Lögberg-Heimskringla - 07.04.1966, Blaðsíða 7

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 7. APRÍL 1966
7
Eiming sjávar æ umfangsmeiri
um heim allan
Sjáöldrin koma upp um
hugsanir ykkar
Æ fleiri aðferðir til að eima
sjó eru uppgötvaðar í vax-
andi fjölda landa sem búa við
alvarlegan vatnsskort. í fyrra
voru reistar stöðvar sem sam-
tals eima um 150 milljón lítra
vatns á dag. „Aukningin er
þeim mun mikilvægari sem
framleiðslan fram til 1962
nam samtals 76 milljónum
lítra,“ segir í nýbirtri skýrslu
framkvæmdastjóra Samein-
uðu þjóðanna um þetta efni.
Aukningin á árinu 1965
skiptist þannig: Evrópa 112
milljón lítrar á dag, Asía 22
milljónir, Rómanska Ameríka
9 milljónir og Afríka 7 millj.
lítra.
Sovétríkin hófu fyrstu
meiriháttar áætlun sína með
tveimur kjarnorkuverum sem
verða notuð til að eima sjó.
Stöðvar í Suður-Evrópu voru
auknar til mikilla muna, og
Suðaustur-Asía eignaðist sín-
ar fyrstu eimingarstöðvar
1965.
Sólarorka
Eimingin er að mestu fram-
kvæmd með olíu eða gas sem
orkugjafa. Þó er ætlunin að
nota sólarorku í eimingarstöð
sem brátt tekur til starfa í
Grikklandi, og kjarnorka er
notuð í stórum stíl til eiming-
ar.
í vanþróuðum löndum er nú
mest um vert að reisa litlar
eimingarstöðvar. Einu löndin
sem eru með áætlanir um
verulega sótrar stöðvar eru
Israel, Arabíska sambands-
lýðveldið og Bandaríkin, seg-
ir í skýrslu Sameinuðu þjóð-
anna. í Flórída eru t.d. uppi
áætlanir um stöð sem á að
skila 10 milljón lítrum af
fersku vatni daglega. Enn-
fremur hefur verið gengið frá
áætlun í Kaliforníu um kjarn-
orku- og eimingarstöð sem á
að skila hvorki meira né
minna en 570 milljón lítrum
á dag. Auk þess hafa Banda-
ríkin stofnað til allsherjar-
rannsókna í því augnamiði að
lækka framleiðslukostnað á
hvern lítra. Búizt er við að
rannsóknirnar taki fimm ár
og muni kosta 200 milljónir
dollara (8600 milljón ísl. kr.).
Alþióðasamstarf
Hin öra þróun á síðustu ár-
um hefur orðið samfara æ
víðtækara alþjóðasamstarfi á
þessu sviði, bæði milli tveggja
ríkja og milli fleiri ríkja. Til
dæmis var fyrsta alþjóðaráð-
stefnan um efnið haldin á
liðnu hausti í boði Bandaríkj-
anna. 55 ríki og 6 alþjóða-
stofnanir — þeirra á meðal
Sameinuðu þjóðirnar og Al-
þjóðakjarnorkumálastfonunin
(IAEA) — áttu þar fulltrúa.
Fram voru lagðar 125 ritgerð-
ir, álitsgerðir og skýrslur um
efnið.
Mörg iðnaðarlönd gerðu
samninga um samvinnu við
vanþróuðu löndin. Frakkland
hjálpar t.d. Máretaníu til að
reisa kjarnorkuver sem einn-
ig á að eima sjó í Port Etienne.
Bandaríkin eiga samvinnu við
Saudi-Arabíu, I s r a e 1 og
Mexíkó. Á liðnu ári voru
gerðar undirbúningsrannsókn-
ir fyrir væntanlega stöð í
ísrael sem á að framleiða um
það bil 380 milljón lítra af
fersku vatni á dag.
Hve mikilvæg frekari þekk-
ing á eimingu sjávar og hin-
um ýmsu aðferðum sem beitt
er, er talin, kemur einnig
fram í samþykkt Efnahags-
og félagsmálaráðsiná frá liðnu
ári. Þar eru dregnar fram
meginlínurnar í viðleitni
Sameinuðu þjóðanna á þess-
um vettvangi og fram-
kvæmdastjórinn hvattur til að
efla það hlutverk skrifstofu
samtakanna að vera í senn
upplýsingamiðstöð og brenni-
depill alþjóðasamstarfs um
eimingu sjávar.
Áveituvatn?
Á liðnu hausti buðu Sam-
einuðu þjóðirnar 34 ríkjum í
Afríku, Asíu, Rómönsku Ame-
ríku og Austur-Evrópu til
ráðstefnu um hagnýtingu hins
eimaða vatns. Þar urðu menn
m.a. ásáttir um, að tæknin
væri komin á það stig, að
unnt væri að birgja heil land-
svæði upp að vatni án telj-
andi erfiðleika. Hins vegar
væri eimingin enn of dýr til
að hægt væri að hagnýta
vatnið til áveitu. Þó væri ekki
ólíklegt að framleiðslan gæti
orðið ódýrari með því að
hagnýta aukaefnin úr saltinu.
Nálega allar sérstofnanir
Sameinuðu þjóðanna hafa
sýnt áhuga á eimingu sjávar.
Alþj óðakj arnorkumálastofn-
unin hélt fimmta fund sinn
um hagnýtingu kjarnorku við
eimingu sjávar í apríl í fyrra,
og stofnunin hefur fulltrúa
hvarvetna þar sem gerðar eru
tilraunir með það.
Það hefur lengi verið vitað,
að stærð sjáaldranna er háð
ljósinu. En nú hefur banda-
rískur sálfræðingur sýnt fram
á, að þau gefi einnig til kynna
hvað er að gerast inni fyrir, í
heilanum. Viðbrögð þeirra
spegla, áhuga, tilfinningar,
hugsanir og skoðanir.
Það er bandaríski sálfræð-
ingurinn Eckhard H. Hess,
sem hefur skýrt frá því
hvernig hann komst að þessu
fyrst. Hann lá upp í rúmi og
var að lesa bók með fallegum
dýramyndum. Kona hans,
hafði brátt orð á því við hann,
að ljósið hlyti að vera mjög
slæmt, þar sem sjáöldrin voru
mjög stór.
En það gat hann ekki skilið,
því að hann fann ekki betur
en birtan frá náttborðslamp-
anum væri nægileg. Þá fór
hann að hugsa um það sem
hann þafði einhvern tíma
heyrt um sambandið milli til-
finninga og sjáaldra. En hér
var ekki að ræða um tilfinn-
ingar heldur um bókmennta-
legan áhuga og hann hafði
aldrei heyrt að slíkt gæti haft
áhrif á stærð sjáaldranna.
Strax næsta dag hóf hann
athuganir sínar á þessu í rann-
sóknarstofunni sinni við há-
skólann í Chicago. Hann sýndi
aðstoðarmanni sínum fjölda
fallegra landslagsmynda og
eina mynd af fáklæddri
stúlku. Hann hélt myndun-
um þannig, að hann sá þær
ekki sjálfur, en gat aftur á
móti virt fyrir sér augu að-
stoðarmannsins.
Þegar hann kom að sjöundu
myndinni stækkuðu sjáöldrin
greinilega. Sjöunda myndin
var einmitt stúlkumyndin. Þá
var hann viss um að þetta var
rétt og ákvað að láta vísinda-
menn gera frekari rannsóknir
á þessu máli.
Þeir byggðu sérst’akt mynda-
tæki, sem tilraunafólkið gat
horft í. í því var innbyggð
myndavél, sem tók myndir af
augunum á hverri sekúndu.
Þannig varð mögulegt að
mæla nákvæmlega stærð sjá-
aldranna.
1 fyrstu tilraunini tóku
þátt fjórir menn og tvær kon-
ur. Það var gengið út frá því
að mennirnir brygðust öðru
vísi við en konurnar þegar
sýndar væru myndir af kven-
legri fegurð. Það reyndist rétt.
Aftur á móti stækkuðu sjá-
öldrin greinilega meira hjá
konunum en karlmönnunum
þegar sýndar voru myndir af
börnum og konum með börn.
Það sýndi sig, að þegar um
var að ræða áhuga á ein-
hverju stækkuðu sjáöldrin og
á sama hátt minnkuðu þau
þegar um ógeð á einhverju
var að ræða. T.d. minnkuðu
sjáöldur kvennanna greini-
lega þegar þær sáu myndir af
bækluðu og slösuðu barni.
Viðbrögðin voru einnig oft
neikvæð þegar sýndar voru
myndir af nútíma listaverk-
um. Og það sem þótti merki-
legast við það var að fólk, sem
hafði lýst því yfir að því
fyndist nútíma listaverk fal-
leg, kom upp um sannan hug
sinn, því að sjáöldrin drógust
saman.
Það kom í ljós, að þegar
sýndar voru mjög óhugnan-
legar myndir stækuðu sjá-
öldrin oft í fyrstu, en svo var
eins og fólk vendist sjóninni
og brátt urðu augasteinarnir
örlitlir, fyrstu viðbrögð sjá-
aldranna höfðu aðeins verið
undrunin, óhugnaðurinn kom
á eftir.
Eitt það, sem mesta athygli
vakti var athugun á hóp
ungra manna. Þeim voru
sýndar tvær myndir af sömu
konunni. Á annarri myndinni
voru sjáöldur hennar örsmá á
hinni voru þau mjög stór. Eft-
ir að hafa virt myndirnar fyr-
ir sér kváðu þeir myndirnar
vera eins, en munurinn væri
aðeins sá, að önnur myndin
væri miklu hlýrri, fallegri og
kvenlegri. Enginn þeirra hafði
tekið eftir muninum á sjá-
aldrastærðinni — en sú hlýja
var auðvitað sú með stóru
auga steinana.
Einnig voru athuguð við-
brögð sjáaldrana þegar fólki
voru sýndar dýrlegar krásir.
í fyrstu voru vísindamennirn-
ir mjög undrandi á því, að
augasteinar helmings mann-
anna sýndu miklu meiri
áhuga en hins helmingsins.
Eftir mikil heilabrot komust
þeir að því, að munurinn lá
einfaldlega í því að hópurinn
með stóru sjáöldrin hafði ver-
ið athugaður rétt fyrir hádegi
— mennirnir voru sársvangir.
Þá er verið að rannsaka
hvaða áhrif bragð hefur á sjá-
öldrin. Þeim rannsóknum er
enn ekki lokið, en það hefur
sýnt sig, að samband er á
milli góðs bragðs og stórra
sjáaldra.
Rannsóknirnar hafa sýnt
fram á það að tónlist hefur
áhrif á sjáöldrin. Því þykir
margt benda til þess, að sjá-
öldrin standi ekki aðeins í
sambandi við sjónstöðvarnar,
heldur einnig aðrar stöðvar
heilans. Þarna er því kannski
komin framtíðaraðferð sál-
fræðinga við að athuga hvað
inni fyrir býr hjá sjúklingum.
Til gamans má geta þess, að
34 háskólanemum, háskóla-
kennurum og öðrum starfs-
mönnum háskóla voru sýndar
myndir af Johnson forseta og
Barry Goldwater. Allir lýstu
því yfir að þeir væru fylgj-
andi Johnson — en, athugunin
á sjáöldrunum sýndu að um
þriðjungur þeirra sýndi já-
kvæðari viðbrögð við mynd-
inni af Goldwater, en við
myndinni af Johnson.
Sem sagt: Ykkur er óhætt
að fara að gæta ykkar. Auga-
steinarnir koma upp um það
sem inni fyrir býr.
Vísir 21. janúar.