Austurland - 27.11.1920, Síða 1

46. tbl.
Seyöisfirði, 27. nóvember 1920
1. árg.
-

Já, nú er hljótt í húsi mínu
og hlýjan góð og Ijósið bjart.
Og kona og barn í bóli sínu,
þær blunda vært og dreymir mart.
En ég sit uppi einn og vaki
og er að hugsa um næsta vef —
hvað sjdist ofan, eða að baki
uppistöðunnar sem ég hef.
Því hún er öll úr hýjalíni
og hugardrauma silfurvír,
samantvinnuð í söng og víni —
samt er hún bæði hrein og skýr,
því hjartans mál og hugans sýnir
inn helga þráðinn spunnu mér.
Þótt dýrir yrðu draumar mínir —
ó, draumur, hve ég unni þér.
Um þig og þína vil ég vefa,
þótt vakan lengist fram á dag,
það er svo mart að svœfa og sefa
og sorg og þrá með ýmsum brag.
Þótt verkið þyki vont á stundum
og volkið kalt og svaðilkent —
þá fellur dögg í draumsins lundum
sem drottins orð af himnum sent.
Látum þá skyttu og sköftin bíða,
en skáldadrauminn taka við.
Ó, draumur ber mig vegu víða
svo veröld fái stcerra svið
og dagsins starf í stormi og þjarki
og stríðið fyrir betri tíð —
það lyftist upp úr heimsins harki
og hækki, víkki og prýkki um síð.
Ó, draumur, þín er dýrð og máttur
að dreypa víni á þyrsta sál:
hinn blindi skygn og særði sáttur,
hver söngfugl lærir englamál.
Það rísa hallir, akrar, engi,
og iðjagrænt er hvert eitt tún.
Við syngjum allir sœtt og lengi
unz sólin skín á fjallabrún.
S icj uidsso-n
frá €lznaiho(t\
* Borgun fyrir brekánið, sem Guðbjörg gamla sendi mér.
Matthías Joctiumsson.
Fœddur 11. nóvember 1835
Dáinn 18. nóvember 1920
Þungt er tapið, það er vissa —
þó vil ég kjósa vorri móðir:
að ætíð megi ’liún minning kyssa
manna, er voru svona góðir —
að ætíð eigi ’hún menn að missa
meiri og betri, en aðrar þjóðir.
Svo kvað Sigurður skáld Sig-
urðsson við fráfall eins af merk-
ismönnum þjóðarinnar íslenzku
og hygg ég að eigi verði henni
betri óskir fluttar en þær, sem
fram koma í vísu þessari, og
gott er oss að líta yfir æfibraut
peirra manna, sem deyja í hárri
elli, metnir af þjóð sinni mestir
og beztir.
Ekki mun um það deilt, að
Matthías Jochumsson hafi verið
einn hinna mestu og beztn, eigi
að eins með tilliti til vorrar þjóð-
ar, heldur og annara. Hreinleiki
jöklanna lýsti af hvörmum hans,
en hamrastalíarnir mótuðu líka
andlitið. Hvar sem hann fór fylgdi
honum arnsúgur höfðingjans— og
mildi og barnslegt vinarbros hins
víðsýna spekings, er lítur á lífið
ofar þokunni og reykjareimi dag-
lega lífsins og sér alt í sóltindr-
andi brosi vorsins, sem kemur
alt af aftur með ljós og yl, inn í
hvern blómknapp, í hvert manns-
hjarta.
Matthías fæddist 11. nóv. 1835
í Skógum i Þorskafirði. Hann var
af göinlum og góðum bændaætt-
um. Faðir hans var Jochum Magn-
ússon, Halldórssonar og bjuggu
afi og langafi Matthíasar einnig í
Skógum. Móðir hans var Þóra
Einarsdóttir, alsystir séra Quð-
mundar Einarssonar á Brejðabóls-
stað á Skógarströnd. Faðir Matt-
híasar var áhugamaður og mikil-
virkur, nokkuð einhaefur og ein-
rænn. Qestrisinn var hann með
afbrigðum og vildi gestum betra
bjóða, heldur en honum gafst
kostur á. Móðir Matthíasar þótti
vitur kona og skörungur, marg-
fróð um sögur og sagnir, gjör-
hugul og nýtti vel það, sem hún
las.
í Skógum, eins og mjög víða
við Breiðafjörð, er land fagurt, út-
sýn víð og margbreytt. Fjöllin
hrikaleg sum, önnur grasi vaxin
og gróðursæl, grænum hjöllum
búin upp á tinda. Skógur var ná-
lægt bænum, er skartaði sem bezt
og laðaöi í laufsali sína með
þrastakvaki og sólskríkju söng.
Bærinn stóð rétt við sjóinn víðan,
og fagran og í fjarska og hilling-
um sáust hnjúkarnir hinum
mígin við Breiðafjörðinn. Náttúr-
an mun og hafa haft mikið áhrif
á Matthías, sem barn, Hann undi
sér vel úti við, var ótrauður, létt-
lyndur og ör. Bræður hans kom-
ust brátt að því, að hann var met-
orðagjarn mjög og gintu hann því
til ýmsra hluta, er þeir sjálfir
þorðu eigi að framkvæma. Fornir
atburðir eru við bundnir staðinn,
bræðrunum voru sagðar sögur af
álfum, tröllum og útilegumönnum,
ímyndunarafliö fló víða hjá hinu
verðandi skáldi.
lnnan við fermingu fór hann
að heiman og dvaldi um nokkra
hríð hjá Guðmundi móðurbróðúr
sínum, þá presti á Kvennabrekku.
Þaðan fór hann og dvaldi all-lengi
í Fíatey á Breiðafirði. Fór þaðan
til Kaupmannahafnar og dvaldi þar
einn vetur og kyntist þar ýmsum
verðandi mentamönnum íslenzk-
um. Fór hann aftur til Flateyjar,
og var kostaður í skóla af Brynj-
úlfi Benedictsen kaupmanni þar.
Kvæntist hann á skólaárunum
fyrstu konu sinni, Elínu Knúdsen,
dóttir Diðriks Knúdsen, trésmiðs
í Reykjavík. Árið 1866 vígðist
hann til Kjalarnesprestakalls og
settist að í Móum á Kjalarnesi.
Tveim árum síðar misti hann
konu sína.
Árið 1870 kvæntist hann Ing-
veldi Ólafsdóttur, prófasts á Stað,
fyrrum sóknarprests síra Matthías-
ar. Unni Matthías henni mjög, en
þau voru að eins eitt ár í hjóna-
bandi. Lézt hún að honum fjær-
verandi og hefur hann ort eftir hana
snildarkvæðið „Sorg“. Frájl874—
80var Matthías ritstjóri „Þjóðólfs".
Síðan var hann prestur í Odda á
Rangárvöllum til 1886 og dvaldi
þar unz honum var veitt Akur-
eyrar-prestakall 1886. Lét hann af
prestsskap árið 1900, en átti
heima á Akureyri til dauðadags.
Árið 1875 kvæntist Matthías í
þriðja sinn, Quðrúnu Runólfs-
dóttur frá Móum á Kjalarnesi.
Eignuðust þau 11 börn
Utan fór Matthías oft um æfina,
til Noregs, Danmerkur, Engiands
og Ameríku. Var hann fulltrúi
íslands á fræðimannafundi á
heimssýningunni í Cicago 1893.
Átti hann fjölda erlendra vina, er
möttu hann mikils og áttu við
hann bréfaskifti. Og hvar sem
Matthías kom, var honum tekið
sem hinum útvalda andans manni.
Blaðamensku fékst Matthías all-
mikið við um dagana. Eins og
ég hef á drepið, var hann rit-
stjóri „Þjóðólfs" um sex ára skeið.
Á Akureyri gaf hann nokkra hríð
út blaðið „Lýð“. Enginn var hann
stjórnmálamaður, miðlaði þar
heldur málum og fór ekki í íll-
deiiur í riti. Blaðamenska hans
snerist mest að fræðslu og bók-
mentum og var hann þar að vonum
góður liðsmaður. Einn var hann
af stofnendum Fornieifafélagsins
og hvatamaður að útgáfu hinnar
nýju sálmabókar og einn í nefnd
þeirri, sem skipuð var þar til
umsjónar. Að loknum prestsskap
naut hann fastra heiðurslauna úr
landssjöði.
Þá skal vikið að skáldskap
Matthíasar.
í ljóöum sínum er Matthías
bæði skáld og postuli — postuli