Lögberg-Heimskringla - 27.06.1963, Qupperneq 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 27. JÚNI 1963
Lögberg-Heimskringlo
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Editor: INGIBJÖRG JÖNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Haraldur Bessa-
son, Rev. Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Jóhann
G. Jóhannson, Thorvaldur Johnson, Jakob F. Kristjánsson,
Tryggvi J. Oleson, Rev. Philip M. Pétursson. Vancouver: Dr. S.
E. Bjömsson. Monlreal: Áskell Löve. Minneapolis: Valdimar
Bjömson. Grand Forks: Richard Beck. Reykjavík: Birgir
Thorlacius. Akureyri: Steindór Steindórsson. London: Dr. Karl
Strand.
Subscriplion $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Autborized as second class mail by the Post Office Deportment, Ottawa,
and for payment of Postage in cash.
Dr. Richard Beck:
Ávöxtun dýrmætra ertða
Ræða flutt á hátíSarsamkomu aS Mountain, N.Dak.,
17. júní 1963.
Mikið ánægjuefni er okkur hjónunum það, að eiga þess
kost að taka þátt í þessari sögulegu samkomu, sem helguð
er sameiginlega endurreisn hins íslenzka lýðveldis fyrir 19
árum og 25 ára afmæli þjóðræknisdeildarinnar „Bárunnar“.
Eins og ég mun koma að síðar, þá fer ágætlega á því, að
vér höldum með þeim hætti tvíheilagt hér í dag. En áður
en lengra er farið, tel ég mér, sem íslenzkum ræðismanni
hér í ríkinu, sérstaka sæmd að því að mega flytja ykkur
eftirfarandi símkveðju frá hæstvirtum Forseta Islands, herra
Ásgeir Ásgeirssyni:
„Ég sendi innilegar kveðjur og árnaðaróskir frá heima-
þjóðinni Þjóðernishátíð Vestur-lslendinga að Mountain og
jafnframt sérstakar kveðjur til „Bárunnar" í tilefni 25 ára
afmælishátíðarinnar.“
ÁSGEIR ÁSGEIRSSON.
Ég veit, að þessi hlýja kveðja forsetans er töluð beint
út úrlijörtum ættingja og þjóðsystkina vorra almennt heima
á ættjörðinni, og að þar fylgir hugur máli; einnig er ég þess
fullviss, að þessi kærkomna kveðja heiman um haf finnur
djúpan og einlægan hljómgrunn í hugum vor Islendinga
hérna megin hafsins. ísland á enn mikil og sterk ítök í
hjörtum fjölmargra í vorum hópi. Þessi þjóðminningarhátíð,
og hinar mörgu aðrar slíkar hátíðar, sem haldnar eru um
þessar mundir víðs vegar meðal Islendinga hér í álfu, eru
talandi vottur þess, hve glatt logar enn í glæðum íslenzkra
ættarerfða og minninga vestur hér. Við þá elda er holt að
verma hendur og hjörtu, því að í þeim eldum ólgar og
streymir lífsþróttur þjóðar vorrar kynslóð eftir kynslóð,
hertur og elfdur í baráttunni við hin andvígustu kjör öldum
saman.
Ég vék að því í málsbyrjun, að það sæmdi ágætlega, að
halda hér samtímis Lýðveldishátíð og 25 ára afmælishátíð
„Bárunnar". Öll vor þjóðræknislega viðleitni, og þá um leið
aldarfjórðungsstarf þessarar deildar, stefnir að því marki að
halda lifandi sem allra lengst íslenzkum þjóðernis- og sjálf-
stæðisanda meðal vor Islendinga hér í Vesturálfu, og að
varðveita og ávaxta í lengstu lög það, sem fegurst og líf-
rænast er í dýrkeyptum menningararfi vorum: tunguna,
söguna og bókmenntirnar. Endurreisn lýðveldis á íslandi
17. júní 1944 var sprottin upp úr þeim þjóðernis- og menn-
ingarjarðvegi. Þess vegna er 17. júní, og verður alltaf, helg-
aður þeim hugsjónum, sem miða að varðveizlu frelsis- og
sjálfstæðisanda hinnar íslenzku þjóðar og dýrmætra menn-
ingarerfða hennar.
Með þeim huga sameinumst vér þá einnig löndum vorum
beggja megin hafsins á þessum sigurdegi þjóðar vorrar, deg-
inum mikla og langþráða, þegar hjartagróinn draumur henn-
ar 'um endurheimt frelsi hennar og sjálfstæði rættist að
fullu.
Loks er hinn þráði dýrðardagur runninn,
draumarnir rætast, frelsissigur unninn.
Horfinna alda hetjuraddir óma,
himininn regngrár sveipast morgunljóma.
Þessar ljóðlínur urðu til í huga mínum að Lögbergi 17.
júní 1944, og fór það að vonum. Enginn íslendingur, sem
nokkuð verulega þekkir til ævi þjóðar sinnar, gat verið þar
viðstaddur þann ógleymanlega dag, þegar lýst var að nýju
lýðveldi á íslandi, svo að hann finndi eigi þyt sögunnar yfir
höfði sér. Af þeim sjónarhól — helgistað þjóðarinnar —
opnaðist útsýn langt og vítt yfir farinn íeril hennar. Saga
hennar blasti við augum sem
opin bók. Fleyg orð séra Matt-
híasar Jochumssanar frá 1874
sóttu fast á hug minn stund-
ina þá:
Eitt er mest, að ertu ti'l,
allt sem þú hefur lifað.
Vissulega er það réttmæli
um þjóð vora, og eitt sér dá-
samlegt, en hitt er þó enn dá-
samlegra, að þjóð vor skyldi
eigi aðeins lifa af allar hörm-
ungaaldir sínar, heldur jafn-
framt halda vakandi hjá sér á
öllum öldum harla merkilegu
menningarlífi. Það er krafta-
verkið mesta í langri ævi
hennar.
Að veðurfari var hann
sannarlega allt annað en
bjartur, sá langþráði dagur
17. júní 1944 að Þingvöllum,
hellirigning og hvassviðri
mestan hluta dagsins. En það
skipti í rauninni engu máli,
fögnuður þjóðarinnar var
alltof almennur og djúpstæð-
ur til þess, að fólk léti slíkt á
sig fá. Rigningin og hvass-
viðrið, þungskýjaður himin-
inn, hurfu með öllu í vorljóma
dagsins í hugum fólksins.
Hann var og verður, eins og
fagurlega og réttilega hefir
verið um hann sagt: „Dagur
frelsisins, dagur framtíðar-
innar, dagur Islands.” Um
hann leikur alltaf heiðbirta
vordýrðar og sumarljóma í
minningu okkar, sem báru
gæfu til þess að lifa þann dýrð-
lega dag í sögu þjóðarinnar.
Enginn sá íslendingur, sem
var að Þingvöllum þann dag,
fær nokkuru sinni gleymt því,
er forseti sameinaðs Alþingis
lýsti yfir því að Lögbergi, að
stjórnarskrá lýðveldis íslands
væri gengin í gildi. Djúp þökk
og sambærilegur fögnuður
fylltu hugi hins mikla mann-
fjölda á Þingvöllum, og allra
hinna þúsundanna, sem í út-
varpinu fylgdust með hinum
áhrifamikla atburði, er mark-
aði „merkustu tímamót í sögu
þjóðar vorrar frá því að land
byggðist“, eins og með réttu
hefir verið sagt um endur-
reisn hins íslenzka lýðveldis.
Freistandi væri, að bregða
upp fleiri myndum frá þess-
um ógleymanlega degi í sögu
þjóðar vorrar, en tímans
vegna verð ég að láta mér
nægja, að minna á einn annan
meginþátt í hátíðarhaldi dags-
ins, en það voru ávörp og
kveðjur erlendra fulltrúa,
sem allar voru þrungnar
hlýju og virðingu í garð hinn-
ar íslenzku þjóðar, einlægri
aðdáun á mikilvægum og
varanlegum skerf hennar til
heimsmenningarinnar, og um
annað fram á sviði lýðræðis-
legs þjóðskipulags og bók-
mennta. Virðulegum fulltrúa
Bandaríkjanna, herra ambas-
sador Louis G. Dreyfus jr.,
fórust meðal annars orð á
þessa leið:
•>,Land yðar var numið
framgjörnum mönnum, er
leituðu í vesturátt að full-
komnu frelsi og sjálfstæði. I
dag hefir takmarki þeirra
loks verið náð. Það er eigi
furða, þótt aðrir, sem báru
sömu ósk í brjósti, hafi öldum
síðar einnig leitað vestur á
bóginn. Fyrir meir en þúsund
árum var stjórn valin á Þing-
völlum, þar sem vér stöndum
nú, og þing stofnað með lög-
gjafar- og dómsvaldi. Alþingi,
elzta þing heimsins, er al-
mennt talið mesta framlag ís-
lendinga til þróunar fulltrúa-
þings og þjóðmálastofnana.
Loginn, sem hér var tendrað-
ur, læstist um öll lönd, þau er
frjálsir menn byggja. Mann-
kynið mun aldrei gleyma
þeirri skuld, er það á Islandi
að gjalda.“
Þetta er vel mælt og
drengilega í garð íslenzku
þjóðarinnar, og getur verið
oss íslendingum áminning um
að sýna í verki trúnað við
sögulega og menningarlega
arfleifð ^vora. Og þá er ég
kominn beint að þjóðræknis-
legri viðleitni vorri og starf-
semi deildarinnar „Bárunn-
ar“. I 25 ár hefir hún unnið
sitt þarfa starf í anda hinnar
þríþættu stefnuskrár Þjóð-
ræknisfélagsins, sem vert er
að rifja upp við þetta tæki-
færi, en hún er á þessa leið:
1. Að stuðla að því af
fremsta megni, að Islending-
ar megi verða sem beztir
borgarar í hérlendu þjóðlífi.
2. Að styðja og styrkja ís-
lenzka tungu og bókvísi í
Vesturheimi.
3. Að efla samúð og sam-
vinnu meðal íslendinga aust-
an hafs og vestan.
Með samkomuhöldum, sem
hún hefir beinlínis staðið að
eða átt hlutdeild að, hefir
„Báran“ unnið að þessu
marki. Á vegum hennar hafa
komið hér fram á samkom-
um margir af kunnustu ræðu-
mönnum vor íslendinga, og
aðrir ágætir skemmtikraftar
innan byggðar og utan. Meðal
annars stóð deildin að söng-
samkomu þeirra Egger.ts
Stefánssonar söngvara og frú
Guðmundu Elíasdóttur söng-
konu. Ennfremur átti deildin
á sínum tíma hlut að farsælli
söngkennslu Ragnars H.
Ragnar, sem fólk minnist enn
með þakklæti, og í tvö sumur,
að söng- og íslenzkukennslu
frú Hólmfríðar Daníelson,
sem einnig bar mjög góðan
árangur.
Óhætt má þó segja, að
mesta og mikilvægasta afrek
deildarinnar hafi verið starf
hennar að undirbúningi söng-
samkomu og heimsóknar
Karlakórs Reykjavíkur haust-
ið 1946, er tókst með miklum
ágætum. Naut deildin fram-
úrskarandi samvinnu byggð-
arfólks, en söngmennirnir
dvöldu á heimilum þess. Var
söngsamkoman og heimsókn
söngmannanna sögulegur við-
burður, öllum til hinnar
mestu ánægju, og geymist
minningin um komu þeirra
lifandi í þakklátum hugum
fólks hér.
Margir koma, að vonum,
við sögu „Bárunnar“ á 25 ára
ferli hennar, en ég fæ aðeins
nefnt þá, sem gengt hafa að-
alembættum í deildinni á
tímabilinu 1938—1963, og
aðra núverandi embættis-
menn, og fer þar eftir upp-
lýsingum frá núverandi rit-
ara: Forsetar: S. S. Laxdal,
fyrsti forseti, í þrjú ár; W. G.
Hillman, í tvö ár; H. T.
Hjaltalín, í þrjú ár; Ragnar
H. Ragnar, í eitt ár; séra E.
H. Fafnis, í tvö ár; H. B. Grím-
son, í tvö ár; og núverandi
forseti, G. J. Jónasson, í 12
ár. Ritarar: Thorlákur Thor-
finnsson, fyrsti ritari, í fimm
ár; Á. M. Ásgrímsson, í tvö
ár; Kristján Kristjánsson, í
eitt ár; V. A. Björnson, í tvö
ár; Ó. G. Johnson, núverandi
fjármálaritari, í eitt ár; og nú-
verandi ritari, H. B. Grímson,
, 14 ár. Þessir hafa skipað
sess féhirðis: Chris Indriða-
son, fyrsti féhirðir, í 7 ár;
Jóhannes Anderson, í 9 ár;
Haraldur Ólafsson, núverandi
vara-ritari, í 4 ár; og núver-
andi féhirðir Joseph Ander-
son, í 5 ár. Aðrir núverandi
embættismenn eru S. A.
Björnson, vara-forseti; H. J.
Björnson, vara-féhirðir; Fred
Hailldórson, vara-fjármála-
ritari; og Chris Guðmunds-
son, skjalavörður.
I nafni núverandi forseta
Þjóðræknisfélagsins, séra
Philips M. Pétursson, og í
eigin nafni sem fyrrv. forseti
félagsins, votta ég öllum fyrr-
verandi og núverandi em-
bættismönnum „Bárunnar“,
og öðru félagsfólki hennar,
hjartanlegar þakkir fyrir
trúnað þeirra við málstað
félagsins og störf þeirra í
þágu þess. Jafnframt flyt ég
deildinni innilegar kveðjur og
heillaóskir af hálfu forseta
Þjóðræknisfélagsins, stjórn-
arnefndar þess og félagsfólks
þess í heild sinni. Er það ein-
læg ósk vor allra, að „Báran“
megi rísa sem hæst, í bezta
skilningi orðsins, í framtíðar-
starfi sínu, og halda með þeim
hætti áfram að bæta við þann
ágæta skerf, sem hún hefir
þegar lagt til aukinnar menn-
ingar og fjölskrúðugra félags-
lífs hér í þessari söguríku og
blómlegu byggð, sem á sér nú
í sumar 85 ár að baki.
Á þessari hátíðarstundu
minnumst vér þá einnig hinna
mörgu, karla og kvenna, sem
hér stofnuðu íslenzk byggð-
arlög, breyttu auðninni í víð-
lend og frjósöm akurlönd, og
lögðu traustan grundvöll að
íslenzku félags- og menning-
arlífi. Þeir ruddu brautina
oss hinum, sem síðar komu.
Það skyldi ávalt munað og
metið að verðugu.
En með varðveizlu og á-
vöxtum hins göfugasta og líf-
rænana í íslenzkri ættar- og
menningararfleifð vorri sýn-
um vér holla trúmennsku við
Framhald á bls. 5.