Lögberg-Heimskringla - 25.08.1960, Síða 4

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 25. ÁGÚST 1960

4
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Edltor: INGIBJÖRG JÓNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipegi Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Próf. Haraldur
Bessason, vice-chairman, Mrs. Ingibjörg Jónsson, sec’y, Mr.
Stefán Éinarsson, Dr.. Valdimar J. Eylands, Miss Caroline
Gunnarsson, Prof. Thorvaldur Johnson, Mr. Jón K. Laxdal,
Prof. Tryggvi J. Oleson, Rev. Philip M. Pétursson.
Grand Forks: Dr. Richard Beck
Minneapolis: Mr. Valdimar Bjömson
Monireal: Prof. Askell Löve
Subscripiion $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorlzed as Second Clasa Matl, Post Offlce Department, Ottawa.
GUNNAR MATTHÍASSON:
Erindi
fluit á íslendingamóti Seattle-búa 24. júlí 1960
að Martha Lake
Kæru vinir!
Þegar ég horfi yfir þennan hóp samankominn, sé ég
þriðju kynslóð niðja þeirra margra, sem var mitt samtíðar-
fólk fyrir 60 árum síðan. Þegar ég segi 60 árum, bendir það
til aldurs míns, megið þið þá nærri geta að smáviðburðir
nútímans verða ekki eins fastir í minni og atburðir frá æsku-
árunum. Ég vil ekki fara mörgum orðum um það, sem hefir
á dagana drifið síðan. En einmitt fyrir um 60 árum eða árið
1900 er mér sérstaklega minnisstæður áfangi minnar ævi.
Ég fann mig þá nálgast fullorðinsár, líkamlega þroskaðan,
en þó eins og rekald, sem veit ekki hvar muni lenda. Um
miðnætti kom ég til Seattle síðla í nóvember. Var þar kölc
og hráslagaleg aðkoma og lét ég fyrirberast á hörðum bekk
um nóttina.
Var þetta þá fyrirheitna landið? Ég fann mig fjarri
allri sælu, fátækan, fákunnandi og athvarfslausan. Ég átti
heimilisfang aðeins eins landa, mér alveg ókunnugan. Sá
hét Guðmundur Borgfjörð og rak kjötverzlun á lst Pine.
Að morgni axla ég mitt drasl og finn Guðmund. Hann var
lágvaxinn maður, þrekinn með góðlegt andlit. Gerði ég ekki
aðra grein fyrir mér en sem var augljós, að ég var ekki upp
á marga fiska, en þó með svip að ég myndi vera meinlaus
unglingur, en mín falslausa íslenzka voru honum nægileg
meðmæli. Heimili hans var skammt frá og þurfti að ganga
upp 100 þrep áður en kom að húsinu. Þeirri hæð hefir fyrir
löngu verið jafnað við jörðu. Kona heilsaði með sólskins-
brosi og bauð mig velkominn. Guðmundur segir henni: Þessi
piltur er þreyttur, svangur og „sleepy", og þú verður að
gefa honum „soup and something else“ og svo „lífa“ ég þér
hann svo hann „fíli fine“. Blessuð konan bráði við og spurði
mig hvort ég vildi nú ekki borða. Ég sagði eins og kurteis
landi: „Það er nú alveg óþarfi.“ Svo fékk ég meir en nægju
mína af ágætis krásum, var svo háttaður niður í notalegt
rúm og vakna eftir langa hvíld endurhresstur, lofandi gjafara
alls góðs fyrir alla slíka hjartagóða íslendinga. Þau hjónin
áttu tvö efnileg börn, sem Guðmundur seinna sagði mér, að
hann hefði „reist“ til að verða „honest“ fólk, sem raun
varð á.
Ég fór svo á stúfana að leyta uppi fleiri landa, urðu
þeir þó nokkrir, en allir áttu þó í brauðstriti við erfiðis-
vinnu, illa borgaða; var því ekki af slíkum að búast við
miklum andlegum afköstum, hugur og allt viðtal laut að
„jobbinu" og sá ég þá að mér og öðrum liðléttingum bauðst
þá ekki annað en snapavinna, sem nægði aðeins deginum,
sem var að líða. En þrátt fyrir allt voru þetta að mörgu
leyti sæludagar.
Ég vil nú minnast nokkurra þeirra gömlu og sérkenni-
legu, sem þá voru enn uppistandandi. Á meðal þeirra voru
sumir ágætlega af guð gerðir andlega, en í rauninni rót-
slitnir einstæðingar, sem áttu lítið af öllu nema endur-
minningum frá ættjörðinni, fróðir í fornum fræðum og and-
lega vakandi, þótt fátt væri ábatasamt til framfærslu. —
Hann Indriði gamli var þá vikamaður í þjónustu vínsölu-
manna og fólks af því tægi, þótti gott í staupinu og þá
var honum oft létt um tungutak. Þótti mér þetta skrítinn
karl og hlustaði á hann með athygli. Búastríðið, sem þá
var í tíðindum, en ég þá nýkominn frá Kanada hafði orðið
fyrir áróðri Englendingum í vil og vildi taka þeirra taum,
en þar féll ég á sjálfs míns bragði, því mælska Indriða kom
öllum mínum vörnum fyrir kattarnef. Hann var margslung-
inn í róttækum fræðum og ég
kom hvergi vörn fyrir mig,
því rétttrúnaður minn eins og
margra vill verða til lítillar
hlífðar. Ég læt vera að hann
vann Búaþrætuna, því faðir
minn reyndist vera á sama
máli og Indriði eins og Búa-
ríman vitnar. En Indriði átti
þá enn eftir að leysa ofan um
mig, þegar hann tók á allri
sinni mælsku að afstrípa auð-
valdið. Þá tók hann sérstak-
lega til gálgans þá Jim Hill
og Morgan, þessa samvizku-
lausu blóðsugur til eilífra
kvala. Hvernig geta þeir um-
flúið helvítiseld og vitnaði þá
í fjallræðuna og prangarana
í musterinu. Ég þarf ekki að
fara fleiri sögum um Indriða,
gáfaður var hann og engum
til meins, en aldrei komust
þær gáfur í þjónustu auðsöfn-
unar, en mörg frækorn skildi
hann eftir í hugskoti sumra,
sem veittu honum athygli.
Annar var Hjálmar Vopni,
gáfaður, fjölfróður, skáld-
mæltur og með forneskjuna í
blóð borna. Sérvitur að því
leyti, að andatrú var honum
hjartans mál, þóttist hann sjá
margt, sem öðrum var hulið.
Ekki kunni hann þó glögg skil
á hvort honum einu sinni birt-
ist, þegar hann var í róleg-
heitum inni hjá kúnum, einn
af postulunum, en frekar
kunni það þó hafa verið Esra,
sem Gamlatestamentið getur
um, en ósköp stöfuðu af þess-
um miklir og fagrir geislar.
Hans ágætu gáfur féllu í auð-
an jarðveg, en hann er mér
minnisstæður og hans ágætu
konu skulda ég margan kaffi-
bollann. Þeirra niðjar hafa
reynzt afburða fólk.
Þá er einn, Bjarni, sem
kallaður var Rafmagns-Bjarni,
óvenjulega gáfaður, hugsuður
á mörgum sviðum, hógvær,
dulur og nokkuð þunglyndur,
völundur til handa og rafvís-
indi voru hans áhugamál, en
kunni ekki að varast klækja-
brögð braskaranna, sem not-
uðu sér hans þekkingu að
honum óbættum. Til hans sér-
vizku má kannske teljast, að
hann lagði talsverða stund á
astrology eða stjörnuspádóma,
þó ekki sem atvinnugrein, því
hans ráðvendni bannaði. Hans
niðjar hafa reynzt ágætis fólk.
Enn verð ég að telja Þórð
Þórson og konu hans Kristínu,
sem var gáfuð og margfróð.
Þórður mun hafa verið fyrst-
ur íslendinga að festa fót á
vesturströndinni. Það var ár-
ið 1873. Hafði hann verið í
sjóhrakningum sem háseti
álfanna milli, aldrei þó sjálf-
viljugur, en stolið fullum úr
landi og að vímunni afstað-
inni fundið sig á rúmsjó á
meðal trantaralýðs. Þetta var
kallað „shanghaing", en á nú-
tímamáli „kidnapping“. En
lífið hafði treinst honum fram
til þessa og fjörið og vinnu-
þrekið var takmarkalaust, en
við og við þurfti hann að
sletta í sig, sem þá ekki var
við skap hans dygðaríku
konu, en við hana þó karl-
menni væri þorði hann ekki
að eiga í orðakasti. Gerði
hann sér þá jafnan far um að
koma heim með einhverja
björg í búið, voru það þá oft
misjafnlega ferskir kinda-
hausar eða annað matarkyns.
Var það hans vani þá að hafa
fingurinn upp í sér og leit
iðrunaraugum til Kristínar,
þar til mýktist skap hennar.
Þórður var oft þrútinn og
rauður um augu eins og af
óstöðvandi gráti af því að
standa yfir reyk við land-
hreinsun. Kom þetta ástand
hans honum í góðar þarfir,
þegar hann með okkur öðrum
löndum höfðu staðið í biðröð
með atvinnuleysingjum ár-
angurslaust í þrjá daga. En
þegar nú loksins „bossinn"
kom að velja einhverja úr
hópnum, en leizt ekki á okk-
ur landana, en Þórður orðinn
hryggur og reiður, segir hann
við okkur landana: „Ég skal
sjá hvort ég geti ekki komizt
að hjartarótunum á fantin-
um.“ Ber sig svo upp við hann
með grátekka og segist eiga
veika konu heima með sex
börn í ómegð. Já, Þórður fékk
„jobbið“.
Þá er að geta Sumarliða
Sumarliðasonar, sem þá var
nýkominn með stóra og mann-
vænlega fjölskyldu. Nú fer
nýtt andrúmsloft að glæðast,
sem bar þá og hefir borið síð-
an söguríkan árangur fyrir
ykkar félagslíf. Sumarliði var
g á f a ð u r , f jölmenntaður,
reyndur og þjóðhagasmiður.
Var uppeldis- og æskuvinur
föður míns, enda úr sömu
sveit. Heimili-hans varð væng-
ur og athvarf okkar unga
fólksins og var þá mikið sung-
ið og oft kátt í koti.
Nú eru komin aldamót og
okkur finnst sem ný sól sé
upprennandi. Nýtt ár og ný
öld, sem hljóti að fela í skauti
sínu uppfylling allra sælu-
draumanna. Við vönduðum af
öllum mætti til hátíðar og var
furða hve hópurinn var stór.
Söngkrafta f u n d u m við
nokkra og vil ég fremstan
telja Sigurð Helgason, sem
svo fram eftir árum átti frum-
kvæði að þeirri viðleitni, sem
þið enn búið að. Gleymið hon-
um ekki. — Mikið var sungið
og mikið var um trakteringar.
Ræður þeirra Kristínar og
Sumarliða þó fluttar væru af
andagift og innblæstri héldu
okkur misjafnlega vel vak-
andi, því sumir voru farnir
að hrökkva upp með andfæl-
um, enda var klukkan meira
en 3, en þá fór nú blessað
fólkið að hipja sig heim eftir
þessa tröllaveizlu. Þetta var
þó merkilegur áfangi í sögu
okkar Seattle-landa, sem svo
leiddi til varanlegra félags-
banda. Ég þarf ekki að rekja
þá sögu, en brátt varð Vestri
stofnaður af mætum mönnum
og konum, sem máske annars
hefðu tapazt frá þjóðernis-
böndum. En þó að ég þá væri
viðstaddur stofnsetninguna,
gerðist ég þá ekki meðlimur.
Ég þóttist þá kenna of mikils
unggæðisháttar og vanþroska.
Það varð þó nokkru seinna,
þegar fólk fór að heyra mig
gala, að ég þóttist liðtækur.
Hefir mig oft undrað síðan,
að mér skyldi hljótast svo
óverðskuldaður heiður að
vera gerður að heiðursmeð-
limi, en þann heiður átti kona
mín Guðný með réttu.
Mörgu verð ég að sleppa úr
minningunum, en þar sem
þjóðernistilfinning mín er
mér nærri hjarta, þá eru nöfn
þeirra, sem ég hefi greint frá,
aðeins af fáum, sem glæddu
hugarfar mitt, en eru nú allir
komnir til feðra sinna jafn
snauðir og þeir komu í heim-
inn, en orðstír þeirra lifir í
hlýju minni. Þið af ykkur,
sem komin eruð við aldur, en
hafið svo dyggilega haldið
uppi merki íslenzkrar menn-
ingar, eigi óskipt þakklæti.
Verð ég að greina nokkra af
fleirum, en það eru rnínir
gömlu vinir: Jón Magnússson,
Hallur Magnússon, Joe Mið-
dal og konur þeirra og okkar
ágæta Jakobína. — Að svo
miklu leyti að við höfum ver-
ið að búa okkur undir lífið,
ræður þó mestu, að við lifum
eins og manneskjum sæmir.
Enginn er svo fullkominn og
vitur, að hann viti nema sára-
lítið. Vitur maður sagði:
„Sannleikann er ekki að
finna í bókum, og ekki einu
sinni í góðum bókum, heldur
í mönnum, sem hafa gott
hjartalag."
— Þér viðurkennið þá ekki,
að þér hafið verið ölvaður, er
þér lentuð í slysinu, en hvern-
ig skýrið þér þá, að þér ókuð
út af veginum og í gegnum
girðinguna?
— Hvað átti ég annað að
gera, þegar fimm stórir fílar
voru á hælunum á mér.
Good Reading
for the
Whole Family
•News
• Facts
•Family Features
Th« Chrbtlan Scl«nc« Monitor
On« Norvray St., Boston 15, Mass.
Send your newspaper for the time
checked. Enclosed flnd my check or
money order. 1 year $20 □
• monthe $10 Q 3 months $5 □
Name
Address
Gty Zone Stote
pbj*