Alþýðublaðið - 03.10.1961, Qupperneq 4

Guðmundur Ingvi Sigurðsson:
ÞEGAR þetta er ritað, sem
3rér bir-tist, um verzlunar-
smannahelgina, glymur í eyr-
um þeirra, er á úvarp hlusta,
ÆÍfelldar aðvaranir og áminn-
ingar frá slysavarnarfélaginu
■og vátryggingarfélögunum um
að sýna gætni í akstri: Aktu,
eins 02 þú vilt að láta aðra aka,
-heitir það. Það er allur vand-
inn. Ef menn virtu þetta ein-
falda siðgæðisboðorð, væru um
ferðarvandræjamá'in úr sög-
unni, skilst mbnnum í þessu
sambandi leita íram í hugann
liugmyndir iagasm.ða fyrri
-alda um, að laga vær,' eigi
törf, ef menn virtu almennt
-s ðgæðisreglur. Breytt'i við
þ'nn bróður, svo setn þú vilít,
-nð hann breyti við þig, hét það
í stuttu máli. En malið er ekki.
svona einfalt. Siðgæðisreglurn.
ar ná skamm: tii að leysa ýms
an vanda, er að höndtun ber í
samlífi manna, t d. hvort aka
.skal v nstra megin vegar eða
hægra. Við metinirnir höfum
lært það af birtunnj reynslu og
langri, að sambúð ntanna hef'ir
sífellt í för með sér árekstra og
:llde:lur, er þarf að seljn niður.
"Því höfum við lögin og ætlum
þeim að hasla okkur vöj', koma
skipan á málefn' okkar, segja
til um hlutdeild okkar i gæð-
um lífsins og jafnframt hvern
veg skuli við saúizt, ef le'kregl
urnar eru ekki virtar. En að
virða lögin verður okkur mörg_
um hverjum erf ður ‘oiti í háls
Við erum ekki fyrr komin
í þennan blessaða heim en tekið
er til v ð uppeldi: Aga okkur
og temja og aðlaga umhverf-
inu, þ. e. öðru fóiki, siðum
þess og venjum, lögum og rétti.
Aðlögunarþrosk'nn er eðJUega
ekki mikill í fyrstu og við fá-
um margan skellinn. Þegar for
eldrunum slepp r tekur þjóðfé
lagið við uppeldinu með boð-
um sínum og bönnum Ef leik
regluírnar eru brotnar, bíða
okkar á næsta leit' refsingarn-
-ar í einni eða -annarri mynd.
Leikreglurnar, þ e. lögin,
•eru yf rleitt miðaðar við liið
almenna, hinn almenna þjóðfé
Jagsþegn, svo og viðurlögin,
sérstaklega áður fyrr. Menn
Jilutu samskonar refsingu fyrir
^amskonar brot. Annað þótt;
elcki réttlæti á tímum kenn-
ínga um, að refsingin værl hæfi
legt endurgjald fyrir illar at-
hafn r, sbr ,,auga fyrir auga
og tönn fyrir tönn“, og að til-
gangur refsinga væri að skapa
almanna varnað. Þannlg urðu
börn og fullorðnir á sama báti
í refsiréttarlegu tilliti, fávitar
sem fullvitar.
Þar kom þó, að menn fóru að
gefa nánari gaum að brota-
mannlnum Menn þóttust
skynja, að heppilegt gæti vcrið
að beita ýmsum öðrum úrræð-
um en refsingu v.ð brotamann,
án þess að eiga á hættu að
•kalla yfir þjóðfélagið brotaf^r.
aldur og rétt væri að sníða að-
■gerðirnar gegn brotamanninum
meir eftir persónulegum alrið-
um hjá hverjum og einum en
áður hafði ver ð gert. Mónnum
er voru svo geðveikid, að þeir
vissu e'gi hvað þeir gerðu, var
nú e;gi lengur refsað, heidur
komið fyr r á hæli og undir
læknishendi Börn voru al-
mennt talin ósakhæf vegna
skorts á aðlögunarþroska. Rélt
þótti að ve ta ungum brota-
mönnum tækifæri til að betra
sig og bæta með því að dæma
þá skilorðsbund ð, þannig að
fullnustu refsingai skyld:
fresta og hún niður falia að
fullu' og öllu, ef dómþolinn
fremdi ekk; nýtt brot á skil-
orðstímanum, sem gat verið
ailt að fimm ár Með öCrum
orðum: Viðleitn n beindist nú
fyrst og fremst að því að bjarga
brotamanninum, fá hann tij að
samlagast þjóðfélaginu, lögum
þess og reglum, og þar með
gera hann að nýtum þegni. —
Mönnum skildist ioksins að
mörg önnur úrræði væru hont.
ugri í þessu skyn. en tugthús
vist.
Brátt var gengið fetinu
lengra en með skilorðsbundnu
dómunum. Menn leiddu í lög
he mild til handa ákæruvaldi
að fresta að taka ákvörðun um
ákæru, þegar sérstaklega stóð
á og gegn vissum skilyrðum.
í ákærufroitun felsc það, að
brotamanni er ætlaður ákveð-
inn tímj (frestur) t 1 að sýna,
að hann hafi tekið upp breytla
lifnaðarháttu ,horf ð af afbrota
brautinni og betrað sig. — Ef
hann fremur ekki nýtt brot á
sk lorðstímanum og heldur önn
ur þau skilyrði, er sett kunna
að verða, losnar hann við á-
kæru og refsidóm. Ákærufrest
urinn er sem sverð yf.r höfði
hans og vitundin um, að hann
vérði ákærður, ef harm rýíur
skilorð, á að verka sem örvun
á hann til að bæta ráð sitt.
Árið 1907 var leidd í lög hér
á landi heim.ld til hanja ráð-
herra að fresta ákæru á ungi
inga, 14—18 ára, með því ski'.
yrði, að viðkomandi ungmenni
yrði sett í sveit um tiltekinn
tíma, allt að fullum 21 árs
aldr; og að það yrði háð eftir
liti, er hæfa þætti. Samsvar
andj ákvæði voru tekin upp í
Guðmundur Ingvi Sigurðsson
hegn ngarlögin frá 1940, að því
breyttu þó, að nú var það ekki
lengur skilyrði, að unglingur
inn yrð. settur í sveit. Enn verð
ur breyting á ákvæðum laga
um ákærufrestun. Með I. nr.
22/1955 var gerð breyting á
hegningarlögunum, VI. kafla,
en kafli þess' fjallar nú um
skilorðsbundna frestun ákæru
og skilorðsbundna dóma. Ald
urshómark þeirra, er ákæru
frestunar geta orðið aðnjót
andi, var nú hækkað úr 18 ár
um í 21 árs aldur, og jafnvel
eldri brotamenn geta fengið
ákærufrestun, þsgar ætla má,
að eftirlit eða aðrar ráðstafariir
séu hepp'legri en refsing til
að koma viðkomandi á réttar.
kjöl enda sé broti svo farið, að
almanna hagsmunir krefjst
ekki saksóknar.
Oft mun mál vera þannig
vaxið, að ákæruvaldinu má
vera ljóst, að ákæra myndi
leiða til skilorðsbundins dóms
í slíkum tilv kum er eðlilegt
að fresta ákæru. Slíkt sparar
óþarfa umstang fyrir liandhaía
ákæruvalds og dómsvalds. Þá
getur ákærufrestun orðið til
þess að auðvelda broiamanni
að komast á réttan kiöl aftur,
þar eð brot hans kemst síður í
hámæli.
Svo sem að framan greinir
eru núg ldandi lagaákvæði
um ákærufrestun í VI. kafla
hegn ngarlaga, 56 og 57. gr.,
laganna sbr. 1. nr 22, 1955.
Það er forsenda fyrir á
kæhutfrestun, að brotamaður
hafi játað brot sitt. Ef ekk:
1 ggur fyrir játning, þá eiga
dómendur að sjálfsögðu að
skera úr um sekt eða sýknu.
Ákærufrestunar geta fyrst
og fremst ungir brotamenn
orðið aðnjóandi, milli 15 og
21 árs, svo sem fyrr er sagt
frá. Yngr' menn en 15 ára
eru ekki sakhæfir, þ. e þeim
verður eigi refsað. Ef brotið
kemst ekki upp fyrr en brota
maður er orðinn 21 árs, þá
má allt að einu fresta á-
kæru.
Nú er broíamaður eldri en
21 árs og broti er svo háttað,
að það megi teþiast mjög al
varlegt, þá cr ekki heimilt
að fresta ákæru Llggur til
grundvallar þessu sá almenni
tilgangur refs löggjafarirnar
að skapa almer.na varnað.
Skilorðstíminn má ekki
vera skemmri en 1 á: og c-kki
GREIN þessi er tek!n úr tímar'tinu VERND, sem samnefnd
félagssamtök hafa hafið útgáfu á. Auk greinar Guðmundar
Ingva, sem hér birt st, r,!ta í blaðið: Þóra Ernarsdóttir for
maður Verndar, ávarnsorð; Axel Kvaran, framkvæmdastjór.i
Verndar., um starfsemý félagssamtakanna; Bragi Ólafsson
(Þankar lækn!s um Litla-Hraun); Dr. Broddi Jóhannesson
(Lífsréttur, smámun'r og hversdagsleikr); Baldur Johnsen,
lækn'r (Gamanið mikla); Auður Err Vilh.iálmsdótt'r (Drukk-
'ð og dansinn strginn) og séra Bragi Fr.'ðriksson (Hagnýt
v'ðfangsefni), auk fleira efnrs.
lengri en ö ár. A5 jafnaðí
skal hann vera 2—3 ár. Tím
inn má ekki vera oí skamm,
ur, því að eila færst ckki
vitneskja utn, hvort viðkom
andi hafi betrað 'sij Tímirm
má og ekki vera of langur,
því að óctinn v.ð ákæru og
refsidóm getur verkað lam
andi, ef v.ðkomand; er hald
ið lengi í óvissunni, sem auk
þess ófrjálsræð.ð, er fylgir eft.
irlitinu, sem jafnan er gert að
skilyrði fyrir ákærufrestun,
getur dregið úr löngun brota
manns t 1 að bæta sig og sjá
sjálfur fótum sínum forráð.
Þá getur of langur skiiorðs
tími verið til hindrunar
eðl 'legum áamskiptum brota
manns við menn.
Það er almennt skiiyrði
fyrir því, að mál manns. sem
fengið 'hefur ákærufrestun,
verð ekki tekið upp að nýju,
að hann fremji ekkj nýtt brot
á reynslutímanum. Auk þessa
almenna skilyrðis heimiia
lögin, að sökunaut séu sett
ýmis önnur sérstök skiiyrði:
1 Að sökunautur sæti um
sjón eða eftirliti elnstakra
manna, félaga eða stofriunar.
Eftirlit þetta mun ætið vera
gert að sklyrði.
2. Að hann hlíti fyrirmæl
um umsjónarmanns um dval
arstað, menntun, vmnu. um-
gengni við aðra menn og
not-kun tómstunda.
3. Að hann neyti ekki á-
fengis eða deyfilyfja.
4. Að hann gangist undir
dvöl á hæli, ef nauðsyn þyk.r
til bera, allt að 18 mánuðum,
ef venja þarf hann aí neyzlu
áfengis eða deyfilyfja, en
ella allt að einu ári
5. Að hann gangist undir að
þola takmarkanir á umráðum
tekna sinna eða öðru, er varð
ar fjárhag hans.
6. Að hann gre ði fébætur
fyrir tjón, sesm hann hefur
valdið með broti sínu
Það mun yfirleitt vera góð
reynsla af ákærufrestun og
mun henni vera beitt í vax-
amdi mæli. Eg hef ekki nein—
ar tölur um ákærufrestanir,
sem heitið geti. Þó hef ég orð
ið mér úti um tölu þeirra
mála, sem rek'n voru hjá
sakadómaraembættinu I
Reykjavík og leiddu tii frest—
unar ákæru. Ná tölur þessar
yfir árin 1957 til 1959. Gefa
þær nokkra hugmynd um,
hvern'g stendur með ákæru—
frestanir í dag:
Árið 1957 var frestað á-
kæru í málum 55 rnann.a.
Árið 1958 var frestað ákæru
í málum 51 manns.
Árið 1959 var fres’tað ákæru
í málum 81 manns
Á sama tíma fæickar eðli—
lega fangelsisdómum við saka
dómaraembættið:
Árið 1957 voru dæmdir 97
fangelsisdómar.
Árið 1958 voru dæmdir 84
fangels sdómar.
Ár-ið 1959 voru dæmdir 77
fangelsisdómar.
Skráin, sem tölur þessar
eru fengnar úr, sýnir enn—
Framhaíd a 14 slðu.
4
3. okt. 1961 — Alþýðublaðið