Dagskrá - 10.06.1899, Qupperneq 1

III. No. 48.
Reykjavík, laugardaginn 10. júni.
1899.
Til minnis.
Bæjarstjórnar-fundir 1. og 3. Fmtd. í
mán., kl. 5 síðd.
Fátælcranefndar-fundir 2. og 4. Fmtd. í
mán. kl. 5 síðd.
Forngripasafnið Mkd. og Ld. kl. 11—12
árd.
Holdsveikra-spítalinn. Heimsóknartími
til sjúklinga dagl. kl. 2—3i/2.
Landsbankinn kl. 11 árd. til 2 síðd. —
Banlcastjóri viðst. kl. IIV2—l’/a síðd.
Annar gæzlustj. vidstaddur kl. 12—1.
Landsbólcasafnið. Lestrarsalur opinn
dagl. 12—2; á Mán d.,Mvkd. og Ld.
til kl. 3 síðd., og þá útlán.
Náttúrugripasafnið op. kl. 2—3 á
Sunnudögum.
Keykjavíkur-spítali. Okeyjpis lækning-
ar Þriðjad. og Föstud. kl. 11—1.
Söfnunarsjóðurinn (í barnaskól.) op. kl.
5—6 síðd. 1. Mánd. í hv. mán.
Augnlækningar ókeypis 1. og3. Föstud.
í hv. mán. á spítalanum kl. 11—1.
Tannækningar ókeypis 1. og 3. Mánad.
í hv. mán. kl. 11—1., Hafnarstr. 16
(Y. Bernhöft).
Hugleiðingar
um
framfaramöguleika í iandi voru,
[Niðurl.]
Nýafstaðinn vetur er ijós vottur
um það, að enn hefir almenningur
ekki lært að ætla búpeningi sínum
nægilegt fóður yfir veturinn, —
þrátt fyrir ásetningalögin nýju, sem
vor óviðjafnanlegi Vigur-spekingur
hefir verið að reyna að verja. En
ekki er því að Jeyna, að mörgum
hefir virst sem vigurinn hans hafi
verið þar voðalega stór.--Nei,
þar duga engin lög. Þjóðin verð-
ur sjálf að sjá og finna að slíkt
er bæði skömm og skaði, — þá
fyrst fer vel.
Að vísu var innistöðutíminn í
vetur mjög Jangur, sumstaðar á
landinu; en þó vissi ég um hóruð,
sem vóru á heJjarþruminni eftir
aðeins tveggja mánaða innistöðu
eða gjafatíma. Slikt má kalla
óskynsaman ásetning, sórstaklega í
harðindaplássum, eins og hór var
um að ræða. — Næstliðið sumar
mátti þó víst fyllilega teljast með-
al sumar, bæði að grasvexti og
nýtingu og víða meira, — einkan-
lega að því, er tún snei'ti.
Aðal-orsökin er, ef til vill sú, að
bændur eru víða hættir að hafa
nægilegan fólksafla um sláttinn
og veldur því, að líkindum, vinnu-
hjúaekla, — en kaupafólk þykir
dýrt. Enda verður því ekki neitað;
sórstaklega er þeim það tilfinnan-
legt, sem þurfa að taka daglauna-
fólk yfir alt árið. — En þess ættu
þó bændur sífelt að minnast, að
eltkert er þeim þó eins dýrt eða
eins sárgrætilegt sem að horfa á
skepnur sínar falla, þegar komið
er fram á vor og liúið er að eyða
heyjum — auðvitað ásamt kostn-
aðinum við að afla þeirra —, tima
og vinnukrafti, — öllu til ónýtis.
Þó hlýtur sú undin að vera sár-
ust, að hafa horft upp á skepnur
sínar deyja hinum hryllilega og
kvalarfulla hordauða — og fara
svo máske með konu og börn á
sveitina á eftir. — Hafið þetta
hugfast, heiðruðu bændur! Ætlið
búpeningi yðar, hér eftir, nægilegt
fóður og sýnið í verkinu, að þar
til þurfi engin þvingunarlög og að
þór hafið sjálfir bezt vit á, að sjá
skepnunum yðar farborða. Slíkt
mundi leiða til mikilla framfara í
landi voru. Auðvitað þarf góð
hirðing að vera samfara nægilegu
fóðri, — ef veJ á að fara.
Samvinnu má víðar koma að en
gert er. Yér erum fámenn þjóð
og þurfum því fremur að sameina
sem bezt vort veika afl. Yér verð-
um að nota veJ alt hið nýtilega,
og hjálpa til þess hver öðrum, eins
og í að eyðileggja það skaðlega, —
annars miðar oss aftur á bak, en
ekki fram. — En auðvitað getur
góð samvinna ekki þrifist, nema
hjá vel mentaðri þjóð. Þess
vegna er nauðsynlegt, að alþýðan
fái sem bezta mentun og að því
eiga embættismenn og fulltrúar
þjóðarinnar að vinna dyggilega og
með alúð.
Þá, sem reynast góðir forkólfar,
á að styrkja sem mest af hinu op-
inbera, til þess að þeir geti fram-
kvæmt sem mest nýtilegt fyrir
þjóðina, á meðan þeirra nýt.ur við.
— Þetta þurfa þingmenn vorir að
hugleiða vel.
Þar, sem vélar eru komnar eða
kunna að koma, ríður á að gæta
þess, að þær hafi nóg að starfa,
til þess að þær geti þrifist. Þess
vegna er nauðsynlegt að gæta vel
hófs í því, að þær verði ekki of
margar.
Samvinnan er þar óurnflýjanleg,
ef vel á að fara. íJær dýrustu
vólar, sem enn eru komnar tii
lands vors, eru tóvinnuvélarnar.
Margir efa líka mjög, að þær geti
þrifist í jafn strjálbygðu landi
sem hjá oss. En ég efa það alls
ekki, — ef rétt er að farið. Sam-
göngurnar eru orðnar nægilega
góðar til þess nú. Hitt er annað
mál, að hœgt er að eyðileggja þær,
ef mörg dæmi væru til hjá oss
lík því, er hér skal til fært:
Maður nokkur i Norðurlandi sótti
í fyrra um styrk til sýslunefndar-
innar í N.sýslu, til að koma þar
á fót tóvinnuvélum. — Nei. Sýslu-
nefndin sá sér það ekki fært þá.
En þá komust upp tóvinnuvélar í
Ólafsdal — eins og mörgnm mun
kunnugt —, íyrir ötula framgöngu
skólastjórans þar, — hans líkar
eru alt of fáir á landi voru. Og
áður vóru komnar kembingar- og
spunavélar, bæði á Halldórsstöðum
í Laxárdal og Oddeyri við Eyja-
fjörð, og svo fyrir löngu siðan á
Nauteyri við ísafjörð. Svo nú
mátti ætla, að Norðlendingafjórð-
ungur væri í engum vandræðum
með að fá unna sína ull. - En
hvaðgerirsvo áðurnefnd sýslunefnd?
Hún býður nú í vetur 12,000 kr.
lán, sama manninum eða hverjum,
sem treysti sér til að koma upp
hjá sér tóvinnuvélum.
Er eklci þetta sorglegt dæmi upp
á fávísi og sundrung? Ætli að
þessari sýsluiiefnd hefði ekki verið
sómasamlegra, að fá sýslubúa til
að nota sem bezt þær vélar, sem
næstar henni eru eða sem hægast
er að sækjaað? Eða þá að verja
nokkrum krónum til að styrkja
þá fátœkustu, til að nota þær? ■—
Jú, slíkt mundi hafa mælst mjög
vel fyrir, — enda hefði það veiið
mjög virðingarvert. En skamm-
sýnin og hreppa-pólitíkin er, ef til
vill, sá versti Þrándur í Götu, sem
hugsast getur, fyrir öllum fram-
förum.
Yonandi er samt, að þjóð vor
fari nú að sjá, að sundrung, eigin-
girni og tortrygni eru fljótvirkar
systur í því — að eyðileggja aJt,
sem er gott og gagnlegt. Og
aftur á móti, að systurnar: Ein-
ing, Ósýngirni og Ráðvendni eru
ómissancli leiðtogar á lífsleiðinni,
til þess að geta tekið framförum
í öllu, sem er göfugt, gott og nyt-
samlegt — — Hafið samvinnu
og félagsskap í öllu mögulegu,
sem miðar þjóð vorri til heilla—,
heiðruðu landar!
Þar eð fiskveiðar eru annar aðal-
atvinnuvegur vor, þá er ekki síður
nauðsynlegt fyrir oss að gera alt,
sem oss er mögulegt, til að ná sem
mestu af gulli því, er sjórinn í
kringum land vort geymir, áður
en útlendir yfirgangsseggir hafa
rænt oss því algerlega.
Alþingi hið næsta ætti að taka
atvinnuniál vor til rækilegrar íhug-
unar og reyna að finna upp ein-
hver þau meðul, , er geti læknað
dauðamörk þau, sem nú eru orðín
ærið mörg á búnaði vorum, bæði
til lands og sjávar. -— Ekki myndu
kjósendur alment ámæla fulltrúum
sínurn fyrir það, þó að þeir legðu
til, að meira en einni krónu af
hverjum tuttugu, væri varið til
eflingar búnaði, eins og fróðir menn
segja að átt hafi sór stað í sein-
ustu fjáriögum vorum. Slíkt þykir
alþýðu nokkuð lítið, sérstaklega
þegar hún virðir fyrir sér hvernig
hinum nítján krónunum er varið.
Ég drap á það í upphafi greinar
þessarar, að ég teldi það sem eitt
af helztu skilyrðum fyrir framför-
um hjá oss, að vér fengjum ótak-
markað löggjafarvald i öllum þeim
málum, sem að eins snerta vort
eigið land. Hvernig því verði náð,
er hægra sagt en gert, af þvi að
þar er við ramman reip að draga
sem danska stjórnin er, — að
minsta kosti sú, er nú situr að
völdum í Danmörku. Þó efast eg
alls ekkert um að mögulegt sé að
ná því. Ef þingmenn vorir reyn-
ast stöðugir í stríðinu og hopa
hvergi, þó að sigurinn virðist ekki
viss í fyrsta áhlaupi, þá er ég
sannfærður um, að hið góða mál-
efni sigrar að lokum. En meinið
er, að svo lítur út, sem sumir af
þeim viti ekki einu sinni hvað þeir
vilja eða hverju þeir eiga að fylgja,
þegar eitthvað reynir á vitsmuni
þeirra og hreysti. Éeir gleyma þá
öllum hinum fögru loforðum sínum,
sem þeir hétu á meðan þeir stóðu
frammi fyrir kjósendum sínum.
Þeir virðast þá hugsa mest um
það eitt, að fylgja þeim að mál-
um, er einhver eigin hagsvon get-
ur verið að. — En við nœstu kosn-
ingar ætti þjóðin að sýna, að hún
vill helzt vera laus við slíka full-
trúa og að hún vill að eins láta
þá fjalla um velferðarmál sín, sem
eru óháðir einstökum stofnunum eða
mönnum.
„Sá hefir sitt mál, sem þrástur
er,“ segir máltæki eitt gamalt, og
er því um að gera, að þingmenn
vorir samþykki þiug eftir þing sjálf-
stjórnarkröfur vorar, -- þangað til
danska, stjórnin lætur undan, og
vér göngum sigri hrósandi af víg-
vellinum.
Fulltrúar þjóðarinnar ættu sífelt
að minnast þess, að þeir eru að-
eins Jjjónar hennar, sem eiga að
inna trúlega og samvizkuSamlega,
af hendi vandaverk það, er hún
hefir trúað þeim fyrir. feir ættu
aldrei að vanlielga sína háleitu
stöðu með því, að fórnfæra vel-
ferðarmálum lands síns fyrir örlít-
inn stundarhagnað handa sjálfum
sór.
— Hafið þetta sí og æ í huga,
háttvirtu þingmenn! Sýnið á næsta
þingi, sem nú er í nánd. að þér
hafið verðskuldað traust það og
virðing, sem þjóðin hefir borið til
yðar, þegar hún valdi yður fyrir
fulltrúa sína. — Ef þér og eftir-
komendur yðar gjöra það, þá munu
nöfri yðar og þeirra geymast með
heiðri í sögu þjóðar vorrar og þá
mun Jand vort einnig líta liósfagra
framtíð.
Enda ég svo línur þessar með
þeirri hugheilu ósk, að sérhver ís-
lendingur styðji að framförum lands
vors og þjóðar — eftir megni.
G. B.