Baldur - 11.05.1903, Blaðsíða 2

2
BALDUR, II. MAÍ 1903.
BALDUR
ergefinn útáGIMLI, Manitoba.
Kemur út einu sinni 1 viku.
Kostar $1 um árið.
Borgist fyrirfram.
Útgefendur:
Nokkrik Ný-Íslendingar
Ráðsmaður: G. ThORSTEINSSON.
Prentari : JóHANNES VlGFÍSSON.
Utanáskrift til blaðsins :
BALDUR,
Gimli, Man.
Ver D á amAam aug'ýaingum er 25 centa
/yrir jfumluDg dá'Uslengdar. Afaiáttur er
geðnn á atrerri auglýaingum, aem birtast i
blhöinu yfir lengri tíma. V ðvítjandi
alíkum afalætti, og öðrum tjármálum bleði
ins, eru menn beðnir að suú» ajer að 1 áði
manninum.
MÁNUDAGINN, II. MAí I9O3.
Borgarinn.
Uppfrœðsla hans, skyld-
ur og rjettindi.
Sjcrhver borgari hjer f landi,
sem náð hcfir vissum aldri, hefir
rjettindi til þcss, að taka fullkom-
inn þátt í ineðhöndlun hinna ýmsu
málcfna sinuar þjóðar, ýmist sem
embættismaður, þingmaður eða
kjósandi.
Það Hggur í augum uppi, að
hver einasti borgari ætti að kunna
glögga grein á aðaleinkcnnum þess
stjórnarfars, sem hann er að taka
þátt f, hvert hcldur það eru sam-
bandsmál, fylkismál, cða hrepps-
mál.* I lann þarf, ef vel á að vera,
að þekkja stafrof stjórnarfarsvís-
indanna, — bera dálítið skyn á
hagsmuni þjóðfjelagsheildarinnar,
almcnn rjettindi, og almennar
skyldur.
Nýjir borgarar bœtast stöðugt
við úr tveimur áttum. Innflytjcnd-
ur streyma hingað úr ýmsum átt-
um, og ungir menn vaxa upp í
* Svo má nefna allt, scm cnskir
menn kalla ,,municipal affairs".
Það nær bæði yfir borg og sveit
Reykjavfk er hreppur ekkert
síður en Seltjarnarnesið.
landinu sjálfu. Hvernig málefnum
þjóðarinnar er borgið f hiindum
þessara manna, er miH?ð undir þvf
komið hvert uppeldi þeir hafa
fengið f þvf, sem að stjórnmálum
lýtur. Menntunarástand uppvax-
andi kynslóðarinnar getur þjóðin
sjeð um sjálf með sfnu eigin skóla-
fyrirkomulagi, en menntunarástand
innflytjendanna er henni ekki f
sjálfsvald sett að hafa eftir sfnu
höfði. Hún getur að eins með lög-
skipuðum tálmunum gjört tilraun
til þcss, að fyrirbyggja það að
þjóðfjdagið bíði tjón af menn-
ingarskorti hinna fáfróðustu . inn-
flytjcnda.*'""
I Bandarfkjunum er það tekið
fram, að til þess að dómstólarnir
megi veita innfluttum manni borg-
ararjettindi verði að koma fram
sannanir fyrir þvf, ,,að (a) hann
hafi dvalið í það minnsta fimm ár
f Bandarfkjunum, (b) hafi þann
tfma hegðað sjer sem siðferðisgóð-
ur maður, (c) hallast að grundvall-
arkenningum Bandaríkjastjórnar-
skrárinnar, og (d) sje ásáttur með
þann frið og reglusemi, sem hún
fer fram á“.
Þetta eru lögin.
Hvað segir reynzlan um það,
hvernig þessi ákvæði hafa vérið
uppfyllt ?
Hún segir nú svart. Þessi lög
eru dauður bókstafur, eins og hver
maður vcit, sem nokkra eftirtekt
hefir veitt þvf, scm fram fer í
kringum hann. Það er ein af gyll-
ingum Vesturheims, sem varpar
frægðarljóma yfir landið án nokk-
urrar verðskuldunar.
Sannleikurinn cr sá, að eins og
smíðisgripir eru renndir f smiðju,
þannig eru „brezkir borgarar“(I!)
telgdir til með hinum margvíslegu
„pólitisku maskínum“ þeirra
keppinauta, sem um völdin berj-
ast. Skömmin, sem þjóðfjelagið
verður fyrir, og skaðinn, sem það
getur beðið af öllu því athœfi, er
hverjum manni bersýnilegur —
meinsæri og annað þvf um lfkt. —
Þeir, sem mestan hagnaðinn hafa
af þessu. atfcrli, cru auðvitað fljót-
astir til þess, að stökkva upp á nef
** Tilraun í þessa átt felst í nú-
verandi kosningalögum Mani-
tobafylkis. Hvaða dóm sú til-
raun fær, og hvernig hún kann
að gefast, er cftir að vita.
sjer, þcgar bent er á svfvirðingarn-
ar, og þeim er hugarhaldnast um,
að láta almenning fclla sektardóm
yfir öllum þcim lögum, sem leitást
við að fyrirbyggja þesskonar velði-
brellur.
Svona gefst nú sú fjölgun borg-
aranna, sem fæst með ínnflutningi
frá öðrum löndum. Þjóðflokkarnir
eru ólíkir, einstaklingar hverrar
þjóðar misjafnir, og menning
þeirra, þegar öllu síær saman,
herfilega ósamstœð. Það eru skól-
arnir, sem með tfmanum verða að
jafna þær hrukkur, og því er það
skylda hvers þjóðflokks að koma
þar á framfæri Öllu þvf bezta, sem
hann hefir tíl brunns að bera. Eft-
ir þvf, sem hver þjóð leggur sinn
skerf til, eftir því fara dáðir og
dyggðir þess þjóðernis, sem upp
rfs f landinu á komandí öldum.
Rfkið hefir vissar skyldur að
leysa af hendi gagnvart skólunum.
Mannfjelagshcildin leggur á sig
byrðar til þess, að gjöra hin upp-
vaxandi ungmenni sem færust um,
að afkasta vel sínum ýmsu störf-
um þegar fullorðinsaldrinum er
náð.
Það er sýnilegt að skólinn hefir
aftur á móti skyldur gagnvart rík-
inu. I skólunum þarf ungmennun-
um að vcra innrœtt alúðleg u m-
hyggja fyrir veiferð
heildarinnar. Þau þurfa að
læra að bera hæfilega v i r ð i n g u
fyrir lögum þjóðfjelags-
i n s. Þeir þurfa að tcmja sjer nœga
ást á fósturjörðu sinni til þess, að
vilja með ljúfu geði leggjasinn
skerf til ýmsra umbóta,
scm þjóðinni mega verða til gagns
f það og það skiftið.
Það, sem rfkið vill geta tekið út
hjá þjóðinni, verður það að leggja
inn hjá skólunum. Ef borgararnir
eiga að geta haft ást á þvf stjórn-
arfarsformi, sem f landinu við-
gengst, þá verða þeirað hafafeng-
ið glögga þekkingu á því, og hafa
fallið það vel í geð. Ekkert annað
en skynsamleg íhugun getur vak-
ið ást og virðingu fyrir manns eig-
in þjóðfjclagi. Ekkert annað getur
veitt tryggan grundvöll fyrir sannri
þjóðhollustu.
Flestir hinir hærri skólar eru
farnir að veita meiri og minni til-
sögn f stjórnfrœði, en svo eru það
fæstir af öllum fjöldanum, sem á þá
skó}a ganga. Hinir, sem ekki -fá
meira en alþýðuskólafrœðslu, eru
sorglega fáfróðir í þeim efnum sem
mannfjelagsheildinni mest á ríður.
Þeim veítist naumast nokkur til-
sögn í hinum einfiöldustu atriðum
þess fróðleiks, sem sjcrstaklega
heyrir til þess, að get'a orðið upp-
byggilegur meðlimur þjóðar sinnar.
Það ástand þarf að Iagast, og get-
ur lagast f hverju skólahjeraði, sem
lætur sjer nokkuð annt um það.
Skólalíf ungmcnna er míkið
bcinni undirbóningur undir borg-
aralega samvinnu, heldur en heinv
ilislffið gctur verið. Á heimílinu
eru einstaklingarnir á mismunandí
aldursskeiði, og bundnír sjerstök-
um ættar og ástar böndum. ískól-
anum verður það aðalspurningin :
Hvernig á jeg að koma fram gagn-
vart jafningjum mfnum ? í þjóðfjc-
laginú á hver atkvæðisbær maður
! að hafa það hugfast að hann er
jafningí allra sinna samborgara f
því, sem skyldum og rjettindum
við kemur gagnvart rfkisheildinni.
Hvemig hvert ungmenni svarar
þessari sjerstöku spumingu skóla-
lffsins, er mikið kornið undir kcnn-
aranum. Það er náttúrlega hann,
sem miklu fremur en nokkur ann-
ar einstakur, skapar hið andlega
loftslag skólans. Kennarinn þarf
fyrst og fremst sjálfur að hafa til
að bera þá stjómarfarsþekkingu,
þá þjóðarást, og þá umbótaþrá, sem
ungmennin eiga að drekka í sig
undir hans hendi.
í þessa átt getur hann miklu til
vegar komið mcð aðferð sinni við
nám þeírrar sagnfrœði, sem lesin
er f skólanum, mcð œfisögum mik-
illa manna, og mcð ljóðum og les-
köflum. Samt er þetta ails ekki
fullnœgjandi fyrir hinn unga náms-
mann sem uppvaxandí borgara.
Hann þarf að fá t i 1 s ö g n u m
tilgang og meðhöndlun
1 ö g g j a f a r o g stjórnfars,
og grundvöllun þeirra á
samvizkusemi og. sönnum
mannrjettindum. Ilonum
þarf að skiljast að rjettur og laga-
far nær engu sfður yfir þann, sem
er mikfls máttar, heldur en yfir
þann, scm er lítils máttar. Hon-
um á að vcrða það hugfast, að
enginn hefirrjetttilþess,
að gjöra það, sem honum
þóknast, nemaþegarhon-
um þóknastað gjöra það,
sem er rjett.