Dagskrá - 01.07.1899, Blaðsíða 3

203
og einkennilegt, því svo er þó fyrir
að þakka að enn mun nieiri hluti
laudsmanna heilskygn vera.
Ættjarðarást.
--0-
Fyrri liður siðferðisins er sjálfs-
vörnin. Hún er nauðsyn til félags-
lífs. Fað er þjóðlíf og föðurlands-
ást. Nauðsyn fólagslífsins byi'jar
á ástinni hinu heita og innilega
samlífi milli kalls og konu eða
manns og meyar. Þar næst er
ást foreldranna á börnunum, eink-
um hin orðlagða og fræga móður-
ást, sem fórnar kröftum og jafn
vel lifl með undraverðri sjálfsaf-
neitun og blíðlæti. Hún flnnur
ekki til neinnar þrautar, þegar hún
er í blóma sínum og lætur lífið til
þess að slökkva hungur barnanna.
Af ást foreldranna á börnunum,
kviknar fjölskylduást á fjölskyldu-
ættinni, ættmanna ást. Og með-
an föðurlandsástin var í bernsku
náði hún einungis til ættmennamia
og fyrsta byijun til ríkjanna var
ættarsamband. Ættarhöfðingjar
vóru þá eins og konungar skáru
úr deilum ættmenna sinna og
vörðu ættarfylki sitt eftir megni.
Svo kom þá einn ættarhöfðinginn
öðrum yfirsterkari og lagði undir
sig fleiri eða færri ættarhöfðingja,
og svo koinu upp smáríki. En
tongdir mannshjartans við ættland-
ið, er í rauninni líkt og foreldri,
efni föðurlandsins halda við lífL
líkamans og kalla má, að maður-
inn sé liold af föðurlandsins holdi
og blóð af föðurlandsins blóði, loft
föðurlandsins er lífsandi mannsins.
Fegurð og inndæli föðurlandsins
hrífur óspiltan mann, mann sem
er með almennilegri siðferðisrænu
eins og hið blíða og fagra andlit
móðurinnar, þegar hann stálpast
og verður fullorðinn. fá er föður-
landið móðurbrjóst hans. Skepnurn-
ar taka ástfóstri við staðinn sem
mettar þær og fegurðina, sem fyllir
geð þeirra með yndi. Þannig er
einnig sá maður, sem eðlilegar til-
finningar hefir í brjóstinu, hann
verður elskur að föðurlandi sínu
eins og föður eða móður. Hann
álítur föðurlandið sitt frumlegasta
foreldri, því álítur hann alla íbúa
föðurlandsins bræður og systur og
er jafn ant um þau, eins og skil-
getin leiksystkyni sín. Ást á móð-
urinni, föðurnum og systkynunum,
rennur eins og lífæð til þjóðarinn-
ar og drekkur í sig líf og kraft
hennar eins og um stóra lífæð,
þessi iífæð blómgar kraft hans og
manngildi og fegurstu hetjurnar
eru það í sögu mannkynsins sem
heitastar hafa haft æðar föður-
landsástarinnar. Þeir liafa oft
unnið mikil og ótrúleg verk og
lagt iíflð með veglegri sjálfsfórn í
sölurnar fyrir bræður og systur.
Það er, bræður og systur eftir
móðerni og faðerni ættlandsins og
þjóðfólagsins. Svo er margt sem
samcinar sömu þjóð. Málið sem
aldrei missir sætleika móðurtung-
unnar. Engin söngrödd lætur jafn-
vel í eyrum nokkurs manns eins
og móðurröddin í eyra barnsins.
Þessi unun dofnar aldrei, svo að
móðurmálið sé ekki nokkurskonar
sætleiki í eyrum hins þjóðrækna
sonar og dóttur. Sama er að
segja um fegurð landsins, hún hríf-
ur og það jafnvel meðvitundar-
laust, þjóðræknar konur og karla,
sem ekki rífa sig lausa úr öllum
helgum siðferðistengslum. Jafnvel
sama naum, sama sæla, sömu
þrautir tengir þjóðrækna menn
saman með systra- og bræðra
höndum. Akneytin verða elsk
hvort að öðru. Alt sannarlegt
þjóðlíf er eins og æðavefur. Ein-
staklingurinn er eins og smáæðar
eða jafnvel háræðar sem allar renna
aftur í hina miklu lífæð þjóðlíkam-
ans, og veitir honum vöxt og við-
gang og því meiri, sem æðarnar
eru lífmeiri og með rauðara blóði,
því meiri verður blómi og þroski
líkamans. En ef það er bleikt og
líflítið, verður líkaminn magur og
máttvana og missir alla fegurð og
hreysti.
En sá er munur á þessu blóðs-
umrensli og blóðsumrensli líkam-
ans, að einstakar smá æðar geta
runnið öfugt, svo öfugstreými kem-
ur í blóðrásina, og veldur miklum
skaða í líkamanum, sumar eru
líka eitraðar, og eitra út frá sór,
eitra meiri eða minni hluta líkam-
ans, eins og illkynjaðir gerlar.
Ein eða jafnvel fleiri æðar slíta
sig úr æðakeríi þessu. En hver
sá sem slitnaður er upp úr æða-
kerfi föðurlands ástarinnar, er eins
og andlegur kalviður. í staðinn
fyrir að drekka hið ylmandi líf úr
æðakerfi föðurlands ástarinnar,
sökkur hann sér ofan i gullgræðgi
og útlendan hagnað og metorð,
þar sem hann býst við meira og
betra gengi, þar sem hann getur
betur mettað fégirnd sína, drottn-
unargirni og munaðaiiöngun. Þessi
sæla og vegur er þá eftirsókn og
eftirlæti hans, en sælan er köld,
og sjaldan affara góð- fyrir hinn
andlega þroska og inndæli.
Svo eru mörg einkenni í lund,
mannkostum og listum, líkams og
sálar eðli, sem gerir manninn eins
og heimamann hjá þjóð sinni, en
útlending og einmana 'ineðal ann-
ara þjóða. Þessi lundar og eðlis
einkenni köllum vér þjóðerni, þjóð-
ernið er einnig öflugt sameiningar
band milli einstaklinga þjóðanna.
Og öll þessi bönd og alt þetta sam-
eiginlega í þjóðlífinu, bindur ein-
staklingana saman og við föður-
land sitt, allur þorri mannkyns-
ins ann mest sinni þjóð, og unir
bezt við föðurland sitt gegnum
einkenni þjóðernis, landkosta og
landsfegurðar, skína geislar hins
háleitast.a og helgasta lögmáls sem
til er í heiminum, en það or kær-
leikans lögmál. Þar, sem föður-
lands ástin er í blóma, og hvort
hjartað yljar annað þar, sem hvort
hjartað styrkir annað í einlægni,
og sönnu bróðerni, þar býr ávalt
blessun og styrkleiki, hóf og still-
ing í sældinni, ráð og hetju-kraft-
ur í baráttu og þrautum. Föður-
lands ástin er helgur andi fram-
fara og frægðar. Sú þjóð, sem gagn-
tekin er af föðurlands ást unir sér
vel og er hróðug. Föðurlands ást-
in er henni auður og sælgæti, þó
hún só ekki auðug, hún er hinn
heilagi auður og unaður.
Aftur á móti er líflð fult af eymd
og ýlfrun, þar sem blóðið er bleikt
og fölt í æðakerfi þjóðarinnar, þar
er hvorki þrif né blessun. Þar
eru líka oft úlfar innan um sauða-
hjarðirnar sem enginn hirðir eins
og hann væri eigandi, þeir hirða
sauðina eins og leigðir daglauna-
menn einungis vegna launanna
og ílýja hættuna og draga sig í
hlé þegar hættan eða úlfurinn
kemur, þar er alt ráð á reyki og
allir kraftar i fjötrum.
FRÉTTIR.
-0--
Póstskipin ,,Vesta“ og „Botnía"
komu hingað 28. þ. m. Með
„Vestu“ komu margir þingmenn
og ýmsir fleiri farþegar. Með
„Botníu" komu meðal annara:
Vesturheimsprestarnir, séra Jón
Bjarnason og sóra Friðrik Berg-
mann. Frá Kaupmannahöfn dr.
Þorvaldur Thoroddsen o. fl.
Auk ferðamanna or komið liafa
með skipunum, er hór nú fjöldi
lestamanna og annara sveitamanna
að reka erindi sín.
Synodus stendur yflr þessa dag-
ana. Eru þar saman komnir yflr
20 andlegrarstéttarmenn. Ýms mál
eru þar á dagskrá, svo sem hand-
bókarmálið, og málið um aðskiln-
að ríkis og kirkju. Kvað synodus
hafa ákveðið, samkvæmt tillögum
handbókarnefndarinnar, að fresta
málinu óákveðið, unz lokið er þýð-
ingu nýjatestamentisins. FyrirlesÞ
ur hélt docent Jön Holgason um
kenningarfrelsi pfesta, og annan
fyrirlestur hélt. sóra Ólafur í Arn-
arbæli, um bindindi.
Sextugasla og annað ríkisstjórnar
afmœlí Viktoríu Bretadrotningar
var á þriðjadaginn 20. þ. m. Var
það haldið hátíðlegt hér á höfninni
af brezka járnbeitiskipinu Blonde,
með gunnfánaskrauti svo sem vandi
er til. Viktoría drotning mun nú
hafa ríkt. lengur en nokkur annar
þjóðhöfðingi, sem sögur fara af að
undanteknum Haraldi hárfagi'a, sem
sagður er að hafa setið að völdum
rúm 70 ár, og ef til vill Gormi
gamla Danakonungi.
Guðjón Jónsson.
(Druknaði 15. júní, 1899).
—o—
Já, svo er það margoft hinn síð-
asta fund
að sælasta vonin oss gleður;
hinn aldraði faðir með ásthýrri
mund
sinn einasta soninn þá kveður,
og heitmeyan vefur um vininn
sinn arm,
er varð nú frá henni að snúa,
þær fagnaðar vonirnar fylla’ hennar
barm:
„við fáum brátt saman að búa!“
En vonirnar bregðast, svo brást
þessi von,
hans banafregn spurðist í skyndi;
nú faðirinn harmar sinn hugþekka
son,
er hugði’ hann að stoða sig myndi.
Og heitmeyan grætur, þá gróið var
sár,
hún grimmlega öðru var lostin,
því vinurinn hennar þar hvílir nú
nár,
sem helsjórinn þungi er brostinn.
Þó Guðjón ei stæði í heiminum
hátt,
er hann uú með söknuði farinn,
því fleira hann heflr til ágætis átt,
en einungis dugnað við marinn.
Hann trúr reyndist öðrum, þvi ef-
um vér sist,
það ávarp hann fái að heyra
af Krists munni talað sem vinar
orð víst:
„Nú vil ég þig setja yflr meira! “
J. 1\
Leiðréttingar.
í siðasta blaði Dagskrár er að-
send grein um iðnaðarmannafund
í Reykjavík. Heflr þar ófyrirsynju
slæðst inn i -greinina orðið:
„ óbrevttu “. Þvi ályktun fundar-
ins var eindregin rqeð því, að fella
Yaltýskuna ef hún léti aftur á sér
bóla, sem óferjandi og óalandi.
í sama blaði er önnur aðsend
grein: „Þingmannskosningin í
Rangárþingi". í henni standa þessi
orð: „Og færi svo einhvorntíma,
að Valtýskunni yrði sigurs auðið,
mundum vér óska, a.ð hver ein-
asti þingmaður yrði jafn stefnu-
fastur og trúr sannfæringu sinni
og S. Á.“ Það heflr ekki verið,
og mun ekki verða. innræti Dag-
skrár, að andvarpa eftir sigri Val-
týskunnar og hún hefir aldrei ætl-
að sér a.ð bua til Valtýsbænir, kann
því höfundinum enga þökk fyrir
anþvörp sín og bæn, og telur sér
litla sæmd að henni.