Lögberg-Heimskringla - 04.04.1963, Blaðsíða 2

2
/
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 4. APRÍL 1963
Ræða
Frá bls. 1.
,grúa fornra og nýrra þjóð-
,sagna. Þessum ævintýraheimi
þjóðsagnanna hafa Islending-
ar hvorki getað né viljað glata,
þvort heldur þeir hafa verið
heiðnir, katólskir eða lútersk-
jr. Þessi heimur, sem þeir
lifðu í öðrum þræði, var þeirra
puður í gegnum alla örbyrgð
Pg neyð aldanna. Hann brá
bjarma og gliti yfir hinn
myrka og ömurlega heim jarð-
neska veruleikans og lífs-
baráttunnar. Þegar svo blind
efnishyggjan kom og fór að
standa bísperrt uppi í hárinu
á íslendingum, þá kom nú-
tímaspíritisminn sem mótleik-
ur gegn efnishyggjunni og
sætti hinn forna ævintýra-
heim við nútímahugsunarhátt
og menntun. Spíritisminn
bjargaði þannig frá eyðilegg-
ingu þeim þætti andlegs lífs
á íslandi, sem íslendingum
hefur verið óvenju kær, sem
hefur verið veikleiki eða
styrkur þeirra, eftir því sem
menn vilja líta á málið. Trú
á tilvist drauga er aðeins einn
þáttur þessarar andatrúar, en
slík trú lifir enn furðugóðu
lífi á Islandi. Sem prestur hef
ég verið kvaddur til að reka
út drauga í nafni míns em-
bættis. Og ég hef sjálfur upp-
lifað það fyrirbrigði, sem
kallað er draugagangur.
Trúirðu þessu sjálfur?
myndi nú einhver spyrja. Ég
mundi fyrst og fremst svara
því svo, að fyrir mér er þetta
hluti af íslenzku þjóðareðli.
Ég get líka bætt því við, að sá
íslendingur, er orðinn meir en
lítið útvatnaður, sem ekki
hefur gaman að draugasög-
um.
Þá verður ekki hjá því kom-
izt að minnast lítilsháttar á
bókaútgáfu á íslandi. Ef miðað
er við fólksfjölda, er bókaút-
gáfa Islendinga eflaust heims-
met, og það merkilega er, að
þessar bækur eru keyptar og
lesnar. íslendingar eru les-
andi þjóð, og það þykir lélegt
heimili, sem ekki á eitthvert
safn góðra bóka. Ef neisti
hókmennta og lista slokknar
á íslandi, þá eru engir raun-
verulegir íslendingar til leng-
ur.
Listalíf á íslandi er furðu-
auðugt miðað við allar að-
Stæður. Það er t. d. varla til
svo aumt þorp á íslandi, að
þar sé ekki reynt að halda
uppi einhverju leiklistar- og
sönglífi. Á Siglufirði, sem hef-
ur innan við 3 þús. íbúa, voru,
er ég átti þar heima fyrir 9
árum síðan, starfandi 2 leik-
félög og 2 kórar. 4—5 leikrit,
,og sum stór, voru sýnd suma
veturna, auk nokkurra söng-
skemmtana. Tónlistarskóli
starfaði einnig í bænum með
miklum myndarbrag.
Þrátt fyrir allt hafa íslend-
ingar þannig varðveit sál sína
furðuvel í gegnum allt frhm-
farabrauk síðustu tíma. Þeir
hafa ekki gleymt hinum and-
ilegri verðmætum, þótt þeir
hafi lagt hart að sér í öflun
þinna efnislegu. Sem þjóð eru
þeir óvenju vakandi fyrir
,öllu því sem nýtt er, og þeim
hefur furðuvel tekizt sú erfiða
Jist að tileinka sér hið nýja
|án þess að vanmeta eða henda
hinu gamla.
íslenzka þjóðin hefur sína
stóru galla og marga hörmu-
lega veikleika. En hún er samt
merkileg þjóð, sem hinar
stærri þjóðir gætu fjölmargt
,af lært.
Það er erfitt að gera saman-
burð á Heima-lslendingum og
Vestur-íslendingum, á hinni
Jslenzku veröld og þeirri ver-
þld, sem þið lifið í hér. Ef ég
eetti að reyna í stuttu máli að
gera einhvern slíkan saman-
burð, þá yrði hann eitthvað á
þessa lund:
Ykkar heimur er notalegur
,og hlýr, bjartur og vinalegur.
Fólk er hér óvenju aðlaðandi
vingjarnlegt og kurteist. Þið
hafið sannarlega skapað ykk-
ur heim hér, þar sem þið hafið
skilyrði til að njóta lífsins.
Heimur íslands er misvinda-
isamari, skin og skúrir á víxl.
Islendingar eru hrjúfari, ekki
eins þægilegir í umgengni. En
þeir eru meiri heilabrota-
menn. Þeir lesa mikið, og ég
held þeir fylgist betur með því
^em er að gerast í heiminum
og á eigin vettvangi. Hlutleysi
um menn og málefni er þeim
ekki eiginlegt. Þeir geta rifizt,
deilt og karpað endalaust í
ræðu og riti. Það er hægt að
,tal3 við íslenzkt alþýðufólk
,um alla mögulega hluti, og
það er með á nótunum.
Hér hef ég aftur á móti tek-
,ið eftir tvennu, sem mér
finnst hættumerki fyrir ykk-
ur. Þrátt fyrir ágæta almenna
menntun, eru bókasöfn heim-
ilanna furðu fátækleg, og al-
mennur bókalestur virðist
,mér alltof lítill. En ef bóka-
ijesturinn hættir, þá er lítið
orðið eftir af íslendingseðlinu.
Mér finnst það heldur ekki
góðs viti, hve fólk virðist lítt
fylgjast með og mynda sér
skoðanir um það sem er að
gerast bæði í þjóðfélags-,
menningar- og heimsmálum.
,Ég get sem dæmi tekið það
mál, sem nú hefur verið efst
á baugi hér um hríð, en það
gr, hvort Kanadamenn eigi að
afla sér kjarnorkuvopna eða
ekki. Furðulítið hefur heyrzt
um álit almennings um þau
efni. Ef sambærilegt stórmál
hefði verið á döfinni heima á
íslandi, hefðu allir Islendingar
staðið á blístri af skoðunum
pg hita. Kannski er aðalhætt-
an hér, eins og oft vill verða,
þar sem mergðin er mikil, að
fólkið fari að láta leiðtogana
hugsa fyrir sig. öllum ætti
þó að vera Ijóst í hvert óefni
slík þróun getur leitt.
Skoðanir Islendinga á mörg-
um málum geta verið band-
vitlausar, en það er ekki oft
sem þú hittir fullorðinn mann
á íslandi, sem ekki hefur á-
kveðnar skoðanir eða viti ná-
kvæmlega hvemig eigi að
Jeysa vandamál þjóðar sinnar
og alls heimsins um leið.
íslendingum verður tíðför-
ult hingað til frænda og vina
í Vesturheimi. Þeir eru þó
fæstir, sem setjast hér að fyrir
fullt og allt núorðið. Flestir
hvérfa heim aftur eftir mis-
jafnlega langa dvöl. Ég hef
oft verið spurður um ástæð-
una fyrir þessu. Hvað er það
pem dregur íslendinginn heim
aftur?
Það sem ég hef séð af Kan-
ada, þykir mér fagurt land og
frjósamt. ísland virðist mag-
urt og nakið í samanburði við
Kanada. Sá sem hverfur frá
Kanada til íslands hreppir
Kaldbak, en lætur akra. Samt
er ísland heillandi land í ó-
endanlegri fjölbreytni sinni,
í ljótleika sínum og fegurð, í
nekt sinni og einstæðri lita-
,dýrð. ísland er land tilbreyt-
inganna bæði í veðurfari og
páttúru. Slíkt land er ekki
auðvelt að kveðja að fullu og
pllu.
Islenzka þjóðin er fræg fyrir
axarsköft sín, en sækir þó
hraðar fram en flestar aðrar
þjóðir. Og hvort sem íslend-
ingar trúa á sálina eða ekki,
eru þeir sjaldan sálarlausir.
Landið og þjóðin hafa sál, sem
sprikklar af lífsþorsta, þekk-
ingarþorsta og heilagri ókyrrð.
iVið Íslendingaí getum orðið
hneykslaðir, grallaralausir og
jafnvel fullir af reiði og vand-
Jætingu hver yfir öðrum og
,hver við annan. En kannske
er það einmitt þetta, sem við
getum ekki verið án.
Þjóðin er fámenn, og ein-
istaklingurinn finnur, að hann
hefur hlutverki að gegna. í
fámenni og fátækt liðinna
alda skapaði þjóðin andleg
verðmæti og menningu, sem
þinn stóri heimur verður að
lúta og viðurkenna. Við erum
enn að skapa, skapa sjálfa
okkur sem þjóð og menning-
arheild, og með því að skapa
komumst við ekki hjá því að
halda stöðugan rannsóknar-
rétt yfir andlegu lífi sjálfra
okkar. Lítil þjóð verður að
vera lifandi þjóð, eigi hún að
þalda sjálfsvirðingu sinni, og
,um leið verður hún að eiga
,trú á það, að hún hafi eitthvað
pð gefa þessum heimi. Að
jinega taka þátt í slíkri sköpun
og lífi, er hlutur, sem heillar
og dregur. Menn geta kvatt
ísland í fússi og jafnvel bölv-
að því, en í fjarlægðinni elska
menn það. Engir elska ísland
heitar en íslendingar erlendis.
Allir íslendingar eru bornir
með Væringjablóði. Útþráin
er þáttur af eðli þeirra. ís-
lendingurinn ber bróðurhug
til framandi landa, fýsir að
læra af öðrum þjóðum og
kynnast siðum þeirra og
menningu. En hann er þess
líka fullviss, að hann er fær
um að gefa, að aðrar þjóðir
gætu margt gott lært af því
bezta í íslenzkri þjóðarsál. Ég
pr þakklátur fyrir það, að mér
þefur gefizt kostur á að svala
minni útþrá, gefizt kostur á
pð koma hingað, kynnast
ykkar heimi og læra af því
bezta, sem hann hefur að
bjóða. En ég er líka þakklátur
fyrir, að hlutskipti mitt hér
pr prédikunarstóllinn, því
þaðan get ég sagt ykkur til
Frh. bls. 3.
FORUSTA
Nú á tímum verður þjóðin að vinna að sameig-
inlegu markmiði, sameiginlegum framkvæmdum, og
tryggja sameiginlegt sjálfstæði sitt.
Það hefir verið stefna Progressive Conservative
stjómarinnar undir forustu Jhon Diefenbaker, að
fylgja til hins ýtrasta grundvallar lögmáU stjórnar-
skrárinnar, að útrýma greinarmun á fólki, að mis-
munandi þjóðernis uppruni sé öllum metnaðarat-
riði, að þjóðin geri sér grein fyrir hinni fjölskrúð-
ugu menningarsögu okkar, og hún þróist í anda Sir
George Etienne Cartier. „Fyrst og fremst skulum við
allir vera Kanadamenn".
í þeim anda er John Diefenbaker að leggja fram
fyrir Kanadísku þjóðina áætlun fyrir næstu fimm
árin. Þessi alþjóðar áætlun mun skapa þjóðareiningu
—• framhaldandi þróun efnahagsins, uppbyggingu
fátækrahverfa nú þegar, þróun orkukerfa landsins,
útþenslu landbúnaðarins, aukna starfsfræðslu, meiri
' velferðartryggingar, eflingu heimsfriðar og afvopn-
unaf.
John Diefenbaker hefur tekið afstöðu fyrir Kanada:
Alger borgararéttindi fyrir alla Kanadamenn. Víð-
feðmari tækifæri, meira öryggi, mannréttindi og um-
bætur fyrir sérhvern og alla Kanadamenn.
Kanada mun halda áfram að þróast og vegna vel
undir forustu John Diefenbaker.
KJÓSIÐ Progressive Conservative 8. apríl
Inserted by Progressive Conservative Party of Canada