Dagskrá - 01.07.1899, Blaðsíða 2

202
og svo eru mikil umbrotin leynt
og ljóst, að enginn hefir slíkan
kostnað, andvökur og áreynslu án
þess að telja sér eitthvað víst í
aðra hönd. Ef stjórnarflokkurinn
þykist berjast fyrir landsmenn,
munu allir hlæja og hrista höfuðið.
En svo hefir flokkur þessi um sig
grafið, að landið er alt, eða því-
nær alt, er fult af úlfúð, tvídrægni
og flokkadrætti.
Það lítur helzt útfyrir, og ann-
að getur enginn óheillaður maður
ímyndað sér, enn að stjórnarflokkur-
inn fagni í voninni yfir því, að sjá
börn sín og barnabörn skína í
fórnarglóðum ófrelsis og undirokun-
ar, takist þessum hetjum ásetning-
ur sinn, mun sagan minnast hinna
góðfrægu mangara, sem selt
hafa frelsi og fjör afkomenda sinna
fyrir náðarbita og þokka stjórnar-
innar og nafn þeirra stendur á
neðri umgerð sögunnar, því engmn
Serberus slettilöpp eys svo mikilli
svertu með hramminum, að let-
ur sögunnar verði afmáð, eða kafið
af nokkrum forarmokstri. 1. júlí
1899, verður sett hið síðasta þing
þessarar aidar, harðinda og baráttu
þing. En munið nú sönnu synir
eylandsins góða, sem einlægir og
albúnir eruð að verja rétt og sjálf-
stæði yðar -öldruðu móður, að
frægðin og sigurinn fæst ekki nema
með þrautsegju og þolinmæði. Sag-
an hugsar um yður og býr til æfi-
minning yðar á þessu þingi. Hald-
ið fast og drengilega saman; frægð
og sigur góðra drengja kostar oft
blóð og baráttu. Sigurinn er yður
vís, fyr eða síðar, og þess mun
ekki langt að bíða, ef þér segið
með stiltum hermannsrómi: „ger-
um hríð þá er þeim svíði.“
Munið eftir Ragnari Kodrusi, Desi-
usi. Munið efth' Bjarna og Jónasi,
sem kváðu yðar fyrstu hersöngva,
og vöktu fyrstu lífæðar föðurlands-
ástarinnar í brjóstum vorum. En
umfram alt verið trúir og sam-
heldnir fóstbræður. Gáið þess hvar
höggið kemur á, og vegið stilt og
gætilega. Hyggnin er hreystinnar
og föðurlandsástarinnar lærimóðir.
Munið það, að sagan horfir áhyggju-
full á yður, á þessu tilvonandi
þingi og ritar upp sín þingtíðindi.
^orgautur og Finnur
—o—
Þ. Mikill dánumaður er ráðgjaf-
inn á þingi. Hann ætlar að veita
oss hvaða ráðgjafa, sem vér viijum.
Vér megum velja úr öllum ráð-
gjöfum og ráðgjafaefnum. f"að
geta Engiendingar ekki fengíð.
Ekki er Engiadrotning eins væn
kona eins og ráðgjaflnn á þingi.
Hún leyfir þinginu að eins að skifta
um stjórnmálaflokka, svo heflr þing-
ið enga völ á ráðgjafa úr þeinr
flokki, sem við völdunum tekur.
Drotning tekur einhvern höfuðpaur-
inn úr flokknum og skipar hon-
um að koma saman nýju ráða-
neyti fyrir sig. Það er munur,
eða blessaður ráðgjafinn á þingi,
sem lofar oss hartnær undantekn-
ingarlaust, að velja úr öllum ráð-
gjöfum og ráðgjafaefnum. Við
skulum þá ekki veija af verri end-
andum.
F. Ertu nú viss urn að það sé
af dánumensku, að ráðgjafinn á
þingi lofar þér svona miklu. Held-
urðu að hann get/i efnt þetta, sem
hann lofar þér. Ráðgjafinn, sem
vér eigum að veija, ætti vist að
vera úr ríkisráðinu danska, sem
óvíst er hvort nokkuintíma víkur
úr völdum, eins og enskir ráðgjaf-
ar gera. Hvernig er þá þessu vali
varið, sem hann lofar þér. Vér
skyldum þá geta rekið vorn ráð-
gjafa frá, einn meðliminn í rík-
isráðinu, þó hinir sæti allir eftir
eða skyldi valið liggja í því, að
við gætum sagt við þann ráðgjafa
sem hefði íslenzk sérmál til með-
ferðar, að hann skyldi nú hætta
en skipa svo einhverjum öðrum í
ríkisráðinu að taka við af honum.
Eg er hræddur um að þinn mjúk-
máli ráðgjafi á þingi iofl upp í
ermina sína, til þess að hafa þig
að ginningarfífli.
Þ. En þingræðið, er það ekki
innifalið í þvi, að reka róðgjafann
frá, þá er vér viljum ? Þingræðinu
hefir kvennskörungurinn ísaf. lofað
oss, og ekki brygðar hún það sem
hún lofar.
F. Skyldi hún ekki vera með
sama markinu brend, og ráðgjaf-
inn á þingi, að hún láti sér ann-
ara um að lofa heldur en að efna.
Það er líka óþarfi að nokk-
ur líkindi sjáizt, hvað þá vissa
fyrir efndunum. Altént verða
nógir sauðirmr til að ginnast af
tómum loforðunum.
P. Á ekki ráðgjafinn okkar að
velta innanum rikisráðið eins og
bolti í tunnu? Er hann ekki laus
við ráðið nema að nafninu til, og
má þá ekki velta honum úr tunn-
unni hvenær sem vill, og láta
annan bolta í staðinn.
F. Nei! Nei, hann er jafn fast-
ur í ríkisráðinu, eins og nefndar-
maður í nefnd og jafn háður ráð-
inu eins og neíndarmaður nefnd.
P. Ég trúi þ^r nú aö sönnu,
því þú hefir aldrei sagt mér ósatt.
En dugar þá ekki að Ijúga því
upp, að hann sé óháður rikisráð-
inu? ^n mig langar svo skelfing
til að fá nýja ráðgjafann!
F. Í’að dugar vel íyrir marga,
því margii' eru ljúfir að trúa, ósann-
indum og vélræðum, en láta sann-
leika og einlægni eins og vind um
eyrun þjóta. En sarnt breytist í
engu stáða hans við vélagjammið.
Hann verður jafn háður ríkisráð-
inu fyrir þvi, og það er hin mesta
liugsunarvilla og uppspuni, sem
komið hefir fram af nokkurs mans
vörum, að vér eigum þingræðis-
von meðan ráðgjafi íslands sér-
mála er meðlimur ríkisráðsins
danska, eins og nefndarmaður er
meðlimur nefndar, en það er hann
þrátt fyrir öll loforðin, sem þau
hafa gefið þér, ráðgjafinn á þingi,
kvennvalið ísaf., dr. Yaltýr, Corpus
juris og öll sú heiðursfylking. Lestu
bara ráðgjafabréfið 29. maí 1897.
Þ. Ég veit, og ég held þú segir
satt, en skal samt aldrei trúa þér.
Ég ætla að trúa hinum blessuðum
mönnunum. Mér finst það eitt-
hvað svo ljúffengt og sætt, sem
þeir segja mér um ráðgjafaval,
þingræði og eilífa blessaða hvíld
og sætabrauð. Pau standa öld-
ungis í gegnum hjartað á mér,
orðin sem þeir hafa kent mór.
Blessuð stjórnarbótin auðfengna.
Ég skal ekki gleyma henni meðan
ég lifi, hvort sem mér tekst að
ná í hana eða ekki. Pað er að
sönnu gamall málsháttur: „Það
er lakur sannleiki, sem ekki er
betri en lýgi.“ En það er nú það
sama. Við verðum að skiija.
Farðu með sannleikann þinn, óg þori
ekki og get ekki borið ofan í þig.
En ég sleppi ekki brjóstsykrinum
minum. Ég kefi heyrt kenningu
Valtýsmanna með þeirri gleði, sem
ég get ekki gleymt, og skal ekki
gleyma.
Djákninn og bóndinn.
—o—
B. I3á vænti ég að presturinn
okkar fari bráðum að ríða. til
þings, heldurðu okkur standi nú
mikið happ af þingsetu hans?
D. Jú, það er nú helzt von á
því, hann situr á svikráðum við
okkur og þjóðina, og vill lialda
okkur meðan stjórnin hnýtir að
oss sína rembihnúta.
B. Ég get naumast trúað því,
því hann er bóngóður og greið-
vikinn, svo ég get ekki trúað því
að hann búi yfir svo mikilli mann-
vonsku.
D. Hvort það er eingöngu af
mannvonsku, veit ég ekki, því
hann stígur nú aldrei í vitið sauð-
urinn, en er í skóla hjá kjaftforum
orðsnápum, sem umhverfa þýðingu
og sannindum hinna þýðingar-
mestu orða, kalla tii að mynda
ánauðina freisi, og afturfarirnar
framför. Hann trúir eins og dumbi
öllu því er þeir segja, og spádóm-
um þeirra, eins og hér væri Elías
eða Esajas risnir upp af gröf sinni.
En svo kemur okkur og þjóðinni
í sama stað niður, hvort orsökin
er vitleysa eða mannvonska.
B. Það á þó- illa við fyrir prest
að vera föðurlands svilcari, því
hann liefir svarið það guði að
hlynna að mannlegum anda, og
leiðbeina honum.
D. Hann hlynnir nú að okkur
með hinum eilífa eldi, og segir að
landstjórnin styðji lítið að sálu-
hjálpinni, hann segir að kristinn
maður geti orðið sáluhólpinn undir
hvaða stjórnarformi sem er.
B. Kristur líkir sínu ríki við
sýru, sem sýri alt deigið, er þá
ánauð og frelsi ekki innifalið í
deiginu, spillir ekki ánauð og und-
irokun hjartalaginu og þroska and-
ans. Hefir þá ekki presturinn svarið
guði að berjast móti ánauð og
undirokun, og ekki vasast í þeim
málum, eftir annara fyrirsögn, þar
sem hann skynjar ekki sjálfur, hvað
hann gerir. Prestur, sem svíkur
föðurlandið, svíkur í sannleika guð
fremur öðrum þeim mönnum, sem
óhollir eru föðurlandi sínu, enda
hefir prestastótt vor verið frjáls-
lynd og þjóðholl aít til skams
tíma.
Uppeldið á islandi.
—o—
Það sýnist um þessar mundir og
að undanförnu standa margt á völt-
um fæti. Höfðingia ættir og auðætt-
ir eru að hrynja til grunna og ef þær
ekki ganga til grunna að öllu leyti
er það ef til vill óbreytt vinnukona
sem kemur og bjargar. Á sama
stigi er þjóðrækni og föðuriandsást.
Lengi minnumst vór þjóðskáldsins
B. Thorarensens, sem var sönn
prýði þjóðarinnar, „Pýðmennið
þrekmennið glaða og þjóðskáldið
góða“. Hann á nú lifandi bauta-
steina á Rangárvöllum, sem óvist
er, hvernig hinum mikia föðurlands-
vini og þjóðræknismanni mundi
geðjast að, mætti hann líta upp
af gröf sinni. En svo fer bezt sem
er að hann sefur, hvernig sem
draumar hans eru. Vór gleymum
heldur ekki Jóni Sigurðssyni eða
stallbræðrum hans, Jóni frá Gaut-
löndum, Benedikt Sveinssyni, Þór-
arni Böðvarssyni, Guðmundi Einars-
syni og Birni Halldórssyni. Þekkið
þér landar ekki niðja og frændur
þessara föðuriandsvina. Hvernig
sýndist yður uppeldið liafa tekist
landar góðir á afkvæmum og frænd-
um þessara þjóðmenna og þjóð-
skörunga. Ef til vill lízt yður sum-
um hverjum að þeir ganga i spor
feðra sinna og frænda, en skyldi
það þá ekki geta verið af því að
þjóðar uppeldið hafi m-yndað í yður
þræla og ánauðarblóð í staðin fyrir
frjálst hetjublóð feðranna, og þjóð-
rækni og þjóðarást sýkist afhinni
hrylfilegu holdsveiki og krabbamein-
um, sem sprettur af útlendu maðka-
korni og hefðannysu.
Annaðhvort hlýtur uppeldið hér
á landi að standa á lágu stigi ell-
egar hinir góðfrægu þjóðskörungar,
sem ég taldi upp hér að framan
hafa ekki verið kynsælir, og má
það furðu gegna hve lítil undan-
tekning skyidi verða hjájafnmörg-
um mönnum. Mun svo mörg-
um virðast að hér só um eitt-
hvert óhapp að ræða, napurt óhapp