar til ritstarfa (!!), —
ekkert takmarkað, hvað hann skyldi
rita urn. Éað mátti svo sem
treysta því göfugmenni til að rita
ekki annað en eitthvað —------------
já, eitthvað, sem land vort væri
vel sæmt af að borga með einum
2400 kr. (!!!).
Alment er viðurkent, að manns-
aflið sé hið dýrasta afl, sem vér
höfum til umráða. Mentaþjóðirn-
ar hafa því fundið upp ýms verk-
færi og vélar, sem gera vinnuna
léttari, fljótunnari, ódýrari, betur
aí hendi leysta, — og það sem
mest er um vert, að spara marins-
aflið.
Éetta höfum vér íslendingar
fært oss alt of lítið í nyt, og er
ýmisl., sem veldur því. Fyrst og
fremst er það, að vér verðurn að
fá frá öðrum löndum efrri í áhöld-
in, — en samgöngur við þau mjög
slæmar, til skamms tíma. Nú er
það bætt.
Einnig má ætla', að vanþekking,
fastheldni við hið forna, hleypi-
dórnar og tortrygni við flest, sern
er nýtt, — hafi átt mikinn þátt
hér í —- og eigi enn.
Lái ég alþýðu alls ekki þetta, —
þegar nraigir af leiðtogum hennar
eru engu betri — já, miklu verri,
sumir hverjir.
Að minsta kost.i ættu engir þoir,
er álíta sjálfa sig töiuvert mikla
menn, að teija alþýðu trú um, að
ómögul. sé að nota ýms verkfæri
og vélar, sem hafa reynst ágœllega
hjá þeim, sem hafa kurrnað að fara
með þau.
Siíkt mun þó ekki dæmalaust.
Að minsta kosti hefl ég hitt þann
búfræðing í höfuðstað lands vors,
sem hélt því fast fram, að ómögulegt
væri að nota plóginn frá Ólafsdal
vegna — þyngsla (!!). Og þegar ég
hélt því fram, að reynsla væri
fengin íyrir því gagnstæða á Vest-
urlandi, þá sagði hann, að sunn-
lertzkir (!!) hestar „hefðu ekki krafta
til að draga hann.“ — Éeir eru
víst mátt-litlir, sunnlenzku hestarn-
ir, ef tveir af þeim — í góðu
starjdi og hæfilega gamlir — geta
ekki dregið áðurnefndan plóg, —
sé honum og hestunum almenni-
lega stýrt. — Ég trúi ekki slíku
að óreyndu. — Hinir svonefrrdu
„búfræðingar" eiga mikiu fremur
að vekja en veikja áhuga hjá bænd-
um, með að nota verkfæri svo
mikið, sem mögulegt er og sýna
það sjálfir, að alhægt sé að koma
þeim víðar við en enn er gert.
Vitarrlega er Sjálfsagt að leitast
við að endurbæta þau, eins og
frekast er unt. En gæta verður
þess, að endurbótin miði ávait til
þess að laga áhaldið sem bezt.,
eftir vorum þörfum. Að því, er
snertir plóginn t. d. þá dugar ekki
að hugsa eingóngu um að fá harrn
sem léttastan, — hann verður líka
að vera nógu sterkur og vel lag-
aður fyrir oss.
Sparið sem mest mannsaílið,
bændur góðir! en notið öll þau
yinnuléttis-áhöid, sem þér eigið
kost á og getið komið við hjá yð-
ur. Þess munuð þér aldrei iðr-
ast, - - af því að það borgar sig
margfaldlega. Frarnh.
dlnóvörp
heyrast rrú úr ýmsum áttunr, bæði
hér á landi og annarsstaðar yfir
því, hversu óþjált gamli Bakkus
er leikinn: Þó er svo langt kom-
ið, að fáir, næstum engir, láta sér
það sæma að hefja andrnæli gegn
bindindiskenningunni beinlínis, held-
ur fara ýmsa útúrkróka, og viija
láta menn fylgja sér þangað.
Framarlega í flokki þessara manna
eru nokkrír prestar. Éeim þykir
sem bindindisfólkið sé næsta ber-
ort við þá og gjöri til þeirra há-
ar kröfur í þá átt og vilja, því reyna
að klóra í bakkann með einhverju;
og það er þeim ekki láandi á með-
an þeir þykjast ekki vera sann-
færðir. -Einn a.f þessum útúrdúi-
um, er ræða eftir séra Christopher
Bruun í Noregi, seru birtist í ís-
lenzkri þýðingu í síðasta blaði „ís-
lands".
í ræðu þessari er leitast við að
sýna, fram á að hófssemi sé betri
en bindindi og vínið lífgi og gleðji,
skerpi gáfurnar, örfi andann. Við
grein þessa verðum vér að gjöra
nokkrar athugasemdir.
Höf. kemst svo að orði, að gleði
vínsins sé sú hreinasta gleði, sem
nokkur líkamlegur hlutur geti veitt
oss. Og þetta segir prestur! Mað-
ur sem heflr þann starfa á hendi,
sem, útheimtir það, að veita vel
og nákvæml^ga eftirtekt öllu í
mannlífiuu, hvort sem það er ilt
eða gott, sorglegt eða gleðilegt.
I’ví sorglega til þess að geta bæði
sjálfur foiðast það og tii þess að
vara við því sálir þær, er honum
hafa verið faldar til gæzlu, og þeim
gleðilegu til þess að reyna að öðl-
ast það sjálfur og benda á það
meðbræðrum sínum. Éessi vin-
gleði-kennihg er flutt af manni,
sem lifir í þvi landi, meðal þeirr-
ar þjóðar, þar sem drykkjuskapur-
inn — vínnautnin varpar skugga
á ótal marga menn og konur, sem
að öðru eru nýt og mannvænleg.
Hann heldur því fram, að það sem
gerir fleiri menn örega, andlega og
líkamlega örega, rænir þá lífsgleði
og lífsþrótti, leiðir þá úr kærleiks-
skauti móður sinnar sem saklaus
börn út á hálar og dimrnar villi-
hrautir, leiðir gamla og gráhærða
foreldra í gröflna, fyrir tímann af
hrygð yflr því, sem það heflr kom-
ið til ieiðar; hann heldur þvi fram
að þessu sé samfara sú hreinasta
gleði, sem nokkuð líkamlegt geti
veitt oss; og þetta er prestur!
Þessu til styrktar tekur hann
ástina. Hann lcveður haöa sýna
oss jafnvel viðbjóðslegri vanbrúk-
un en vínið, og þó sé. hún hið
ágætasta vín lífsins. - Þetta er
rangt. Presturinn blandar hér auð-
sjáanlega saman sannri ást og dýrs-
legum tilhneigingum, eins og níörg-
um fleirum er hætt við. Ekkert
Ijótt, ekkert syndsamlegt, ekkert
svívirðilegt eða viðbjóðslegt heflr
nokkru sinni eða getur nokkru
sinni orðið unnið af hreinni, sannri
ást. Ef svo sýnist, þá er það ein-
ungis af því, að einhverjar aðrar
óhreinar tilflnningar blandast þar
saman við. Presturinn veður því
reyk í þessu efni.
Þá talar presturinn um vínnautn
og skáldskap. Hann hyggur að
með víninu standi og falli slcáld
skapurinn að miklu ieyti. Hann
er ekki sá eini, sem heldur því
fram, að menn þurfl að neyta
áfengis til þess að geta ort eða
skrifað vel. I’etta er skaðleg kenn-
ing. Hún heflr að iíkindum stuðl-
að til þess, að skáld verði drykkju-
menn og meira að segja, drykkju-
skapurinn heflr oft orðið þeim að
bana bæði beinlínis og óbeinlínis,
hér á landi og annarsstaðar.
Ég gæti talið upp nokkur íslenzk
skáld, sem hafa, að flestra áliti,
dáið fyrir tímann af völdum áfeng-
is. Með þessum kenningum er
því stuðlað að því að unnið sé
morð, og það eru prestar, sem
gjöra þetta. „Nei, vér höldum
einungis fram hófsemi" munu þeir
segja. Éað er nú gott og blessað.
En á meðan þeim heflr ekki verið
gefið það vald, að breyta eðlisfari
og tilflnningum manna, á meðan
verður ofdrykkjan samfara vín-
nautninni meira eða minna. Eftir-
því sem menn eru tilflnningaríkari
eftir þvi er þeiin hættara við að fara
út fyrir takroörkin í hverju sem
er. Skáld eru tilfinningaríkari en
fólk gjörist flest og þeim er hætt-
ará við að drekka en mönnum al-
ment. Er það þá ekki syndsam-
legt af prestum, að halda að þeim
glasinu fremur öðrum með löng-
um loíklausum uin ímyndaða vín-
gleði, og flýta með því fyrir dauða
j þeirra um nokkur ár ? Ég þekki
! þéss dæmi að eitt af helztu íslenzku
j skáldunum okkar dó af drykkjuskap