Lögberg-Heimskringla - 02.05.1968, Qupperneq 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 2. MAÍ 1968
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Prinied by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Sireei, Winnipeg 2, Man.
Ediior: INGIBJÖRG JÓNSSON
President, S. Aleck Thorarinson; Vice-President, Jakob F. Kristjansson; Secretary,
Dr. L. Sigurdson; Treasurer, K. Wilhelm Johonnson.
EDITORIAL BOARD
Winnípeg: Prof. Haraldur Bessoson, chairmon; Dr. P. H. T. Thorlokson, Dr.
Valdimar J. Eylonds, Coroline Gunnarsson, Dr. Thorvoldur Johnson, Rev. Phillip
M Petursson. Voncouver: Gudloug Johannesson, Boai Bjarnason. Minneapolis:
Hon. Voldimor Bjornson. Victorio, B.C.: Dr. Richard Beck. Icelond: Birgir Thor-
lacius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert Jack.
Subscripiion $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
Authorized as second closs moil by the Post Office Deportment, Ottawa,
ond for payment of Postoge »n cash.__
Sumri fagnað
Framhald frá bls. 1.
daufar, þátttaka lítil, og málið lognaðist út af. Þá var stung-
ið uppá því að semja rækilega sögu þjóðarinnar fram að
þeim tíma, og var heitið verðlaunum þeim er vildi taka
það verk að sér. En engum fannst það ómaksins vert að
semja sögu landsins.
Þá stakk prestur einn uppá því að bezt væri að messa
um land allt, og láta það duga til hátíðabrigða. Hann ráð-
færði sig við embættisbræður sína, og þeim kom saman um
að spyrja prófastinn: Megum við messa? En prófasturinn
svaraði: Ég get ekki gefið ykkur leyfi til þess, ég verð að
spyrja biskupinn. Svo skrifði hann biskupi bréf og spurði:
Megum við messa? En biskupinn svaraði: Ég get ekki leyft
ykkur að messa; ég verð að spyrja kónginn. Svo skrifaði
biskupinn kónginum í Kaupmannahöfn, og spurði hann:
Megum við messa? Og kongurinn svaraði, eftir langa og
alvarlega umhugsun: Já, hví ætli þið megið ekki messa.
Svo tiltók hann einn allsherjar messudag, 9. sunnudag eftir
Trínitatis, sem það ár bar uppá 2. ágúst.
Jón Sigurðsson sat þá út i Kaupmannahöfn, og í nafni
Þjóðvinafélagsins, sem hann veitti forstöðu, ákvað hann að
allsherjar þjóðhátíð skyldi haldin fyrir land allt, á Þingvöll-
um við öxará, 5-7. ágúst. Jafnskjótt og fréttin um þessa á-
kvörðun barst til íslands risu ýmsir broddborgarar á norð-
ur og austurlandi upp til andmæla, og heimtuðu að hátíðin
yrði haldin 2. júlí. En sá dagur var jafnan nefndur þing-
maríumessa, talinn miðdagur ársins, og sá dagur sem alþingi
kom saman til forna.
Löngu seinna, þegar landar hér í Vesturheimi höfðu ekk-
ert sérstakt dægurmál til að þjarka um, tóku þeir upp
þessa gömlu deilu. Hefði mátt ætla að hér væri um veru-
legt sáluhjálparatriði að ræða, svo heitir urðu menn og
mælskir í sókn og vörn þess máls hvort þjóðhátíðardagur
íslendinga skyldi haldinn í júlí eða ágúst. Auðvitað skip-
uðu Lögbergsmenn sér annarsvegar í deilu þessari, en Heim-
kringluþegnar hins vegar, eins og sjá má af gömlum, guln-
uðum blöðum frá fyrri árum.
En sumardagurinn fyrsti er einstæður í sögu íslendinga
sem hátíðisdagur, og hefir verið hátíðlegur haldinn, með
ýmsu móti frá er sögur hófust. Forfeður okkar höfðu þann
sið að blóta til árs og friðar þennan dag. Þegar við notum
þetta orð, verðum við að vara okkur á því það hefir gjör-
breytt merkingu sinni frá því sem áður var. Ef orðið er
notað í nútímamerkingu, myndu menn draga þá álykt-
un af því að forfeður okkar hefðu haldið uppá sumardag-
inn fyrsta með því að bölva öllu í sand og ösku. En þeir
gerðu einmitt hið gagnstæða. Að „blóta“ þýddi á þeirri
tíð að dýrka, tilbiðja að bera fram fórn, eða offur. Menn
dýrkuðu máttarvöldin í þeirri von að mýkja skap þeirra, og
fá þau til að leggja blessun sína yfir hið komanda sumar,
að það mætti færa íbúum landsins frjósemi og góðæri til
lands og sjávar. Síðar varð þessi „blóts“ dagur að helgidegi
í kirkjunni og sumardagurinn fyrsti almennur messudagur.
Allt ber að varast, nema orð og gjörðir, segir málsháttur-
inn. Orðin geta verið afar varasöm, ef menn átta sig ekki
á því hvað þau þýða, og að þau geta haft mismunadi merk-
ingu eftir því hvernig þau eru notuð. Þannig fór stúlku
einni, að sögn, sem kom með böggul inná pósthús í Reykja-
vík, sem hún vildi senda til kunningja síns í Ameríku.
Póstþjónninn sem hún átti skifti við, ráðlagði henni að
skrifa orðið „Gift“ á böggulinn, til þess að tollurinn í Am-
eríku færi síður að rekast í því hvað í honum væri. Stúlkan
velti þessu fyrir sér um stund, og skrifaði síðan á böggulinn:
„Trúlofuð, en ekki gift.“
„Dauða vaknað allt er af, allt um jörð og loft og haf,
sannar sigur lífsins.“ Sumardagurinn fyrsti er sannarleg
sigurhátíð í meðvitund íslendinga. Óvíða kemur þetta ljósar |
fram en í Slurlu í Vogum, miklu skáldverki, eftir Guðmund
Hagalín. Þessi saga, í tveimur þykkum bindum, kom út
fyrir mörgum árum, og vakti mikla athygli. Hún fjallar
um baráttu mannsins við náttúruöflin. Sagan hefst á haust-
degi í hvílíku aftaka roki að bóndinn missir allan heyfang
sinn frá nýliðnu sumri, út í veður og vind, og stendur uppi
allslus með allan búpening sinn við aðkomu vetrar. Hon-
um er ráðlagt að fara með allar skepnurnar á blóðvöllinn,
og virtist það eina skynsamlega lausnin. En bóndinn er
viljafastur og einþykkur, og fer að sínum ráðum. Sagan
er þannig frásögn um óvenjulega harðsnúna baráttu bónd-
ans til að sjá búi sínu forráð um veturinn. Hún gerist öll
á einum vetri, og er engu líkara en öllum hörmungum frá
hendi náttúrunnar, og hatri og ofsóknum náungans, sem
hægt er að hugsa sér, sé þjappað saman í eina árstíð til
að hrella og þjaka þennan vesæla mann. Sagan endar á
björtum vormorgni. Konan á bænum horfir út um gluggann,
og um leið sér hún að náttúran hefir skipt um ham, haf-
ísinn er á hraðri útsiglingu, og að það er komin asahláka.
Bústofninn er enn á lífi. Það er sigurgleði í rödd konunnar
er hún syngur: s
Vorið er komið og grundirnar gróa
gilin og lækirnir fossa af brún.
Syngur í runni, og senn kemur lóa,
svanur á tjarnir, og þröstur í tún.
Nú tekur hýrna um hólma og sker,
hreiðrar sig blikinn og æðurinn fer,
Hæðirnar brosa og hlíðarnar dala,
hóar þá smalinn, og rekur á ból.
Lömbin sér una um blómgaðan bala
og börnin sér leika að skeljum á hól:
„Syngur í runni og senn kemur lóa, svanur á tjarnir. " o.s. frv.
Það væri gaman að athuga þátt fuglanna í sumarfagnaði
og ljóðagerð Islendinga. Fróðir menn segja að það séu að
minnsta kosti sjötíu og fimm mismunandi. tegundir varp-
fugla á íslandi, og flestir þeirra eru sumargestir. Og þó að
maður sé ekki vel að sér í fuglafræði, þekki ekki einu sinni
glóbrysting frá gráspör, kannast allir heima-alnir Islending-
ar við helztu sumarfuglana: heiðlóuna sem kemur frá Rúss-
landi, eða Skotlandi; spóann, sem kemur frá Vestur Evrópu,
og þrösiinn. sem talið er að komi alla leið sunnan frá Miðj-
arahafi. Þetta eru alheimsborgarar; þeir láta sig landafræði
og hreppa pólitík mannanna engu skifta. Þegar þá ber upp
að ströndum íslands flytja þeir landsmönnum sól og
sæluvon.
Jónas Hallgrímsson situr útí Kaupmannahöfn að vordegi,
fyrir meira en hundrað árum. Hann þjáist af þunglyndi og
heimþrá. Hann sér þröst á grein, og telur víst að hann sé
íslandsfari á norðurleið. Þetta verður tilefni eins hins feg-
ursta kvæðis sem eftir hann liggur: Ég bið að heilsa," þar
sem þetta eru lokaerindin:
Vorboðinn ljúfi, fuglinn trúr sem fer
með fjaðrabliki, háa vegaleysu
í sumardal, að kveða kvæðin þín.
Heilsaðu einkum, ef að fyrirber,
engil með húu og rauðan skúf, í peysu;
þröstur minn góður, það er stúlkan mín.
Eitt af nútímaskáldunum segir frá því er hann fann hvíta
rós, útsprungna á vordegi. Hún verður honum tákn vors-
ins í æðra skilningi, og hann segir:
i
Þú kæra, litla, ljósa vorsins blóm
þú leiðir mig að Drottins helgidóm
þú berð mér kveðju hærra heimi frá
þú himinn opnar minni dýpstu þrá.
Við eigum bæði eina og sömu þrá
og elskum bæði ljósið himnum frá.
Við höfum vaxið upp af einni rót
og okkur langar sama himni mót.
Ég vil svo feginn verða eins hreinn og þú
og vaxa í þinni fögru og sterku trú,
og brjóta harða moldarfjötra af fót
og fljúga með þér himni drottins mót.
(Helgi Konráðsson)
GLEÐILEGT SUMAR
ln Memoriam
The Icelandic community of
Edmonton lost one of its
most respected citizens in the
death of Mr. Vilhelm (Bill)
Anderson, on Feb. 22, 1968,
after a long and debilitating
illness. The many months of
illness were spent in the
Good Samaritan N u r s i n g
Home, and finally in the
Royal Alexandra Hospital.
During these days of anxiety,
he was receiving the loving
concern of his family, more
especially so of his eldest
daughter, Della, and her hus-
band, Mr. A. J. Roland. Their
constant thoughtfulness on
his behalf is an outstanding
example of filial devotion.
Mr. Anderson was the son
of Jon and Gudrun Ander-
son, who early settled in the
Argyle district, going there
directly on their arrival from
Iceland. He was born on Oct.
27th, 1889, and was one of
a large family of brothers and
sisters. On reaching maturity,
he joined his brother, Ben,
in carpentry work, but left
to become a grain buyer in
the thriving district of Kan-
dahar, Sask., where in 1913
he married Björg Hjálmar-
son, who was visiting her
sister and family, the Stein-
sons. She had gained a no-
ticeable reputation as a solo-
ist in choral work in Argyle,
Winnipeg, and in Kandahar,
and was generous in lending
her talents on innumerable
occasions. Shortly after, he
received a promotion to Dis-
trict Superintendent over an
enormous territory in north
central Alberta for the Na-
tional Grain Co., and was
stationed in Edmonton, where
the family made their home.
During these years he was
able to pursue his favorite
hobby of gardening, for his
flowers were always a great
delight to all viewers. He
also became an avid curler,
and was able to take advan-
tage of the exhilarating sports
of hunting and fishing in the
early days of the province.
He was honored as a life-
member of the Norðurljós
Chapter of Edmonton, Þjóð-
ræknisfélag, and was gratifi-
ed to be present at the ins-
tallation of his daughter,
Della, as Fjallkona, as she
made her memorable dedica-
tion speech.
On his retirement, he was
the senior superintendent of
the company. His wife pre-
deceased him in July of 1966,
and he leaves his daughters,
Della, and Christine, who is
Mrs. Phillips, of Winnipeg, as
well as a son, Carl, living in
Edmonton, and two grand-
children.
The large circle of friends
of the family offer their
sympathies on the loss of
a beloved parent.
Lillian I. Sumarlidason