Alþýðublaðið - 01.07.1962, Qupperneq 7

WiWWWMWMWWVWWWMMWWWWWWW WWWWWWiWWWWWWWWWWWWWV mWWWWWWWVWWWWWMW»MWWWWW<
VERÐHÆKKANIR af völdum
kauphækkananna undanfarið
eru nú byrjaðar að koma
fram. Fyrst kom hækkunin á
landbúnaðarafurðunum, síðan
á ýmis konar þjónustu og
seldri vinnu og þess verður á-,
reiðanlega ekki langt að bíða,
að verzlunin og iðnaðurinn
fari fram á hækkaða álagn-
ingu eða taki sór hana á þeim
vörum, sem ekki' eru háðar
verðlagsákvæðum. Afleiðingar
kauphækkananna nú viróast
því ætla að verða nákvæm-
lega þær sömu og undanfarin
ár, þegar miklar kauphækkan-
ir hafa átt sér stað, þ. e. al-
mennar verðhækkanir, sem
gera að litlu eða engu auk-
jnn kaupmátt launanna. Og
þetta kemur í rauninni eng-
um á óvart. Kauphækkanirn-
ar nú ætla að verða almenn-
ar eins og á sl. ári, þ. e. ná
til allra stétta þjóðfélagsins.
FVrí^ fengu verkamenn 9%
kauphækkun, síðan verksmiðju
fólk 10%, þá járnsmiðir og
rafvirkjar 10-18% og verzlun-
ar- og skrifstofufólk 9% hækk-
un. Fullvíst má telja, að önn-
ur félög iðnaðarmanna muni
fá álíka mikla hækkun og járn
smiðir og rafvirkjar. Þá má og
telja víst, að opinberir starfs-
menn fái sambærilega hækk-
un og þannig mætti lengi telja.
Hið versta við þessa þróun er
það, að á eftir breytingarnar,
eru menn lítið betur settir en
áður. Menn fá að vísu fleiri
krónur í káup á mánuði, en
lítið meira fyrir þær en hinar
færri krónur áður.
Þegar samið var um kaup-
hækkanir á sl. ári var gert
ráð fyryir 4% kauphækkun til
viðbótar 1. júní þessa árs. —
Menn ræddu þá um það, að ef
unnt yrði að tryggja að sú
kauphækkun yrði raunhæf
kjarabót, væri það meira virði
en að fá meiri kauphækkun,
sem síðan hyrfi í hækkandi
vöruverði. Og vissulega er
þetta rétt. Launþegum er það
meira virði að fá litla kaup-
hækkun, sem færir þcim var-
aV.leiíar kjarabætur, heldur'
en mikla kauphækkun, sem
strax er tekin af þeim aftur.
Eg hefði talið að í vor hefði
ríkisstjórnin átt að leggja á-
herzlu á að tryggja það, að
engar verðhækkanir lilytust
af 4% kauphækkuninni og
Iaunþegar fengju 4% aukn-
ingu á kaupmætti Iauna sinna.
Ef það hefði tekizt, hefði 4%
kauphækkunin verið nægi-
leg. Og ríkisstjórnin hafði
hug á þessu. Þó lýsti stjórnin
[y í yfir í útvarpsumræðun->
um, að hún hefði ekki á móti
því, að einstakir starfshópar
í þjóðfélaginu fengju meiri
kauphækkun en 4% og ef slík-
ar umfram hækkanir breiddust
ekki út um allt launakerfið,
mundi ekki hljótast skaði af
siíkum hækkunum. Það var
samið um slíkar umfram
hækkanir, en ekki á þann hátt
er ríkisstjórnin hafði talið
heppilegast, heldur hafa þær
síðan breiðst út um allt launa-
kerfið. Það er mjög erfitt að
hindra verðhækkanir af völd-
um kauphækkana. T. d. er land
búnaðarverðið bundið kaupi
verkamanna og skal kaupgjalds
/.'ð’urinn í verðlagsgrundvelli
slíkt bann að sjálfsögðu eiim-
ig orðið að ná til landbúnaö-
arverðsins. Slíkt bann hefði
ekki getað staðið lengi, en það
heföi haft góð áhrif.
Það er vissulega kominn
tími til þess fyrir launþega aö
gera sér grein fyrir því, aö
10% fleiri krónur á ári færa
þeim enga verulega kjarabót.
Það dettur engum í hug í fullri
alvöru að þjóðfélagið risí und-
ir 10 % kauphækkun á ári. En
hvers vegna þá að heimta slíka
hækkun, sem fyrirfram er vit-
að að verður ekki raunhæf
kjarabót. Affrar þjóffir láta sér
'nægja' S-5% kauphækkun á.
ári, en reyna að tryggja, að
þar verði um raunhæfar kjara
bætur að ræða, og þeim tekst
svarar 4% hækkuninni. Og til
hvers er þá veriff að fará fram
á meira?
Einar Olgeirsson segir svo
í greinargerð með frumvarpi
sínu um áætlunarráð ríkisins,
sem hann flutti á síðasta þingi:
„Skýrslur um launakjör verka-
manna sýna, að kaupmáttur
tímakaups Dagsbrúnarverka-
manns er minni, en hann hef-
ur verið nokkru sinni síðan
1945. Það þýðir að þrátt fyrir
alla baráttu verkalýffsins frá
1948 til þessa dags hefur verka-
maðurinn ekki megnað nema
rétt aff verjast áföllum að
miklu leyti, en ekki getað bætt
kaupmátt tímakaups síns.”
Hér viffurkennir Einar OI-
geirsson þá mikilvægu stað
reynd, að öll hin pólitísku verk-
föll kommúnista á undanförn-
um árum hafi reynzt algerlega
gagnslaus verkalýðnum. Þau
hafa ekki bætt kjör verkalýðs-
ins. Einar talar um áföll og á
við ráffstafanir stjórnarvalda,
sem bitnað hafa á launþegum.
Vissulega hafa ríkisstjórnir oft
orðið að gera ráðstafanir, sem
bitnað hafa á launþegum og er
þá vinstri stjórliin ekki undan-
skilin. Er það athyglisvert, að.
ef vinstri stjórnin, sem komm-
únistar tóku þátt í, er borin
saman við þær tvær ríkisstjórn-
Hoo
landbúnaðarafurða endurskoð-
aður á þriggja mánaffa fresti
og þá tekið tillit til breytinga,
sem orðiff hafa á kaupi verka
manna. Ýmis þjónustufyrir-
tæki selja nær eingöngu vinnu gp
og að sjálfsögðu verða slík
fyrirtæki að fá taxtahækkun,
ef kaup hækkar mikiff. Einna
helzt er þaff iðnaðurinn og £>0
verzlunin sem getur tekið á sig ÁÁ.
kauphækkanir, en það hefur -j.
einnig viljað ganga erfiðlega
og ég á eftir að sjá það, að
þær atvinnugreinar velti ekki
kauphækkuninni nú eins og
áður yfir á neytendur. Af þessu
er ljóst, að því meiri sem kaup
hækkunin er, því erfiðara er
aff haJda henni í skefjum. Hins
vegar kemur vissulega ætíff til
greina að stöðva allar verð-
hækkanir um skeið, hafi veriö
um litla kauphækkun að ræðs.
Þannig stöðvaði vinstri stjórn-
in allar verð- og kauphækkan-
ir sumarið 1956. Og ég álít
að það hefði komið til greina
nú í vor aff banna allar verð-
hækkanir af völdum 4% kaup-
liækkunarinnar og þú hefði
StjárnStJoh
Sflorn Emi/s
vs vú -9t 'vr >41 'fo st sí 'so -sy <fs X6 v* v? ■&> 6t
Línurit þetta sýnir kaupmátt verkamannalauna á árunum 1945
til 1961. — Sem sjá má, er kaupmátturinn mestur í tíð stjórna
Stefáns Jóhanns Stefánssonar og Emils Jónssonar.
þaff. Hið sama ættum við aö
gera.
Á sl. ári voru kauphækk-
anirnar 11—20%. En hver varff
útkoman, þegar áriff var gert
upp. Hversn mikiff jókst kauii-
máttur verkamannalauna? —
Ekkcrt því miður. Kaupmáttur
verkamannalauna rýrnaði ör-
lítið. Væntanlega verður útkom
an betri í ár. En ég þori þó aff
fullyrffa, aff raunveruleg kjara-
bót verffur aldrei meiri en sem
'í* ■ •' •'' ' ■ .
Kaupmáftur launa mestur í
stjórn Stefáns Jóhanns um stór-
fellda árás á lífskjör launþega.
Hér fer á eftir tafla er sýnir
kaupmátt tímakaups Dagsbrún
arverkamanna á t{mabilinu
1945 —1961. -(Töfluna hefur
Torfi Ásgeirsson hagfræðingur,
fulltrúi ASÍ í kauplagsnefnd,
gert og er hún birt sem fylgis
skjal með frv. Einars Olgeirs-
sonar um áætlunarráð ríkisins.)
Kaupmáttur tímakaups
1945—100 1945 100.0 1954 90.0
1946 100.0 1955 97.3
1941 102.7 1956 97.2
1948 98.6 1957. 95.8
1949 101.0 1958 96.8
1950 92.4 1959 99.8
1951 84.7 1960 90.9
1952 84.9 1961 85.3
1953 91.6
ir, sem Alþýðuflokkurinn hefur
veitt forstöðu, kemur í ljós, aff
kaupmáttur verkamannalauna
var mun lægri í tíff vinstri
stjórnarinnar en í tíð ríkis-
stjórna Sefáns Jóh. Stefánsson-
ar og Emils Jónssonar. Á tíma-
bilinu 1945—1961 hefur kaup-
máttur verkamannalauna verið
hæstur í stjórnartíð Stefáns
Jóhanns 1947—1949. Er þaff Iær
dómsrík staðreynd fyrir komm-
únista, þar eð þeir sökuðu
Þessi tafla er athyglisverð og
Iærdómsrík. Hún sýnir vel, að
kauphækkunarleiðin, sem farin
hefur veriff hér á landi undan
farin ár hefur ekki bætt kjör
launþega. Taflan sýnir það einn
ig, að árið 1959, þegar rikis-
síjórn Emils Jónssonar var við
völd jókst kaupmáttur tíma-
kaups verkamanna miðað við
það, er verið hafði á tíiimm
vinstri stjórnarinnar, enda þótt
stjérn Emil færði niður kaup-
gjald og verðlag.
Þegar stjórn Emils færffi nið
ur kaupgjaldið i samræmi við
niðurfærslu vöruverðs ætluðu
kommúnistar alveg að ærast og
hrópuðu um hina stórfelldusta
árás á lífskjör almennings. En
nú hefur komið í ljós, að nið-
urfærsla Emils bætti kjör verka
marma meira en kauphækkan-
ir kommúnista á sl. ári.
Þaff er ekki unnt að ásaka ein
stakar stéttir þjóðfélagsins fyr
ir að taka þátt í kauphækkunar
kapphiaupinu, þegar það hefur
hafizt á annað borð. En laun-
þegar verffa að taka hömdum
saman um að stöðva þetta
gagnslansa kapphlaup. Nú kepp
ast alíir við að fá 10% kaup-
hækkun enda þótt þeir viti, að
það er alveg tilgangslaust, Það
væri mun skynsamlegra að
aff semja um áfangakauphækk
un t. d. 4% á hverju ári \ 3 ár.
Ef Zaisnþegar gætu síðan að
þremur árum liðnum státað af
10-12% raunhæfri kjarabót gætu
þeir hrósað sigri. En hver sá,
sem fer fram á litla kauphækk
un í einu t. d. 3—4% kauphækk
un á ári er stimplaður svikari
af kommúnistum enda þótt svik
rn séu einmitt fólgin í því að
blekkja launþega og reyna ■ að
telja þeim trú um að þeir fái
meiri kjarabætur en þeir raun
verulega fá.
Við verðum að læra af reynsl
unni. Hin bitra reynsla segir
okkur, að hinar mikiu kanp-
hækkanir undanfarinna ára
hafi reynzt gagnslausar. Við
verffujn því aff fara aðrar íeiff-
ir, láta okkur nægja minni
kauphækkanir í einu en leggja
því mcÍL-i áherzlu á kjarabæt-
ur í fcffru formi.

síjóma Stefáns Jóhanns oa Emiis
- v ,v"‘! ' ■• •'' j ■ r4 stsm-- - ■ *■:■■/■■-■■:: ■ •
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
1. júlí lS62-f