Lögberg-Heimskringla - 12.04.1973, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 12. APRÍL 1973
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
303 Kennedy Slreei, Winnipeg, Man. R3B 2M7
Prinled by
WALLINGFORD PRESS LTD.
Edlior Emeriius: INGIBJÖRG JÓNSSON
Edilor: CAROLINE GUNNARSSON
President, S. Aleck Thorarinson; Vice-President, K. W. Johannson; Secretary,
Dr. L. Sigurdson; Treasurer, K.’Wilhelm Johannson.
EDITORIAL CONSULTANTS:
Winnipeg: Prof. Horaldur Bessa«on, chairman; Dr. P. H. T. Thorlakson, Dr.
Voldimar J. Eylands, Tom Oleson, Dr. Thorvaldur Johnson, Dr. Philip M.
Petursson, Hjalmar V. Larusson. Minneopolis: Hon. Valdimor Bjornson. Victoria,
B.C.: Richard Beck. Icclond: Birgir Thorlacius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert
Jock.
Subscription $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
"Second closs mail registration number 1667"
Ræturnar liggja hrauninu dýpra
„Ég byggi aftur á sama stað,“ sagði Vestmannaeyingur,
sem hafði horft á hraunið gleypa heimili sitt í atrennunni
26. marz. Húsið hafði hann byggt fyrir rúmar fimm milljónir
íslenzkra króna og notið þess í aðeins þrjú ár.
Hann er ekki einn um þá fullvissu að hann haldi rót-
festu í Eyjum, þótt hamstola náttúruöfl svifti hann eignum
og þurrki út árangur margra ára erfiðis. Því verður mörg-
um á að spyrja hvaðan Vestmannaeyingum komi þessi óbif-
anlegi þrái, og traustið á mátt sinn og megin til að ryðja
hraunið, eftir að eldfjallið er útgosið, byggja ný heimili,
rækta upp jarðveginn, gera höfnina virka og stunda hinn
gjöfula sjó, sem með öllu sínu ölduróti var traustur grund-
völlur að hinni sérstæðu mannfélagsmenningu er þróast
hafði í Eyjum.
Sem stendur er þar ekki eins lífvænlegt um að litast
og sumarið, sem Pétur Kidson Karlson gerði sér þangað ferð
með Gullfossi, og ritaði all ítarlega grein um það sem fyrir
augum bar í Atlantica & Iceland Review. Nú þykir tíma-
bært að birta þá grein á ensku síðu þessa blaðs, því hún
lýsir svo mörgu í fari og lífstíl þessara knáu sækónga, sem
skýrt getur viðbrögð fólksins þegar reiðarslagið skall á,
þéttlyndið sem ekki lét undan síga á fyrstu raunastund-
inni, né bugast þótt enn meira herti að.
Ef Vestmannaeyjar leggjast í rústir, leysist upp mann-
félag svo sérstætt, að kannske finnst ekki annað því líkt
nokkursstaðar í heiminum. Á svo lítilli eyju að hún gerir
ekki betur en að jafnast á við landeign stórbónda í Kanada,
bjuggu á sjötta þúsund manns, áttu glæsileg heimili með
öllum nútíma þægindum, bíla, og svo fullkominn bátaflota
og útgerðartæki að þeir lifðu ríkmannlega á afurðum hafs-
ins. Vestmannaeyingar nutu þess að lifa friðsömu búsældar-
lífi smáborgarbúans í aðeins 75 mílna fjarlægð frá höfuðstað
landsins. En þangað þurftu þeir ekki annað að sækja en
það sem þeim sýndist, helzt þá eitthvað af þeirri andans-
fæðu sem safnast í mennta- og menningarmiðstöð þjóðar-
innar. Allt annað, sóttu þeir í sjóinn við Eyjastrendur. Þetta
var sjálfstætt fólk í sérstæðu mannfélagi.
Pétur Karlson bendir á það í grein sinni að Vestmanna-
eyingar taki flestum fram, jafnvel öðrum íslendingum, í
„þjóðrækni“ og sjálfstæðiskennd, að þetta viðurkenni og
virði landar þeirra en hafi þó stundum að gamni. Einu sinni
tókst Reykjavíkur útvarpinu svo vel upp 1. apríl í því að
leika sér að sjálfstæðis skilyrðum Vestmannaeyinga, að ein-
hverjir landar þeirra létu víst gabbast stundarkorn. Fyrst
kom sú frétt að Vestmannaeyingar hefðu sagt sig undan
stjórn meginlandsins, lýst sig sjálfstæða þjóð og skipað
sendiherra í Reykjavík. Þessu fylgdi svo ítarlegt viðtal við
hinn nýja „sendiherra."
Að sjálfsögðu var enginn fótur fyrir þessari skyndi-
fregn, fremur en mörgum öðrum staðhæfingum sem gerðar
eru áriega um allan heim 1. apríl, en öllu gamni fylgir
nokkur alvara. Hér var ljósi kímninnar brugðið að lífsviðhorfi
og lífsskilyrðum hinnar blómlegu byggðar, sem þróast hafði
í Eyjum, þar sem aðeins 2%% af þjóðarheildinni styrkti
gífurlega efnahag landsins, með elju sinni, iðni, herkju og
hagsýni. Af náttúrinnar hendi höfðu líka þessir ótrauðu sjó-
menn þegið hina góðu höfn sína, sem sömu náttúruöflin
keppast nú við að loka fyrir þeim.
Vestmannaeyingar bjuggu við sæla einangrun, en heim-
urinn lá opinn fyrir þeim. Þeir lögðu hvorki fé né vinnu í
að laða til sín ferðalanga, en gerðu vel við þá sem komu.
Þeir gátu skotist hvert, sem þeim sýndist, utanlands og inn-
an, því efnahagurinn gerði þá frjálsa ferða sinna eins og
fuglinn fljúgadi. Er þeim láandi að vilja endurheimta slík
ævikjör. — C. G.
Hundrað ára tímamót
Fjórða bréf frá Þórði Árna-
syni, skrifað Páli Jónssyni,
smið á Hallkelsslöðum:
Milivaukee, 24. júlí 1873.
Góði vinur.
Ef ég læt ykkur vita öðru
hvoru, hvað mér líður, þá hefi
ég enga afsökun, því að alltaf
falla ferðir! Ég hefi líka gott
næði, því að nú erum við setzt
að, höfum tekið hús á leigu
um þrjá mánuði. Þú verður
að hnýta þessu bréfi aftan í
bréfið, sem ég skrifaði honum
Daniíel á Fróðastöðum, hafi
hann fengið það, en það var
skrifað á skipinu Manitoban
sama daginn og það ætlaði að
hafna sig í Quebeck, sem það
og gerði, því urðu allir að
vera búnir að ljúka við bréf
sín áður en gengið var af
skipi, því í Quebeck var eng-
inn viðdvöl höfð, heldur strax
farið í gufuvagn eftir sólarlag
sama kvöldið. Quebeck er
ekki stór borg, stendur hjá
Lawrencefljóti, sem er önnur
hin mesta á í Norður-Amer-
íku, næst Missisippi. Langa
leið var farið eftir ánni frá
ósnum upp til bæjarins, þar
var hún mjög straumlítil, en
eins og breiður fjörður, breið-
'ari m i k 1 u en Hvalfjörður.
Hún fellur til austurs land-
norðurs. 1 hana rennur úr öll-
um hinum miklu vötnum, sem
liggja fyrir norðan Banda-
fylkin og ótal margar ár
stærri og smærri. Af Iandinu
beggja megin Quebeck, lá
járnbrautin, sem farin var í
v e s t u r útsuður, sunnanvert
við Savras, þar til miðja vegu
frá Quebeck til Ontario-vatns,
sem áin fellur úr. Þar lá
dags, þann 18. júlí, eftir að
vera fjóra sólarhringa á járn-
braut, komum við hingað til
okkar ákveðna staðar, eftir
farsæla, langa ferð (lof sé
Guði). Tvisvar var á leiðinni
skipt um vagna, hvorutveggja
sinni um miðnætti. Ómögu-
legt var neitt að skrifa sér til
minnis, af hristing í vögnun-
um, varla heyrðist heldur
mannsins mál fyrir skrölti og
skarkala í hjólunum. Fyrsti
gufuvagninn okkar dró sjö
vagna fyrir utan kolavagninn,
sem altíð er næstur. Vagnarn-
ir voru misjafnir að lengd.
Þeir lengstu 21 alin, styztir
15 alnir, á breidd rúmar 4
alnir. Stólar til beggja (handa)
hliða, en gangur í miðju, rúm-
lega fyrir tvo að sitja á hverj-
um stól, tveir og tveir sneru
saman. Þar var ónæðissamt og
leiðinlegt að vera, ekkert rúm
né legubekkur, aðrir vagnar
voru betri með, þeir höfðu
stóla með stoppuðum flossess-
um og góðum rúmum, en þar
hefur víst verið dýrara að
vera. Víða var líka óskemmti-
legt yfir landið að sjá, víða
sást ekkert frá sér fyrir ó-
ræktuðum skógum og þó var
ljótast að sjá nýhöggvin rjóð-
ur með sviðnum og brenndum
stofnum og fúalurkum, en í
bili voru þeir fallegir. Yfir
höfuð virtist mér landið afar
víð flatneskja og rennislétt.
Jarðvegurinn grunnur og
grýttur lengst af meðan veg-
urinn lá yfir Canada, en er
kom vestur yfir Sogið, sem
ég áður nefndi, þá kemur
maður í Missiourfylki og þar
með fyrst inn í Bandafylkin.
Þá var landið hólóttara og
jarðvegur meiri. Moldin lítur
brautin yfir ána á brú mikilli.
Þá var farið eftir dimmum
göngum um stund, á að geta
sem stutt bæjarleið, til dæmis
frá Hallkelsstöðum að Kols-
stöðum. Ofurlítil skíma var þó
oftast, því að smá gluggar
voru hingað og þangað til
beggja hliða. Veggir og hvelf-
ing voru einungis úr járni.
Eftir að yfir brúna var kom-
ið, lá vegurinn með ánni að
norðanverðu, til vesturs, lítið
til útsuðurs, svo í sömu átt
að norðanverðu við Ontario,
langa leið, þar fyrir vestan
var komið að sogi einu, sem
lá þvert yfir, milli tveggja
vatna og féll í suður. Þar var
einn bær hvoru megin og
ferja á milli til að ferja gufu-
vagnana. Á henni voru þrjár
vagnbrautir úr járni, svo að
hún getur ferjað þrjár lestir í
einu og féll við brautimar
beggja vegna á landi, henni
var róið með gufuafli. Þaðan
lá brautin í vestur að Michig-
anvatni, en það liggur til norð-
urs og suðurs. Yfir það var
farið þvert í vestur á gufuskipi
til Milvaukee. Það er 21 míla
dönsk og hér um bil þrisvar
sinnum eins langt. Að kvöldi
út eins og hvítur leir, sem
ekki hrundi, þar sem grafin
voru göng fyrir járnbrautina,
rúmlega mannhæð. Klettar og
klappir eru rauðgráar á lit, þó
voru innan um lausagrjótið
hnöllungsgrjót, öldungis eins
og á íslandi. Af íslenzkum
grösum héf ég ekki séð nema
baldursbrá, vallhumar, smá
sóleyjar og skarifífil. Baldurs-
bráin er leggmjórri og hærri
og blómhöfuðið miklu minna
og vesaldarlega héma, lyktin
ekki eins sterk, en óþægilegri
og væmnari, sama er um vall-
humarinn að segja. Það vant-
ar mikið á, að hann hafi eins
sterka og þægilega lykt hérna,
enda finnst mér af flestum
trjám og grösum væmin og
óþægileg lykt.
Strax, sem hingað kom, vor-
um við sótt ásamt farangri
okkar á vögnum og keyrðir til
vors húss. Þar komu strax
landar okkar um kvöldið, varð
þar margur feginsfundur.
Sumir fundu feður, syni og
bræður, en mig þekkti eng-
inn. Þar vorum vér allir um
nóttina. Þar var óspart veitt
og margréttað og góð rúm.
Framhald á bls. 5.
Einhver strákurinn hefir
stolið Speglinum mínum, en
hver það hefir verið er eftir
að vita, því ég sá fleiri enn
einn kíkja í hann, þar sem
hann lá k deskinu mínu. En
þar kennir svo rnargra grasa,
að maður tekur ekki eftir því
þótt eitthvað hverfi, nema það
sé eitthvað sérstakt, eins og
Spegillinn.
Hann er frá Reykjavík, en
ekki get ég eiginlega sagt
hvenær hann kom hingað
vestur til mín, því það hafði
gleymst að dagsetja bréfið
sem fylgdi honum, og var
ekki við öðru að búast, því
það var frá ritstjóra, og þeim
er til alls trúandi, eða það
skilst manni stundum á fólk-
inu.
Spegillinn er Humor-blað,
segir ritstjórinn í bréfinu, en
það þurfti nú ekki eða segja
mér, því ég sá strax og ég fór
að glugga í hann að hann er
gefinn út í þeim tilgangi að
gera mönnum glatt í geði, því
þar er eitthvað handa öllum
til að hlæja að, kímnissögur
og skrítlur handa þeim, sem
ekki heimta allt fyrirhafnar-
laust, og myndir handa hin-
um, sem ekki nenna að lesa.
Ritstjórinn h e i t i r Sigurður
Jónasson, en þá gátu hefði ég
aldrei ráðið ef hann hefði ekki
haft varann á og vélritað
nafnið sitt fyrir neðan undir-
skriftina, og svo þar fyrir neð-
an þá athugasemd að hann sé
ættaður frá Flatey á Norður-
Islandi. Ætli við séum ekki
allir í ætt við hann, við land-
arnir sem kunnum bezt við
okkur á sléttunum hérna í
Kanada.
Hann segist ekki fá Lög-
berg-Heimskringlu, en hafa
fundið addressuna okkar í
gamalli matreiðslubók. Þetta
er kannske satt, og veit á gott,
ef svo er, því hann hefir lík-
lega gaman af að sjóða saman
fleira góðgæti en hnyttið les-
mál. Svo spillist enginn rit-
stjóri á því að lesa matreiðslu-
bækur. Þar er ekki annað að
finna en holt ritmál, þó ein-
stöku sinnum sé slett dropa
og dropa af rommi eða brenni-
víni í bezta matinn hjá þeim.
Og það veit ég með sjálfa mig,
að ef ég vil lesa mér eitthvað
til uppbyggingar, þá sezt ég
út í horn með matreiðslubók.
Svo verða þessar bækur fróð-
legri með aldrinum, því þar
rissar maður svo margt sem
á að vera „okkar á milli,“
skruddumar og manns sjálfs,
svo sem síma númer, sem
þurfa að geymast á sínum
stað en ekki mega liggja á
glámbekk, og kannske líka
addressu Spegilsins. — C. G.