Dagskrá - 17.06.1899, Síða 1

DAGSKRA.
III. No. 49.
Reykjavík, laugardaginn 17. júni.
1899.
lAnrrcVl"! kemur út á liverjurn
UCl^OJA-lCI. laugaj-deg^ árg. kostar
3,75 (erlendis 5 ler.), gjalddagi 1. okt.
A-fgreiðsla og skrifstofa er í Lækjargötu
4, opin hvern virkan dag kl. 11—12 og
4—5 siðd.
Til minnis-
Bæjarstjórnar-fundir 1. og 3. Fmtd. í
mán., kl. 5 síðd.
Fátækranefndar-fundir 2. og 4. Fmtd. í
mán. kl. 5 síðd.
Forngripasafnið Mkd. og Ld. kl. 11—12
árd.
Holdsveikra-spítalinn. Heimsóknartími
til sjúklinga dagl. kl. 2—3i/2.
Landsbankinn kl. 11 árd. til 2 síðd. —
Bankastjóri viðst. kl. IH/2—IV2 siðd.
Annar gæzlustj. vidstaddur kl. 12—1.
Landsbókasafnið. Lestrarsalur opinn
dagl. 12—2; á Mánd., Mvkd. og Ld.
til kl. 3 síðd., og þá útíán.
Náttúrugripasafnið op. kl. 2—3 á
Sunnudögum.
Itevkjavíkur-spítali. Olieypis lækning-
ar Priðjad. og Föstud. kl. 11—1.
Söfnunarsjóðurinn (í barnaskó'l.) op. kl.
5—6 síðd. 1. Mánd. í hv. mán.
Augnlækningar ókeypis 1. og 3. Föstud.
í hv. mán. á spítalanum kl. 11—1.
Tannækningar ókeypis I. og 3. Má nad
í liv. mán. kl. 11—1., Hafnarstr. 13
(V. Bernhöft).
Pólitískar
veðurathuganir.
— o— '
Yér birturn í síðasta blaði Dag-
skrár grein eftir Björn Jónsson rit-
stjóra ísafoldar, til þess að sýna
stefnu hans þá í stjórnarskránnál-
inu 1885, og reyna að gera mönn-
um ljós áttaskiftin hjá honum í því
efni. Hann er þá beinharður end-
urskoðunannaður, ef nokkru má
trúa af því, sem hann skrifar eða
talar. Hér skulu teknar orðréttar
setningar eftir Bjöm 1885 og aðr-
ar orðróttar einnig eftir hann 1899,
svo menn geti borið saman og sóð
hversu staðfastur þessi náungi er
í skoðunum sínum, eða hversu
mikið vit hann hefir á stjórnmál-
um, þótt hann sé gamall. Arið
1885 segir hann svo: „I'að er
báglegt tímanna tákn, að það skyldi
verða að gera þrjár atrennur til
að koma fram á þinginu sjálfri
endurskoðun stjórnarskrárinnar frá
1874 —- — en nú hefir þingið
rekið af sér slyðruorðið og konrið
málinu fram með ílestölium at-
kvæðum og það í því horfi, sem
við má hlíta, og er samkvæmt
stefnunni í hinni löngu stjórnar-
baráttu á undtin stjórnarskrá þeirri,
er vér nú höfum. Sú stefna er
og' á að ycra að fá alt stjórnar-
vald og .stjórnarábyrgð, 1 þeim
raálum, er ísland varða, sérstak-
lega inn í iandið, að losast við
selstöðufyrirkomulagið, sein heflr
reynst og hlýtur að reynast jafn
óholt i stjórnarefnum sem í verzl-
unarefnum----að búasl við eða
ætlast til a-ð annarleg þjóð í öðru
andi leggi aðra eins alúð og rækt
við vor máiefni og vér sjálfir, að ó-
nefndum kunnugleikanum, það v'æri
kynleg ímyndun; eða hvar mun
þess dæmi? Enginn er öðrum
sjálfur. Þjóðin á sjálf að hafa
veg og vanda af öllum sínum
stjórnarframkvæmdum. Að geta
öðrum um kent, er miður fer, er
siðspillandi niðurdrep fyrir alla
framtakssemi landinu til viðreisnar.
Þetta er aðaltilgangurinn með
því að fara fram á að hafa hér
landstjóra og ráðgjafa honum við
hlið, með ábyrgð fyrir alþingi, og
þetta atriði er aftur aðalatriðið eða
höfuðbreytingin í hinni nýju stjórn-
arskrá (endurskoðuninni).
Hitt er óskiljaniegt að nokkrum
manni geti verið alvara að imynda
sór að vér mundum hóti bætta.ri
þótt vér fengjum útlendan ráðgjafa
til að skjótast hingað í selið eða
reka inn neflð snöggvast annað-
hvort ár, meðan á þingi stæði;
mann sem mundi jafnt sem áður
sjá eða heyra með annara augum
eða eyrum, alt sem gerðist; auð-
vitað hinna sömu, sem annars eru
milliliðir milli hans og þings eða
þjóðar". Svo mörg eru þessi orð
og þannig hljóða þau. Aldrei hefir
nokkur maður rnælt eindregnara
með frumvarpi því, er Benedikt
Sveinsson og aðrir beztu menn
þjóðarinnar hafa samið og haldið
fram; en svo kemur annað hljóð
í strokkinn, án þess að gerð sé
grein fyrir nokkrum ástæðum.
1899 eru það alt skilningslausir
eintrjáningar, eftir dómi Björns
sjálfs, sem halda nú fram þessari
hans eigin skoðun. Yér skulum
líta í ísafold til þess að sannfær-
ast um þetta. i 36. bl. XXYI,
stendur: „Og svo heflr enginn
maður fært minstu rök fyrir því,
að þetta stjórnarfyrirkomulag (end-
urskoðunin, sem hann taldi sjálf-
sagða 1885) yrði oss á nokkurn
hátt hagkvæmara né liappasælla
fyrst um sinn, en sú breyting sem
osserboðin“, nefnilega ráðgjafi sem
á aö skjótast hingað i selið, eða
reka inu uefið snöggvast annaðhvort
ár, meðan á þingi stendnr, til þess
véi' höfum hans (Björns) eigin orð.
1885 taldi ísafold það iífsspurs-
mál fyrij' islenzku þjóðina að fá
landstjóra með ráðgjafa sér við
hlið. 1899 telur ísafold það óðs
manns æði, barnaskap, eiliglöp,
heimsku, bíræfni og svo framvegis
að vilja fá landstjóra með ráðgjafa
sér við hlið. 1885 telur ísafold
það fjarri öllum sa^rrii, að vér
værum hóti bættari þótt vér ferigj-
um ráðgjafa, sem sæti á þingi.
1899 telur ísafold það ekki svara-
vei t að vilja hafna ábyrgðarlausum
ráðgjafa, sem ræki inn nefið ann-
aðhvort ár. 1885 telur Isafold
það liggja í augum uppi, að slíkur
ráðgjafi sæi með annara augum,
heyrði með annara eyrum, með
öðrum orðum, léti leiðast svo af
fortölum annara að hann væri að
eins verkfæri í þeirra höndum.
1899 þykir ísafold það ganga guð-
lasti næst, ef talað er um að slík-
ur ráðgjafi mundi verða fyrir áhrif-
um annára; það telur hún nú
ósæmilegar getsakir, óheiðarlegar
tilgátur 0. s. frv. Bað þarf engan
sérlegan vitring til þess að verða
var við jafn greinileg áttaskifti og
þetta. Hver getur nú trúað þeim
inanni, sem þannig hefir sýnt sig
óútreiknanlega pólitískan vindhana,
til þess að fylgja fram nokkru
máli af eigin sannfæringu? Geta
menn ekki alveg eins búist við að
hann verði miðlunarmaður árið
1901, haldi fram milliþinganefnd
1903, liverfi aftur að endurskoð-
uninni 1905 og telji alla heimsk-
ingja, skynskiftinga, flón og öðrum
nettyrðum eins og honum er lag-
ið sem andmæla honum?
Getur nokkur maður trúað hon-
um til þess eða verið viss um það,
að hann sé nú í raun og veru
Valtýsmaður, öðruvísi en af ein-
hverjum praktiskum ástæðum, þeg-
ar hann heflr lesið samanburðinn
hér aðframan? 1885 hóldu menn
að hann fylgdi Benedikt og öðrurn,
sem höfðu hjálpað honuin, at' sann-
færingu og einlægni; nú lítur þó
svo sú, sem það hafi ekki verið.
1899 halda menn að hann haldi
fram gagnstæðri stefnu, einnig af
sannfæringu, einhvernveginn að-
fenginni, en þegar þess konar lag
er komið á, þá er ekki gott að
vita hvenær eitthvað kann að
koma og snúa sannfæringunni.
Ef Björn vill bera saman stefn-
ur sínar fyr og nú, þá hlýiur hon-
um annaðhvort að flnnast., að
hann liafl verið nokkuð einfaldur
fyrr á árum á meðan hann fylgdi
frjalslynda flokknum, eða hann
talar ekki af sem göfugastri ein-
lægni nú á dögum. Eftir ísafold
að dæma, er ómögulegt að vita
hvort Björn Jónsson er frumvarps-
maður eða Yaltýsmaður, en vilji
hann telja inönnum trú um, að
hann haldi fram Valtýskunni af
eigin sannfæringu, þá skorum vér
hér með á hann að gera glög'ga
og fullnægjandi grein fyrir þvi,
hvenær og hvernig hann hefir feng-
ið þessa æðri og bet.ri þekkingu.
Hann hefir vonandi ekki fengið
hana á neinn ósæmilegan eða Efi-
altiskan liátt og þarf þess vegna
ekki að skarnrnast sin fyjir að
segja í'rá þvi. Geri hann það ekki,
verðurn vér að áiita að eitthvað
só bogið við þessa nýju sannfær-
ingu.
Fornbréfasafnið.
Kynnið yður efni þess, ef þér viljið
þekkja sögu ættjarðar yðar.
—o--
Það hafa ótrúlega fáir minst
Fornbréfasafnsins sérstaklega, síðan
einhver a.-)-b ritaði grein um það
í „FjaIlkonuna“ 1889, og þá kom-
ið út a.f því 1. hefti annars bindis;
það hefti náði til ársins 1280,
síðan hefir stórum aukist við safn-
ið og ei'u nú fjögur bindi af því
fullprentuð, og nær því tvö hefti
af hinu flmta; var hið fyrra hefti
þessa bindis prentað i Kaupmanna-
höfn, eins og alt bað, er út heflr
komið af safninu hér til. Þetta
nýnefnda hefti átti að koma út á
árinu 1898 og var fuUprentað litlu
eftir nýár næstliðinn vetur, kvað
hafa komið með „Láru“ til Reyk-
javíkur í aprílmánuði, en ekki höf-
um vér enn þá orðið varir við út-
sendingu þess á meðal félagsmanna
hér 1 bænum, er það þó líklega
skylda forstöðumanna Bókmenta-
félagsins, að sjá um að hvert hefti
fyrir sig sé sem fyrst sent út til
félagsmanna þegar það hefir verið
prentað, og því fremur sem þetta
hefti átti að réttu lagi að koma
út fyrir 1. jan. 1899.
Þet.ta óútborna hefti nær til árs-
ins 1464, og er 27 arkir að stærð.
Búumst vér við að það hafi marg-
an fróðleik að flytja, og mun ýms-
um vera orðin forvitni á að sjá
það.
Síðasta hefti fjórða bindis kom
út 1897 og nær það til ársins 1449.
Til útgáfu Fornbréfasafnsins ei
Bókmentafélaginu árlega veittur
500 króna styrkur úr lands-
sjóði, og er slíku fé sannai -
lega vel varið. Síðan Jón Sigurðs-
son leið, hefir Dr. phil. Jón Þor-
kelson ýngri annast um útgáfu
safnsins, og er hún sem vænt.a
má ágætlega vel og samvizkusam-
lega af hendi leyst, og það mun
óhætt. að fullyrða, að safn vort
verður — eftir því að dæma, sem
nú er komið út — engu miður
vandað að frágangi en Fornbréfa-
safn Norðmanna, sem nú er að
koma út, og Fornbréfasafn vort
heíir lika ýmsa mikilsvarðandi kosti
fram yfir norska Fornbréfasafnið,
sér í lagi að því, er l egistrið snert-
ir, og registrið verður ætíð aðal-
skilyrðið fyiir notkun slíkra bóka,
en mjög er það urnfangsmikið og
vandasamt verk að gera registrið
svo vel lir garði sem þörf er á —
en þetta heflr útgefanda islenzka
Fornbréfasafnsins einmitt tekist
ágætlega.
Peir aðalkostir, sem registur
þetta heflr fram yfir registiir norska
Fornbréfasafnsins eru þessir: