Lögberg-Heimskringla - 24.05.1985, Qupperneq 4

4-WINNIPEG, FÖSTUDAGUR 24. MAÍ 1985
Ritstj órnar gr ein___
Raddir að sunnan
Ýmsir hafa komið að máli við þann
er þetta skrifar og kvartað undan of
mikilli "kanadísku” í Lögbergi-
Heimskringlu. Benda þeir réttilega á
að í Bandaríkjunum búa þúsundir
manna af íslenskum ættum. Þar eru
starfandi félög íslendinga sem ekki
síður láta sér annt um íslenskt mál og
íslenska menningu.
Varla er vit í að neita þessu því hér
er engu logið. Stór félög eru í
Chicago, Washington, Kaliforníu,
Kansas og svona mætti lengi telja.
Félög þessi standa fyrir
menningarviðburðum og
skemmtunum að ýmsu tagi. Fara þeir
sjaldan framhjá fjölmiðlum og er oft
getið í dagblöðum. Þetta verður því
að teljast góð landkynning og þörf.
Í blaðinu í dag eru tvær greinar,
önnur reyndar bréf, frá íslendingum
í Bandaríkjunum. Frá Minneapolis er
ítarleg grein um Heklu-félagið en eins
og þar sést þá er það félag rótgróið og
hefur margt vel gert. Bréf frá Illinois
er ekki síður athyglisvert því
höfundur þess fer ekki dult með
þjóðrækni sína og staðfostu trúi að
vel sé hægt að varðveita íslenskt mál
í Norður Ameríku. Undir þetta skal
hér tekið og gleðilegt er að vita að
málið eigi sér stuðnig svo vítt og
breitt í þessari stóru álfu.
Þá er ekki síður gleðilegt að sja að
Lögberg-Heimskringla er lesið og
ýmsir finna sig knúna til að
svara ýmsu er á síðum þess birtist
Þetta er merki um lifandi blað en oft
hefur þvi verið haldið fram að
Lögberg-Heimskringla væri ekkií
lengur í lifandi blaða tölu. Það er ekki
tilgangur með þessum skrifum að
kvarta heldur er reynt að benda á
sitthvað er betur má fara. Vonandi
verða skrif í blaðið í þessum dúr
tíðari og skemmtilegt væri að heyra
meir frá fólki í Bandaríkjunum. Það
á blaðið alveg jafnt á við okkur hér
í Kanada og það er reyndar tilgangur
með útgáfu þess að það þjóni
íslendingum um alla Ameríku.
Að endingu skal þess getið að meira
vantar af efni frá byggðum íslendinga
í Norður Dakota og er þess óskað að
einhver þar grípi penna og sendi línu
þegar eitthvað markvert gerist. En nú
er mál að linni.
J.Þ.
Líf & List
Barnsburður og bardagi
Framh. af bls. 2
til fyrir frumkvæði kvenna og
baráttu, og er skemmst að minnast
friðargöngunnar miklu síðastliðið
sumar. I Islendingasögum eru dærni
þess að konur reyni beinlinis að
stöðva bardaga karimanna með því
að bera klæði á vopn þeirra. Þær
berjast sem sagt með klæðum, en
ekki með sverðum, og bera samt sem
áður ekki ósjaldan sigur úr býtum.
í Vopnfirðingasögu segir frá konu
einni sem ,,gekk út á
Eyvindarstöðum og sér sameign
manna, og hverfur hún inn aftur
skyndilega og mælti: „Eyvindur,"
segir hún, ,,ég hygg, að þeir frændur
muni berjast hér skammt frá garði,
Þorkell og Bjarni, og ég sá einn mann
liggja undir garðinum, og sýndist mér
sá allhræddur." Eyvindur svarar:
„Förum vér sem skjótast og höfum
klæði með oss og köstum á vopnin."
Fær hann konur í lið með sér og
koma þau að, þar sem bardaginn er
í hámarki og mannfall þegar orðið
mikið. Sjálfur hafði Eyvindur tekið
upp setstokk heima hjá sér til að
skilja menn með, en konurnar höfðu
klæðin. „Þá kom að Eyvindur og
gekk svo hart fram með setstokkinn
milli mann að þeir hrukku
hvorutveggja vegna. Konur voru með
honum og köstuðu klæðum á vopnin,
og stöðvaðist þá bardaginn."
í Eyrbyggjasögu er merkileg
frásögn sem sýnir á táknrænan hátt
hversu mjög konur eiga undir högg
að sækja í bókstaflegum skilningi,
Þegar þær reyna að hafa áhrif á gang
mála og stilla til friðar. Segir þar frá
höfðingjunum Þórarni og Þorbjörn að
garði Þórarins sló þegar í
bardaga.” Falla strax tveir húskarlar
úr liði Þorbjarnar og einn úr .liði
Þórarins. Síðan segir: ,,Auður
húsfreyja hét á konur að skilja þá, og
köstuðu þær klæðum á vopn þeirra.
Eftir það gengur Þórarinn inn og hans
menn, en þeir Þorbjörn riðu í brott
og sneru áður málum til
Þórsmessþings; þeir riðu upp með
voginum og bundu sár sín undir
stakkgarði þeim, er Komgarður
heitir. í túninu í Mávahlið fannst
hönd þar sem þeir höfðu barist, og
var sýnd Þórami; hann sá, að þetta
var konuhönd; hann spurði, hvar
Auður var; honum var sagt, að hún
lá í sæng sinni. Þá gekk hann til
hennar og spurði, hvort hún var sár.
Auður bað hann ekki um það hirða,
en hann var þó viss, að hún var hand-
höggvin; kallar hann þá á móður sína
og bað hana binda sár hennar."
Það er ekki aðeins að Auður nrissti
hönd sína, þegar hún gengur út í
bardagann til að skilja þá, heldur
reynir hún að leyna því í lengstu lög
— eða þar til óvinaflokkurinn hefur
komið sér undan — svo að
atburðurinn verði ekki tilefni enn
frekari mannvíga. Þórarinn má
heldur ekkert vera að því að sinna
henni og hefur orð hennar að engu.
Þeir félagar „renna á eftir þeim
Þorbirni," og það er ekki að sökum
að spyrja, að það slær þegar í bardaga
„og var bardagi þessi sóttur með
miklu kappi."
Það er athyglisvert, að á meðan
Þórarinn maður Auðar stendur í
manndrápum, bindur móðir hennar
um sárið. Enn eitt dæmið þar sem
kvennamenning tengist lífi,
karlamenning dauða. En í
íslendingasögum er sagt frá mörgum
konum, sem voru læknar. Það var
þeirra að taka við körlunum, oft
helsærðum, úr bardögunum og reyna
að halda í þeim lífinu. Það er líka
margt sem bendir til, að lækningar
hafi einmitt verið stór þáttur hinnar
fornu kvennamenningar og að mestu
í höndum kvenna, áður en
karlamenningin hóf þær til vegs sem
vísindi og tekjulind og bolaði
konunum frá. í Fóstbræðrasögu
segir t.d. frá Grímu, sem „var
svarkur mikill, ger að sér um margt,
læknir góður og nokkuð fornfróð", og
bjargar hún lifi Þormóðar
Kolbrúnarskálds. „Fægir Gríma sár
hans og bindur; er honum þegar
nokkuð hægara", stendur þar. Einnig
má benda á Hildigunni lækni í Njálu,
sem tekur við særðum föður sínum
og bróður, þegar þeir koma heim úr
bardaga við Gunnar á Hilðarenda, og
hefur greinilega annað verðmætamat
en þeir; „Starkaður kom og heim,”
segir þar, ,,og græddi Hildigunnur sár
þeirra Þorgeirs og mælti: „Yður væri
mikið gefandi til, að þér hefðuð ekki
illt átt við Gunnar". Og í
Droplaugarsonasögu er sagt frá
Alfgerði lækni, sem ekki aðeins
bindur sár manna, heldur virðist
einnig hafa haldið spitala fyrir þá
heima hjá sér, hefur þann særða ,,á
brott með sér" frá vigvellinum, eins
og þar stendur.
Á fáum stöðum í íslendingasögum
lýstur karlamenningu og
kvennamenningu þó saman á
jafnáhrifamikinn hátt og í Víga-
Glúmssögu. En Víga-Glúmur stóð
mjög í bardögum eins og nafn hans
bendir til, og var höfuð-
fjandmaðurmaður hans maður að
nafni Þórarinn. Eitt sinn berjast
flokkar þeirra, og er mannfall orðið
mikið, þegar sagan segir: „Þess er
getið, að Halldóra, kona Glúms,
kvaddi konur með sér — „og skulum
vér binda sár þeirra manna, er
lifvænir eru, úr hvorra liði sem eru."
Vékust þær vel undir það. Hún
kemur svo rétt mátulega á staðinn til
að sjá Þórarin falla ,,og var öxlin
höggvin frá, svo að lungun féllu út í
sárið". „En Halldóra batt um sár
hans og sat yfir honum, til þess er
lokið var bardaganum." Þannig hikar
hún ekki við að bjarga lífi
höfuðandstæðingsins, þess sem
manni hennar var svo mikið í mun
að murka lífið úr. Glúmur er
vitaskuld ekkert yfir sig hrifinn af
þessu heim er komið. „En er menn
voru heim komnir, þá mælti Glúmur
við Halldóru: „För vor myndi hafa
orðið góð í dag, ef þú hefðir heima
verið og hefði Þórarinn eigi lífs brott
komist." Hún lætur hins vegar atyrði
hans ekkert á sig fá, og það er
auðsætt, að samúð sögunnar er öll
með henni, jafnvel þótt aðdáuinin á
bardagahetjunum Ieyni sér ekki.
Fyrir Halldóru og konumar með
henni er það lífið sem öllu máli skipt-
ir og er hafið yfir alla keppni karlanna
um auð og völd.
Þá sjaldan konur grips til vopna í
íslendingasögum til að drepa,
mistekst þeim ætlunarverk sitt. Svo
andstætt hefur það verið talið eðli
þeirra og menningu.
Lögberg - Heimskringla
Published every Friday by
LÖGBERG - HEIMSKRINGLA INCORPORATED
525 Kylemore Ave., Winnipeg, Maniloba R3L 1B5
Telcphone 284-7688
New Ofíice Hours Monday through Friday 10:00 a.m. • 3 p.m
EDITOR: Jónas Þór
BUSINESS MANAGER: CarnUm- Oarratjh MAI1.ING: Khrrcnct' VVapir
REPRESENTATIVE IN ICELAND: Magnús Sigurjónsson
Umboðsmaður blaðsins á Islandi Skólagerði 69 Kópavogi, Sími 40455
Pósthólf 135 Reykjavík
Typesetting, Proofreading and Printing — Typart Ltd.
Subscription $25.00 per year — PAYABLE IN ADVANCE
$30.00 in Iceland
— Second class mailing registration number 1667 —
All donations to Lögberg-Hcimskringla Inc. arc tax dcductiblc undcr Canadian Laws.