Baldur - 16.03.1903, Blaðsíða 2

BALDUR, 16. MARZ 1903
BALDUR
ergefinn útáGIMLI, Manitoba.
Kemur út cinu sinni f viku.
Kostar $1 um árið.
Borgist fyrirfram.
Útgefcndur:
Nokkrir Ný-Íslendingar.
Káðsmaður: G. ThORSTEINSSON.
Krentari: J0HANNES VlGFÚSSON.
Utanáskrift til blaðsins :
BALDUR,
Gimli, Man.
Veið á »nriáam ang'ý«inRnm er 2ö cente
fyrir þumlung dá’kslengdar. Afs'áttur er
gefínn á stœrri auglýúngum, eem birtast í
hlaðinu yfir lengri tíma. V ðvíkjaudi
•líkum afslætti, og öð um fjármáhim bh.ð‘
inB, eru menn btðnir að finút ejer »ð ráð -
manninum.
MÁNUDAGINN f6. MARZ. I9O3.
TJm meðferð á *
un dan e 1 (lissv í num.
Eftir JAMES ELDER.
Jeg ætla að byrja með því, að
hugsa mjer að maður hafi undan-
cldisgyltu ; þvf betra sem kynið
er, þess betra fyrir eigandann. Þá
er næst að hugsa um hvað sje
bezta plássið fyrir gyltuna. Fyrir
sumarið er beztur smáravöllur með
notalegu skýli í einu horninu fyrir
gyltuna að sofa f og skýla sjer fyr-
ir sólarhitanum og regni, svo þarf
hún einnig forarpoll sem hún get-
ur velt sjer í eftir viid sinni.
Þctta, mcð nógu og góðu vatni,
rná kalla Paradís undaneldisgyltu.
Hún, eins og við sjálf, gæti ef ti!
vill óskað eftir meiru sællffi, en það
sannar ekki að uppfylling þeirra
óska, gjörðu henni nokkuð auðveld-
ara að uppfylla skyldur sínar. Þvf
hennar stóra skylda f Iffinu er að
margfalda sfna tegund. I þannig
l/Jguðu ástandiþarf undaneldisgylta
rnjög iitla pössun. Þess nær sem
við komumst þvf að útvega þessi
skilyrði, þvf nær komumst við á-
kjósanlegasta fyrirkomulagi með
undaneldissvín.
Þetta, segi jeg, er það ákjósan-
legasta, en það ákjósanlcgasta er
ekki svo auðveldlega gripið. Það
eru, ekki sfzt í þessu fylki, margir
örðugleikar til að berjast við. í
fyrsta lagi eru ekki smáravellir fá-
anlegir, og jafnvel hcntugir hag-
lendisblettir cru fáir. Hinarvenju-
legu girðingar vorar eru ekki full-
nœgjandi til að halda svfnum. Hið
bezta sem jcg gct hugsað mjcr cru
færikvíarnar. Þær eru gjörðar með
þvf að ncgla 6þuml. borð, 3 f hæð-
ina á hvern kant. Borðin cru negld
á 3 feta háa staura 4x4. Kvfar
þessar cru færðar úr stað einu sinni
eða tvisvar á dag. Ef þær eru
þannig færðar til á landi, sem er
vaxið illgresi (sem nóg er til af f
Manitoba), hafa svfnin nóg af með-
tækilegum jurtum, þó þær sjc
hvergi nærri cins góðar og smári.
Á þann hátt hefir svfnið tækifæri
til að þjóna eðli sfnu f þvf, að
grafa og róta til jörðinni. Einnig
veitir þetta því hreint heimili, sem
svfnum er alveg eins kært og öör-
um dýrum. Til að skýla gyltunni
fyrir sól og rcgni, þarf ekki annað
cn að láta gamla hurð eða eitthvað
þess konar yfir citt hornið á kvf-
unum. Auðvitað yrði maður að
gefa henni meira fóður og nóg
vatn.
Þegar veturinn nálgast, eru þess-
ar færikvíar auðvitað ckki hentug-
ar, og þá fyrst byrja erfiðleikarnir
með að sjá gyltunni fyrir hentug-
um bústað.
Plássið þarf að vera þurt, hlýtt
og svo stórt, að gyltan geti haft
nœga hrcyfingu. Hin alvanalega
og skæða veiki í svínum hjer, sem
ýmist er kölluð aflleysi (paralysis)
eða gigt, eða krampi, er að mfnu
áliti afleiðing af vöntun þeirra skil-
yrða sem að ofan eru talin. Þessi
veiki er aðalhindrunin f svfnarækt
í þessu fylki, og eru mjög marg-
breyttar skoðanir um það, af hverju
hún stafi og hvcrnig hún verði
læknuð. Jeg hefi komist að minni
niðurstöðu á þann hátt, að jeg hefi
tekið eftir þvf að veikirt er vest
þar, sem svfnin eru höfð í hlýju en
þröngu og röku húsi. En aftur á
móti þckkist hún ekki þar sem
svfnin eru látin ganga laus, og hafa
stráhaug til að skrfða inn f þegar
kalt er.
Næst cr að athuga fóður svfns-
ins. Þar sem ekki cr til. smári og
smárarœtur, mundi jeg gefa þvf
kurlaða hafra og býgg, hveiti ó-
þreskt, að minnsta kosti tvær mál-
tfðir f viku • af garðávöxtum, og f
staðinn fyrir moldina sem þau hafa
á sumrin, mundi jeg gefa þcim við-
arcisku og kol. Ilvcitið gef jag ó-
þreskt af þvf það gefur svfninu
meiri hreifingu.
Það er nauðsynlegt að hafa það
hugfast að jeg cr að skrifa um und-
aneldissvín, en ekki slátrunarsvín,
og einn af crfiðleikunum sem á Ieið
minni verða er, að koma f veg fyr-
ir að gyltan fitni of mikið um lcið
og hún verður þó að hafa nóg af
nærandi fæðu, til að næra hin ó-
bornu afkvæmi sfn. Bezta með-
alið f þcssu tilfelli er hreifing, og
að gefa óþreskt hveiti kemur gylt-
unni til að hreifa sig.
Hjer um bil tveim diigum eftir
burðipn mundi jeg gefa henni vel
af kurluðu fóðri (soðnu), og nóg af |
garðávöxtum.
Rjctt fyrir burðinn læt jeg gylt-1
una f hlýja, þurra stfu, með lága
hyllu með fram þremur veggjun-1
um, svo að grísirnir geti forðað ]
sjcr þar undir, og þannig komist ]
undan þvf að vcra kœfðir undir
gyltunni.
Það er ekkert unnið við það að
láta gyltuna bcra snemma. Jcg vil
láta grfsina, sjerstaklega þá sem
ætlaðir eru til undaneldis, hafa
nóga hreifingu og nóg sólskin eins
snemma á æfinni og hægt er. Jeg
tck grfsina frá gyltunni þegar þeir
eru sex vikna gamlir, og gcf þeim
eins mikið af undanrenning og jeg
get. Hvað sem kann að megatelja]
þvf til gildis að gefa fullorðnum
svínum þurt mjöl, þá held jeg að
betra sje að gefa grfsunum upp-
bleytt fóður.
Ef jeg væri að kaupa undaneld-
isgyltu, mundi jeg ganga fram hjá
feitu gyltunni sem hefir.verið höfð
f haldi, jafnvel þó hún hefði hlotið
verðlaun. Það eru afkvæmin scm
vjer græðum á, og til að framieiða
afkvæmi vil jeg heldur þá gyltu,
sem aldrei hefir verið gefið um of
og sem hefir haft nœga hreifingu,
jafnvel þó hún sje ekki cins breið
á bakið og hin, sem verðlaunin
hlaut.
Maísjurtin.
í Bandarfkjunum hefir landbúff-
aðardeild stjórnarinnar látið fram
fara langvinnar tilraunir f þá átt,
að komast að raun um hver sje
hcntugust notkun mafsjurtarinnar.
] Tilraunirnar hafa farið fram f Kan-
' kakee, 111., þar scm mikil maís-
: rœktun er, og niðurstaðan cr sú,
] að maísinn sje cinkar hcntugur til
pappfrsgj'irðar, bæði fyrir prcnt-
] pappfr og skrifpappfr. Úr mcrgn-
j um f stönginni má búa til ágætan
j olíupappfr, nær því cins gc»ðan og
| úr ffnasta ljercfti. Úr stangarberk-
] inum er búin til önnur tcgund og
1 úr belgnum utan af iixunura þriðja
tegundin.
] Jafnframt þessu er fundin upp
i mjög hentug vjcl, þó hún sje ekki
| alveg eins fullkomín og skósmíða-
vjelin, sem einusinni var verið að
lýsa, cr tók heilann uxa inn í ann-
an endann, slátraði honum, fló
hann, sútaði skinnið og skilaði þvf
svo út um hinn cndann sem skóm
og stigvjelum, þá er hún sem næst
þvf. Þcssi nýja vjel tekur maís-
stöngina mcð axinu á, skilur belg-
inn frá og tekur hismið utan af
kjarnanum.
Almcnnt cr haldið að þeir, scm
að þessum störfum vinna, muni í
haust byrja pappfrsgjörð úr mafs í
stórum stfl. Lánist það cins vel og
menn vona, fá mafskaupmennirnir
keppinaut við að glíma. Pappírs-
gjörðarsambandið fær eins laglcgaii
snoppung og nokkur lög hefðu get-
að gefið þvf, sem ef til vill ríður
þvf að fullu á endanum. Blaðaút-
gefendur og prentarar verða cðli-
lega bandamenn bændanna í þcssu
efni. Það sem mest er f varið er
þó það, að nú þarf ekki lcngur að
fleygja mafsstönginni. Úrkast úr
baðmullarjurtinni, scm frainan af
var fleygt, cr nú margra milljóna
dollara virði árlega. Máskc það
vcrði eins mcð máísinn.
H Ú S til sölu.
Tvö £óð hús á GIMLI
til sölu eðá leigu,
með fjósum og flciru tilhcyrandi.
Um nákvæmari upplýsingar
snúið yður til
G. Thorsteinson,
GIMLI, MAN.