Lögberg-Heimskringla - 06.02.1964, Síða 5

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 6. FEBRÚAR 1964
5
lii—
Leskaflar í íslenzku
handa byrjendum
Prof. Haraldur Bessason
Prof. Richard Beck, Ph.D.
LVI
Now we shall consider the first conditional of vera (to
be), which is mundi vera (would be), and is conjugated as
follows:
íl 'Halldóra B. Björnsson:
Singular
ég mundi vera
þú mundir vera
hann (hún, það) mundi vera
Plural
við mundum vera
þið munduð vera
þeir (þær, þau) mundu vera
Translate into English:
Ég mundi vera heima, ef þú kæmir á morgun. Ef þú
værir ekki latur, mundir þú vera búinn að læra lexíur þínar.
Hann mundi vera hér lengur, ef hann gæti. Ef veðrið væri
betra, mundi hún vera úti að skemmta sér. Við mundum
vera á íslandi allt sumarið, ef tíminn leyfði það. Ef það væri
mögulegt, munduð þið gera það líka. Jón og Árni mundu
báðir vera þar eins lengi, ef þeir þyrftu ekki að fara heim
áður. Þær systurnar, Anna og Guðrún, mundu vera í Reykja-
vík í tvær vikur, ef þær færu til íslands. Þar eiga þær
systkin, og þau myndu vera í borginni meðan þær væru þar.
Gleymt skáld — geymd vísa
Vocabulary:
alli, all, neut. sing of allur
á morgun, to-morrow
á íslandi, in Iceland
áður, before
beira, better, comparative
neut. sing. of góður
borginni, the city, dat. sing.
of borgin
búinn, ready, vera búinn,
have done, finished
eiga, have
eins lengi, as long
fara, go
færu, would go, subjunctive,
2nd pers. plur. of fara
gera, do
gaeii, could, subjunctive, 3rd
pers. sing. of geia
í. in
kæmir, came, would come,
subjunctive 2nd. pers.
sing. of koma
laiur, lazy
lengur, longer, comparative
of lengi
lexíur, lessons, acc. plur. fem.
of lexía
leyfði, permitted, allowed,
past 3rd pers. sing. of
leyfa
læra, learn
meðan, while
mögulegi, possible, neut. sing.
of mögulegur
skemmia sér, amuse herself
sumarið, the summer
systkin, brother and syster
iíminn, the time, def. sing. of
tími
iil, to, with gen. iil íslands, to
Iceland
vikur, weeks, plur. of vika
væri, were, subjunctive 3rd
person neut. sing. of vera
værir, were, subjunctive 2nd
person masc. sing. of vera
væru, were, subjunctive 2nd
person fem. plur. of vera
Þyrfiu ekki, did not have to,
þyrfiu, subjunctive 3rd
pers. plur. masc. of þurfa
þær sysiurnar, the sisters
Niðurlag.
Einnig er til eftir hana
kvæði um heimilisfólkið í
Görðum á Álftanesi og mun
það ort einhverntíma meðan
hún dvaldi þar á efri árum sín-
um. Ekki get ég fundið út við
samanburð á húsvitjanabók
hvert árið það muni ort, en
vel gæti hún hafa talið t.d.
börn prófastsins þótt annað-
hvort eða bæði væru farin að
heiman. Fólkið á bænum mun
hafa lært strax kvæðið sem
ort var um það og varðveitt
það frá glötun. Ekki hef ég
rekist á neina afskrift af því
á Landsbókasafni. Erindi þessi
eru skrifuð niður eftir gamalli
konu, Sigríði dóttur Stein-
gríms og Margrétar sem bæði
eru talin meðal heimilisfólks
Görðum í kvæði Ingibjarg-
ar. Ól. Þorvaldsson þingvörð-
ur sem kunnugur var á Suð-
urnesjum segist hafa heyrt
farið með fyrsta erindið laust
eftir síðustu aldamót, en
aldrei síðan. Hann telur að
kvæðið muni ort ofarlega á 8.
tug síðustu aldar. Ekki kunni
Sigríður neitt fleira eftir Ingi-
björgu, en minntist þess að
hafa heyrt talað um hana sem
prýðilega skáldmælta konu.
ÝMISLEGT
Framhald frá bls. 4.
góð skil, og síðan hefur kvæð-
ið verið í hávegum haft, sem
það á líka skilið, og er þekkt
víðasthvar um heiminn. Til
dæmis, eru til að minnsta
fimm mismunandi þýðingar
af því á Islenzku. (Minna má
nú gagn gera!)
Þetta kvæði, viðurkennt
bókmennta perla, hefur það
til síns ágætis að vera einkar
ljúft aflestrar og blátt áfram,
en um leið þrungið djúpri
hugsun. Höfundur hæðist að
ríkjandi hugmyndum manna
um skaparann og alheims á-
formið, bæði í Kristni og
Islam, en gerir það svo fín-
lega og velviðeigandi að ekki
sakaði. Þar nær snilld hans
sér bezt niðri. — Rubaiyat er
vissulega eitt af beztu bók-
mennta verkum manna, fyrr
og síðar. — L. F.
"Shoot To Kill"
Skömmu áður en Banda-
ríkjaforseti J. F. Kennedy
var myrtur heimsótti hann
vestur-Berlín. Þegar honum
var sýndur hinn hái sements
og vírgarður sem rússar hafa
reist til að aðskilja austur-
frá vesturbænum og halda
austurfólkinu inni, sagði frétt-
in að hann hefði rekið í roga
stanz, og mælt: „This is un-
believable! I had not thought
that I would live to see any-
thing of this kind.“ En
skömmu þar áður hafði komið
skipan frá Moskva til varn-
armanna á garðinum: „Shoot
to kill“ ef einhver reynir að
stelast vesturyfir. Þá varð
þessi vísa til: —
The refugee came at ,a crawl
After making his way
through a crack
In Berlin’s notorious wall —
“Please, please, can you
cache a small Czech?”
— L.F.
Björn var allvel hagmæltur
líka og eru til nokkrar vísur
eftir hann, m.a. ein um Óla
Skans:
Eyjólfs greiða kund við
kjörum,
kola og seyðum fargar sá,
Ólafur skeiðar Skans úr
vörum
skeljungs breiða völlinn á.
Hann kvaðst líka á við Jón
Thoroddsen er þeir voru eitt
sinn á heimleið frá Noregi, og
þessi vísa hraut honum af
vörum, er hann hugðist vitja
um föðurarf sinn, en aðrir
höfðu orðið handfljótari að
eyða honum:
Heimurinn er hrekkja fans,
hef ég það oft fundið
þegar allt er andskotans
ama og meinum bundið.
En hver er þáttur Björns í
lífi þessarar konu? Líklega
ekki annar en sá að vera and-
stæða hennar og að sumt fólk
er betur fallið en annað til að
yrkja um það. Ekkert virðist
benda til að nein óvinátta
KVÆÐI um heimilisfólkið í Görðum á Álfianesi
efiir Ingibjörgu Sigurðardóíiur
Þórarinn séra og Þórunn frúin
þarflegt í Görðum hafa starf,
manndyggðum safna sóma búin
sem þeirra börnin taka í arf.
Það er: Jón, Anna, Elisabet,
uppeldisdóttur Tótu ég met.
Þjónustukvinnur verk sín vanda
❖innusamar og duglegar,
iðjulausar þær aldrei standa
allvel hæfar til búskapar.
Vilborg, Margrét og Þorbjörg þar,
það heita fríðu meyjarnar.
Steingríma tvo og Lárus leit ég,
Lúinn Svein og hann Hallgrím minn,
Jón Árna líka vel um veit ég,
verklaginn er sá drengurinn.
Þessir í Görðum þjóna enn,
það eru góðir verkamenn.
Ingibjörg skal á eftir talin
af því hún manna þyggur styrk,
henni er enginn heiður falinn,
hún er gömul og lítilvirk.
Heimurinn dæmir hana ei vel
honum að fylgja skárst ég tel.
Það hef ég eftir ýmsu fólki
af Álftanesi og víðar að þau
Ingibjörg og Garða-Björn hafi
lengi átt í kvæðaerjum og er
því haldið fram aó henni hafi
oftast veitt betur, er þar
máski að finna eina skýringu
á því hve lítt því hefur verið
haldið á loft. Allt mun það nú
týnt nema vísan í upphafi
þessa þáttar, er barst um
sveitirnar sem nafnlaus hús-
gangur, og önnur til, sem
Ingibjörgu er eignuð:
Öll erum við Adams börn
í orðum bæði og gjörðum.
Þó heimurinn kalli hann
hunda-Björn
hringjarann frá Görðum.
hafi verið milli þeirra. Björn
er stundum skírnarvottur hjá
þeim hjónum meðan hann er
unglingur í Görðum og einnig
má benda á það að Metta
dóttir þeirra er vinnukona á
Breiðabólstöðum 1870. Og ekki
var Björn í hreppsnefnd þeirri
sem úrskurðaði Ingibjörgu
ölmusuna. En þó er ekki ó-
líklegt að einmitt ólík að
staða í lífinu hafi hvesst
broddinn á vísnaskeytum
hennar.
Ef við fylgjum ferli þeirra
í kirkjubókum má glöggt sjá
að þrátt fyrir lítinn aldurs-
mun og ágæta hæfileika
beggja, liggur vegur Ingi-
bjargar sífellt niðurávið, mælt
á veraldarstikuna, en Björn
er stöðugt að vinna sig upp í
lífinu. Þau mætast en eiga
aldrei samleið. Þau eru,
aldrei jafnokar og það er allt-
af hún sem stendur höllum
fæti. Velgegni hans verður
henni ímynd þess ofureflis
sem hún hefur alltaf átt við
að etja. Hann byrjar sem nið-
ursetningur í Görðum, hún
endar þar á sama stigi. Hann
lefst frá umkomulausri æsku
og síðar vinnumennsku til sí-
hækkandi metorða í héraðinu,
er að lokum orðinn mektar-
bóndi á einni beztu jörð sveit-
arinnar og meðhjálpari við
Garðakirkju. Hann eignast
konu sem er mikillar ættar og
átti undir högg að sækja að
fá hennar, slíkt hefur aukið
mörgum manni metnað að
sýna það að hann sé maður til
að komast áfram. Ingibjörg
giftist að vísu strax árið sem
hún kemur í sveitina og má
Dað vera nokkur dómur henni
í vil, en hún verður þó aldrei
annað né meira en kona þurra-
búðarmanns og var ekki hátt
þrep í augum samtíðarinnar.
Þau hjónin fá að vísu ágætan
vitnisburð í húsvitjanabók-
inni: eru bæði prýðilega læs
og skrifandi og kenna börn-
um sínum lestur og skrift. En
að hvaða gagni kemur þeim
það í glórulausu baslinu og
fátæktinni? Það skyldi þó
ekki vera að slíkt sé allt að
því hermdargjöf þeim sem
enga eiga bókina að lesa og
engan pappír að skrifa á né
stundir aflögu frá lífsstritinu.
Að minnsta kosti er nokkurn-
veginn víst að þessi listfenga
erfiðiskona hefur ekki sóað
tíma sínum í það að skrifa
ljóð sín né lausavísur. Það
litla sem til er hafa aðrir
geymt.
(Og svo mætti líka spyrja
í hve háu gengi skáldin voru
á Álftanesi og víðar á þeim
tíma. Kannski Grímur gæti
eitthvað borið um það?)
Hún missir mann sinn eftir
tuttugu ára sambúð frá mörg-
um ungum börnum, það
yngsta um 5 ára. Þá um miðj-
an aldur virðist hún vera
þrotin að heilsu og kröftum
og er sagt hún hafi einhvern-
tíma um það leyti gert til-
raun til að farga sér. Börn
hennar fara sitt í hverja átt-
ina til vandalausra og hún
verður sjálf mikill einstæð-
ingur og vill helst fara huldu
höfði. En sá sem hjarir verður
einhversstaðar að vera og
kemst ekki hjá því að eiga sér
einhverja sögu. Og nú liggur
leiðin hina afmörkuðu slóð úr
einu kotinu í annað í hús-
mennsku sem virðist á þeim
tíma vera eitthvert vonlaus-
asta hlutskifti sem nokkrum
var úthlutað, frá Hjallakoti að
Svalbarða, frá Svalbarða að
Hjallakoti, einir hrakhólarn-
ir öðrum verri, frá hús-
mennsku í vinnukonustöðu í
Framhald á bls. 7.