Lögberg-Heimskringla - 02.07.1970, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 2. JÚLÍ 9170
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Prinied by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Sireet, Winnipeg 2, Man.
Ediior: INGIBJÖRG JÓNSSON
Presldent, Jokob F. Kristjonsson; Vice-President S. Alex Thorarinson; Secretory,
Dr. L. Sigurdson; Treosurer, K. Wiihelm Johannson.
EDITORIAL BOARD
Winnipeg; Prof. Haraldur Bessason, chairmon; Dr. P. H. T. Thorlakson, Dr.
Valdimor J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Hon. Phillip
M. Petursson. Minneopolis: Hon. Valdimar Bjornson. Victorio, B.C.: Dr. Richord
Beck. Icelond: Birgir Thoriacius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert Jack.
Subscripiion $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
''Second class mall registration number 1667".
HALLDÓRA BJARNADÓTTIR:
Ársdvöl hjá löndum vestan
hafs 1937-1938
Og nú trúi ég að það séu
íundrað ár síðan vesturfarir
hófust! Og að nú sé svo kom-
ið, að fjórði hver íslendingur
sé vestan hafs!
Það leið ekki á löngu þar
til landar vestra fóru að
stofna til félagsskapar. —
Áttu líka mörgum ágætum
forsjármönnum á að skipa.
Þeir reistu kirkjur, sem um
leið voru samkomuhús, gáfu
út blöð, sem send voru heim
og lesin niður í kjölinn!
„Var þetta allt satt, sem
þar stóð?“ — Það þótti ótrú-
leg velgengni! — Sanna’st að
segja voru menn hér heima
lengi hálfreiðir Vestmönnum
fyrir að hafa yfirgefið land-
ið. — Þóttu líka líta nokkuð
stórt á sig!
Það mun mega fullyrða að hvergi á byggðu bóli hefur
ísland verið elskað heitar en af íslendingum vestan hafs!
Það var grátið og beðið til Guðs, skrifað, þráð að kom-
ast heim aftur, og þegar augljóst var, að það gat ekki orðið,
þá þráð og beðið að ættingjar og vinir kæmu á eftir vestur.
Það má í þessu sambandi minnast landnámsins á Íslandi
frá Noregi, Suðureyjum og Írlandi fyrir þúsund árum. •—
Ætli það hafi ekki verið sama sagan: Söknuður og þrá,
þegar auðsætt var, að samfundir voru bannaðir í þessu lífi.
Um það segir Sigurður Nordal í bók sinni: „Snorri
Sturluson“: „En miklu meira en að missa landið, var að
missa ,fjöl‘ frænda. — Ættin var svo mikill þáttur í lífi
einstaklings og þjóðfélags, að enginn mis&ir gat í einu verið
meiri styrksviftir og sársauki.“
Um þetta efni segir gamla konan vestfirzka (Úr bréfi)
1957:
„Mikið man ég vel, þegar ástvinirnir voru að fara al-
famir til Ameríku í bernsku minni. — Ég segi stundum við
nútímafólkið: ,Þið eigið gott að standa utan við þær þján-
ingar, sem þeim ferðum fylgdu.‘.“
Þeir báru fæstir gull í sjóði landnemarnir, en samt voru
þeir ríkir í fátækt sinni. — Þeir áttu það veganesti, sem
reynzt hefur drýgst í lífsbaráttunni: Guðstrú og trú á mátt
og megin, siðferðisþrek og fúsleik til að vinna, enda vanir
örðugleikmun. — Þeir áttu þann metnað að vilja komast
áfram og verða að manni. — Þeir áttu líka málið mjúka og
ríka, bókmenntaerfðina og minningarnar! ' — Allt þetta
reyndist mörgum landnemanum dýrmætur fjársjóður í ein-
angrun og erfiðleikum. — Sá er í sannleika ekki fátækur,
sem á allt þetta í fórum sínum.
Þá var þetta kveðið:
v
Við komum með trefil og klæddir í ull
og kunnum ei enskuna að tala.
Við áttum víst langfæstir góss eða gull,
né gersemar Vesturheims dala. —
Með sauðskinn á fótum og sængurföt heit,
með sjal og með skotthúfu’ og poka.
Við fluttum þá útgerð í óbyggð og sveit,
en „Enskinn“ við báðum að þoka.
Að fötum og útliti ’inn hérlendi hló
og hæddist að feðranna tungu.
En haldgóð var íslenzka útgerðin þó
í eldrauna lífsstarfi þungu. —
Við kunnum ei verkin, við áttum ei auð,
og ekkert í landsmálum skildum.
En Stór-Bretann sjaldan við báðum um brauð,
því bjargast og menntast við vildum.
Og svo þetta:
Þau hörðustu lífspróf í heimi ’ann stóð,
og hérlenda flimtið er dáið.
Nú kennir hann málið, sem kunni hann þá ei,
við kirkjum og skólum fékk tekið.
Jónas Sig.
En þetta breyttist allt til
batnaðar með hinni miklu
hjálp landans við stofnun
Eimskipafélagsins (1913). Og
síðar hin fjölmenna heimsókn
landanna, gjafir og heillaósk-
ir 1930.
Og konumar létu ekki sitt
eftir liggja með félagsskap og
útgáfu blaðs. — Þær stofnuðu
fjölda félaga (1925 var Banda-
lag lútherska kvenna stofnað
með 22 félögum). — Var það
hinn ágætasti félagsskapur. —
Formaður fyrstu 10 árin var
Guðrún Ásgeirsdóttir. — Önn-
ur 10 ár Ingibjörg J. ólafsson.
íslenzku konurnar gáfu líka
út blað: Ársritið „Ardís“ í 44
ár. — Veitti það margan fróð-
leik um land og lýð. — Ingi-
björg J. Ólafsson var lengst
af ritstjóri þess. („Ég hef ver-
ið viðriðin útgáfu þess frá
byrjun“). — Ársritið „Ardís“
og Ársritið „Hlín“ mættust á
miðri leið yfir hafið. — Brú-
uðu djúpið! — Það voru góðir
fulltrúar!
Þessi viðskipti öll og kunn-
ingsskapur leiddi til þess, að
Þjóðræknisfélagið og Banda-
lag kvenna fóru að gera því
skóna, að ég kæmi vestur til
þeirra í heimsókn. — Þau sáu
af blöðum, að ég var alltaf á
ferðalagi, innan lands og utan,
með sýningar.
„Hún ætti að heimsækja
okkur landa sína hér vestra
og hafa sýningu með,“ sagði
fólkið! — Já, því ekki það!
Og svo kom hátíðlegt heim-
boð!
Það var vandi vel boðnu að
neita. — Ég átti nákomna ætt-
ingja vestan' hafs, sem ég
hafði skrifazt á við frá barns-
aldri. —
En þetta var dýrt ferðalag.
— Og það var auðséð, að
„Hlín“ varð að hætta það árið.
En svo fór nú samt, að
þetta var afráðið.
Ég var þennan vetur, 1936-
1937, á Isafirði (fyrir Vestur-
land), til skiptis í fjórðungun-
um, til þess að eiga hægara
með að ná til fólksins á hent-
ugum tíma.
Það fyrsta sem ég gerði,
þegar ferðin var afráðin, var
að h i 11 a Guðmund minn
Hagalín, sem þá var bóka-
vörður á ísafirði, og biðja
hann um góða bók um Vest-
urheim. Þóttist ekki nógu vel
að mér í þeim fræðum.
Svo var að koma sér af
stað. — Ferðin átti að hefjast
snemma í maímánuði 1937. —
Smíðaðir voru tveir miklir
kassar undir sýningarmunina:
„Úr heilum borðum saman
reknir,“ eins og þar stendur.
— Og þetta var sent á und-
an, eftir fyrirskipun Eimskip.
Mest voru það ullarvörur, út-
skurður, skinn, þjóðbúningar.
— Allt sem íslenzkast, að
sjálfsögðu. — Búizt var til
ferðar á Háteigi, mínu gamla
góða heimili í Reykjavík.
Farmiði var keyptur hjá
Eimskip í Reykjavík alla leið
heim í hlað í Winnipegborg.
— Og með skipinu var fylgd-
armaður, er tæki á móti mér
við skipshlið í Englandi, og
kæmi mér í rétt skip vestur.
Það var ekki laust við að
vera dálítið spauglegt: Ókunn
ur, útlendur maður kemur að
skipshlið í Grimsby, kallar
nafnið, ekur á harðaspretti í
gistihús til morgunverðar,
'kemur með syrpu af morgun-
blöðum, því dagurinn í gær
var í mesta máta sögulegur:
Krýning brezku konungshjón-
anna í London (við hlustuð-
um á ræðu konungs í myrkri
og húðarrigningu við Eng-
landsstrendur kvöldið áður).
Eftir morgunverðinn var
ekið yfir England til gistihúss
í Liverpool, ásamt hinum
nýja feðafélaga. — Öllu ó-
hætt! — Öllu ráðstafað í Eim-
skip. — Nýr förunautur kem-
ur næsta dag og fylgir til
skips. — Heppilegt að ferðir
falla svo fljótt vestur, engin
bið varð í Englandi. Þá var
ég laus við ensku karlana
mínah og varð sannast að
segja hálffegin, en aldrei hef-
ur verið betur séð fyrir mín-
um hag á ferðalagi! — Þökk
sé Eimskip!
Ferðin hófst frá Liverpool
og við vorum 10 daga yfir
hafið. Engum datt sjóveiki í
hug. — Þjónn á hverjum
fingri. —■ Bað á hverjum
morgni. Og messa á hverjum
degi!
Og áður en varir er maður
kominn á stöðina í Winnipeg
og tunfaðmaður af þeim ell-
efu nefndarkonum, sem þama
voru mættar að heimta mann
úr helju. — Gefa góðan mið-
degismat á veitingahúsi, halda
ræður og vista mann hjá Guð-
rúnu Skaptason og Jósep,
manni hennar, hreinræktuð-
um Norðlingum.
Og yndislegt var að heyra
blessaða íslenzkuna talaða. —
Þær voru allar leiknar í að
tala hana, konurnar, þó aldrei
hefðu til íslands komið, sum,-
ar. — Þær sögðu, konurnar,
að þetta væri fyrsti sólskins-
dagurinn í Winnipeg. Vorið
hefði verið kalt. — Þær töldu
það góðs vita. Og það var
gaman að koma heim í Mary-
land og heilsa upp á Jósep og
ungu dótturina. — Ég man að
það var minnzt á það fyrsta
kvöldið, hvort við ættum ekki
að koma á sjó! — „Æ, ég er
nú búin að fá nóg af sjóferð-
um í bili,“ sagði ég. — En
það sýndi sig reyndar, að
þetta var þá bíó! — Og var
mikið hlegið.
N æ s t a dag var ákveðin
ferðin í búðirnar. — Nú átti
að dubba mann upp á þar-
lenda vísu. — Hér dugði ekki
að ganga í þjóðbúningi utan
dyra, eins og ég hafði gert í
öllum utanferðum, nema þau
ár, sem ég var kennari í
Noregi.
Á Norðurlöndum er enginn
vandi að klæðast þjóðbúningi
á ferðalagi. Það er algeng
sjón að sjá ferðafólk þannig
búið.
Mér þótti allríflega keypt í
búðunum! — Leist ekki á
blikuna! — Hafði að vísu ein-
hvers staðar ávísun á banka
í fórum mínum, en hún var
ekki tiltæk.
Guðrún sagði öllu óhætt:
„Nú koma iekjurnar!" sagði
hún.
Það var þannig ákveðið, að
ég hefði allan inngangseyri
(25 cent), sem siður var að
taka við erindi og sýningar.
— Hins vegar sæi nefndin um
hús, og konur gæfu kaffi. —
Þetta var venjan og henni bar
að hlýða.
Þetta fór allt vel, svo eftir
árið hafði ég jafnvel dálítinn
afgang.
Viðtökurnar voru dásam-
legar! — Maður þurfti aldrei
að gista á hóteli, aldrei að fá
sér vagn. — Aldrei að tala
enskt orð. — Og það var það
bezta!
Innan skamms átti svo að
flytja erindi í íslenzku lút-
ersku kirkjunni. — Mjög há-
tíðlegt! Hvert sæti skipað. Á-
gætir áheyrendur! — Skaut-
búningur, auðvitað!
Nefndin mín stjórnaði öllu.
— Nú átti maður að muna að
þúa alla. — Hér heima og í
Noregi var mikill þéringaöld
um þetta leyti. — Ég hálf-
kveið fyrir að eiga strak að
þúa síra Rögnvald, formann
Þjóðræknisfélagsins, og dr.
Brandson, en annað tjáði nú
ekki. — Og maður komst
fljótt upp á lagið.
Svo var það næsta að halda
sýningu í stærsta sýningarsal
borgarinnar (Eaton). — Hún