Lögberg-Heimskringla - 14.03.1963, Blaðsíða 1

Itögberg-iMmökringla
Siofnað 14. jan„ 1888 Siofnuð 9. sepi.. 1886
77. ÁRGANGUR WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 14. MARZ 1963 NÚMER 11
Jónas Jónsson, fyrr. alþm.;
Þetfra mæfti gera
Margt lofsamlegt hefur
gerst í sambúð íslendinga yfir
hafið. Meðan harðæri var mest
á íslandi eftir 1880 sendu
landnemarnir að v e s t a n
frændfólki á íslandi dollara,
vafða innan í lesmál frænd-
semis bréfa. Oft var þá rausn-
arlega tekið til höndum eftir
því sem efni stóðu til og á-
stæður. Síðan batnaði árferði
á íslandi og vestur farir hættu
að mestu. Báðir aðilar treystu
fjárhaginn og afkomuna hver
á sínum stað. Gamla landið
sendi ekki peninga, en lærða
og góða guðfræðinga sem
komu oft að miklu haldi í
kirkjulífi vestmanna og í
menningarbaráttu þeirra. Áð-
ur en fyrra stríðið skall á var
Eimskipafélag íslands stofnað.
Þar lögðu Vestmenn drjúgan
skerf fram með góðum hug.
Bildfell var fulltrúi landa 1
Ameríku og hafði varanleg og
góð áhrif á skipulag félagsins.
Síðan tóku landar vestra upp
þann góða sið að senda tvo
fulltrúa árlega á aðalfund
félagsins í Reykjavík og kost-
uðu sjálfir þá för. Með því
móti var haldið í heiðri virðu-
legri stofnun félagsins.
Þegar dró nær 1930 hófst
það glæsilega samstarf um
Alþingishátíðina og íslands-
för 1000 landa frá Ameríku,
sem frægt er orðið. Er sú hátíð
einhver mesti gleði- og menn-
ingarviðburður í þúsund ára
sögu íslendinga.- Um þær
mundir komu landar í Kanada
því til leiðar að þingið í
Ottawa stofnaði myndarlegan
sjóð 25,000 dollara til að kosta
námsfarir íslenzkra manna til
menntastofnanna í Kanada.
Um sama leyti komu landar í
Bandaríkjunum því til leiðar
að Congress í Washington gaf
íslandi virðulega styttu af
Leifi Eiríkssyni og lét grafa á
granítstall undir myndinni þá
áletrun að íslendingurinn
Leifur heppni hefði fyrstur
manna stigið fæti á land í
Ameríku. Var með þessari
stórgjöf skorið úr gömlum og
viðkvæmum ágreiningi um
fund Ameríku. Höfðu landar í
Ameríku með þessari fram-
kvæmd stígið stórt spor í
menningarbaráttu þjóðarinnar
fyrir viðurkenningu hins ís-
lenzka kynstofns í samkeppni
þjóðanna.
Fjársöfnun Islendinga vest-
anhafs til að standa straum af
embætti íslenzku kennara við
Háskólann í Winnipeg. Stór-
gjafir Ásmundar Jóhannsson-
ar og margra annara þjóð-
hollra manna í Ameríku voru
sannkölluð afrek í þessu
merkilega menningarmáli. Er
talið vestanhafs að ekki muni
neitt hliðstætt dæmi um
slíka fórn til andlegra mála
hjá jafn fámennum þjóð-
flokki eins og íslendingum.
Með góðum hug, veitti Al-
þingi Islendinga í fjögur ár
fast framlag í þessa sjóðs-
stofnun og sýndi með því
skilning og velvild á málinu.
Er nú þessu háskólamáli svo
sem kunnugt er fyrir löngu
lokið á þann hátt að það er til
ævarandi sæmdar og gagns
fyrir íslenzka kynstofninn.
Jónas Jónsson
Með hinum ágætu flugsam-
göngum yfir hafið, hófust
gagnkvæmar heimsóknir ís-
lendinga, bæði vestan frá
Ameríku til íslands og Islands
til Ameríku. Fer þessum
heimsóknum mjög fjölgandi á
báðar hliðar. Margir Islend-
ingar koma vestur og landar í
Ameríku heimsækja Island og
dvelja hér um stund og gista
þá ekki síst í þeim héruðum,
þar sem að forfeður þeirra
hafa átt heima áður en þeir
fluttu.
Stundum hefur gengisfall
íslenzkrar krónu orðið til
nokkurs miska í þessum sam-
búðarmálum. Árið 1940 tókst
mér að fá Alþingi til að veita
nokkurn f járstyrk til íslenzku
vikublaðanna í Ameríku. En
þegar íslenzka krónan lækkaði
í gildi meir og meir varð þetta
framlag að litlu gagni. Þá
tókst okkur Richard Beck að
fá íslenzk stjórnarvöld til að
tryggja að styrkur til blaðanna
frá íslands hálfu yrði fram-
vegis greiddur í óföllnum
Kanadadollurum. Það tókst og
svo verður það framvegis. En
þá var eftir Kanadasjóðurinn.
Fyrir mistök heima á íslandi
eftir 1930, var höfuðstóll þess
fluttur til Reykjavíkur og þar
hefur hann minnkað ár frá ári
með fallandi krónu. Má segja
að nú sé svo komið að sjóður-
inn sé að litlum notum, ef
miðað er við hinn upphaflega
tilgang.
Nú vildi ég skjóta þeirri
bendingu til forráðamanna
Þjóðrækinsfélagsins hvort
þeir vildu ekki fara í spor
okkar Becks um blaða styrk-
inn og benda íslenzku stjórn-
inni á, að samkvæmt hinu
upprunalega gjafabréfi Kan-
adastjórnar verði íslenzka
stjórnin framvegis að greiða
hin árlegu framlög í óföllnum
Kanadadollurum. Þykist ég
mega fullyrða að þessu máli
mundi verða vel tekið og úr
því bætt með eðlilegum hætti.
Hér er um mistök að ræða
Þorrablót Islendingafélags-
ins hér við San Francisco
flóann var haldið þ. 2. marz
s.l. í Björnson Hall í Oakland.
Hófið sóttu um 130 og hófst kl.
6.30 e.h. Sveinn Ólafsson, for-
maður félagsins, stýrði hófinu,
en Vigfús Jakobsson, varafor-
maður, sá um allan undirbún-
ing þess. Frú Guðrún Mac-
Leod, formaður matarnefndar,
sá um hinn íslenzka mat með
aðstoð frú Þórunnar Magnús-
sonar og Arnar Jónssonar. Var
fram borið hangikjöt, sem
keypt var á íslandi, einnig
harðfiskur að heiman og lifra-
pylsa, sem frú Guðrún bjó til.
Framræslu og aðra kokka-
mennsku annaðist The Super-
ior Catering Co.
Var byrjað á því að syngja:
Hvað er svo glatt sem góðra
vina fundur. Margir gestir
voru kynntir: Séra Jakob
Einarsson og frú hans Guð-
björg Hjartardóttir, en þau
eru hér í veturlangri heim-
sókn hjá börnum sínum tveim.
Séra Jakob sagði nokkur orð
og flutti kveðjur frá fyrrv.
biskupi Islands, séra Ásmundi
Guðmundssyni, Jónas Krist-
insson, formaður íslendinga-
félagsins í Los Angeles og
flutti hann kveðjur að sunnan
og tilkynnti, að hópferð til ís-
lands væri nú í bígerð og
skyldu menn snúa sér til hans
í því sambandi. Síðan voru
kynnt frú Ella Erickson og
Elizabet Francis frá Minne-
apolis, systkinin Vilhelmina
og Leonard Guðmundsson frá
N.-Dakota, Herman Thorvald-
son og frú hans frá Winnipeg.
Frá Paradise, Kalif. hjónin
Ólafur og Elísabet Gunnarsson
og Kenneth og Lára Larum,
en þau Ólafur og Lára eru
börn Gunnars Salómonssonar
sem auðvelt er úr að bæta.
Eftir fyrra stríðið var hafist
handa í byggðum Islendinga í
Ameríku um að rita sögu land-
nemanna og þeirra afkomenda
í allstóru, fræðilegu verki.
Slík útgáfa hlaut að verða
fjárfrek og ekki vænleg til
tekna. Mér tókst að fá Menn-
ingarsjóð til að gefa út þau
fimm bindi, sem rituð voru af
þessari sögu. Þetta er gagn-
legt ritverk, en hefur ekki
selst vel hvorki hér eða vest-
an hafs. Samt er það mikið
undirstöðu verk og til mikilla
bóta fyrir síðari ritverk um
landnám íslendinga vestan
hafs. Menntamálaráð gefur
líka út Islandssögu sem á að
vera í tólf bindum. Það er
gagnlegt verk en ofviða dag-
Frh. á bls. 2.
heitins, hins þekkta íþrótta-
manns. Hjalti Tómasson og
kona hans frú Margrét (fædd
Thorvaldson) voru kynnt, en
þau eru nýflutt til San Jose,
Kalif. frá Minneapolis. Einnig
Gunnar Guðmundsson, sem
komið hafði frá Islandi þá um
daginn, dr. John S. Grímson
frá Chicago og systir hans frú
Fricke, Stefán Stefánsson og
kona hans Steinunn, en Stefán
er nýkominn hingað á vegum
Landsbankans að kynna sér
bankamál hjá Bank of Am-
erica. Sveinn Ólafsson flutti
kveðju frá ræðismanni okkar
í San Francisco séra Thorlak-
son, en hann er nýfarinn norð-
ur í Fort Bragg, Kalif., þar
sem hann mun þjóna kirkju
um þriggja mánaða tíma.
Dr. Eymundson talaði nokk-
ur orð og kynnti frú Hebette
Murnane, sem hafði nýlega
flutt lítinn frænda sinn hingað
frá Islandi til lækninga. Frúin
er dóttir Valdemars Stefáns-
sonar.
Eftir að menn höfðu snætt
vel og lengi var staðið upp frá
borðum og stiginn dans til kl.
eitt.
Á þorrablótinu 2. marz s.l.
voru sýndar og auglýstar lit-
myndir (16 mm. colour slides)
frá Islandi. Þær eru gerðar af
h.f. Sólarfilma (Sunfilm) og
umboð í Norður-Ameríku hef-
ir undirrituð. Þeir lesendúr
Lögbergs-Heimskringlu, sem
hefðu áhuga á að eignast fagr-
ar myndir af Islandi, margar
með fræðandi texta á ensku,
geta snúið sér til undirritaðr-
ar um allar upplýsingar þar
að lútandi.
Gunnhildur S. Lorensen
9 Broadview Terrace,
Orinda, California.
Fréttir frá íslandi
Vísað úr landi
JK—Reykjavík, 26. febrúar.
Tveir rússneskir sendiráðs-
menn voru gripnir við Hafra-
vatn í gærkvöldi af lögregl-
unni. Rússarnir höfðu nú um
tveggja mánaða skeið gert
ítrekaðar til'raunir til þess að
fá Islending til njósnastarfa
fyrir þá hér á landi, og er at-
ferli þeirra sannað með fram-
burði Islendingsins og staðfest
af framburði lögreglumanna,
sem voru áheyrendur að við-
ræðum Rússanna við hann.
Tíminn 27. febr.
☆
Fá sér epli og reyka ekkj
BÓ—Reykjavík, 6. marz.
Tímaritið Heilsuvernd, sem
Náttúrulækningafélagið gefur
út flytur reykingamönnum
mikinn boðskap, þ. e. a. s.
þeim sem vilja hætta reyking-
um. Ráðið er einfalt, og von-
andi haldgott, og það er að
borða epli!
Ritið skýrir frá ungum
reykinga manni bandarískum,
sem af tilviljun var lokaður
inni í skúr og varð að hírast
þar í 3 daga. I skúrnum var
niikið af eplum, en ekkert
annað matarkyns. Piltur hafði
nóg af vindlingum, en svo
kynlega brá við, þegar hann
fór að éta eplin, að tóbaks-
löngunin dvínaði og var horf-
in þriðja daginn.
Þá segir að reynsla margra
reykingamanna hafi sýnt, að
tóbakslöngunin minnkar við
neyzlu epla og annarra nýrra
aldina og hefur þannig áhrif á
bragðskynið að mönnum þyki
tóbaksbragðið vont eftir á-
vaxtaátið. Þá er bent á annað
ráð til að venja sig af reyk-
ingum, en það er að anda
djúpt að sér og frá fimmtán
sinnum í röð, þegar tóbaks-
löngunin gerir vart við sig.
Samkvæmt þessu ætti það að
vera vandalítið að hætta að
reykja.
☆
Uppselt í 45. skipti
„HART I BAK“, — leikrit
Jökuls Jakobssonar, hefur náð
feikilegum vinsældum, sem er
mjög óvenjulegt um leikrit
núlifandi íslenzkra höfunda.
Leikrit Jökuls hefur nú verið
sýnt 45 sinnum í Iðnó og alltaf
fyrir fullu húsi. Það virðist
sem sé ekki vera öruggt tap-
fyrirtæki að taka íslenzk leik-
rit til sviðsetningar.
Tíminn 3. marz.
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA
Eina íslenzka vikublaðið í
Norður Ameríku
Styrklð það,
Kaupið það
Lesið það
Þorrablót í San Francisco