Baldur - 30.08.1905, Qupperneq 2

2
BA'LDUR,30. ágííst, 1905.
ER GEFINN tJT Á
GIMLI, ----- MANITOBA
ÓHÁÐ VIKUBLAÐ'
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BOUGIST FYIURFRA M
ÍJTGEFENftuR :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISIIING COMPANY
LIMITED.
RITSTJÓRI:
Matjnús J. Skajtason.
RÁÐSMAÐUR:
Gísli F. Magnússon.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
BALDIJE,
G-IMLI,
ZbÆYLJNT
Verðáatnáum augJýaingum er 25 cent
‘fyrir þuinlung Há knlengdar. Alelátturer
vgefiun á «tœrri auglýaingum, iim birtast j
■ blaðinu yfir lengri tíma. V ðvíkjaridi
slikuin afelætti og öðrum fjárnr álum bii-ðs
in«, eru menn beðuir að snúa sjer að 1 áðs
mauniinum.
MIðVIKUDAGINN, 30 ÁGIÍST 1905.
'HVERNIG BYLTINGARNAR
iFARA FRAM Á RÚSSLANDI.
Eftir Vance ThompsOn.
II.
Á bak við byltingartjöldin.
Utanum Rússakeisara er æfin-
lega múrveggur. Hann kemst
þar ekki út fyrir. Ilann hefir
a'drei heimsbtt neitt af sveita-
þingunum eða þorp eða iðnaðar-
bæ. Embættisklíkan sem skipast
utanum hann stjðrnar f hansnafni.
Hún heldur honum sf og æ laf-
hræddum. Hún byrgir svo fyrir
augu honum að hann naumast
getur sjcð tungl himinsins f gcgn-
um greipar sjer. Stórhertogarnir
gjöra alt saman. Það má segja
að utan familfu hans sjcr enginn
Rússakeisara nema gamall þjónn
hans ráðgjafarnir og fáeinir útlend-
ingar scm haun kvcður á fund
sinn. Og þessi draumsjóna fangi
er þar, sem segir cins og Luðvfk
14.: „L’état, c’estmoi“o:
Ríkið cr jeg.
Á Rússlandi er í rauninni að
eins einn maður sem gctur sagt
það, og það er ekki keisarinn.
Eins og annarsstaðar er þar valdið
hjá þeim scm pyngjuna hefir j
Allir ráðgjafarnir eru upp á þann ;
komnir scm útbýtir peningunum
og vald hans nær þar til allra
manna ofan frá stórhertoganum
og niður til bændagarmanna. Það
er alveg rangt að ætla að keisari
ráði öllu það er nú sem stendur
De Witte og cr þd staða hans
undarleg Stundum hcfir hann
æðstu völdin á hendi. Stundum !
virðist hann vcra f ónáð og fela.
s:g f einh.vcrri óaðri stöðu eða í j
nefnd einhverri. En ætíð eru
völd hans hin somu. Er hann þá
frjálslyndur eöa er hann aftur-
haldsmaður? Byltingamcnnirnir
sem fleygja sprengivjelum og
útbreiða sósfalistakenninguna segja
að hann sje á þeirra hlið. Aftur
kann einn eður annar stórhertog-
inn að segja að De Witte sje meg-
instoð hásætis keisarans.
Hann cr dularfullur maður.
Hann bygði Sfberíubrautina og
kom Manchurfu í hcndur Rússum
en var um lcið orsök í því að þeir
lentu f strfði við japana. Hann
stofnaði rfkisbanka fyrir stórmenn-
in og annan fyrir bændurnar.
Hann gctur hafið til tignar og
valda eða þá eyðilagt einsvel
prinsinn sem bóndann. Bankar,
verslun, tollar, járnbrautir, skattar
er alt á hans valdi. Hann getur
sett skuldabrjefin upp eða niður
eftir þvf sem honum sýnist. Þó
að maður þessi gjöri sig svo auð-
mjúkan og smáan fyrir keisaran-
um, þá er hann þó í rauninni ein-
vaidur Rússa.
Fyrir skömmu síðan var hátt-
standandi embættismaður sendur
út úr rfkinu að útvega lán. En
lánum þeim fylgir vanalega fjár-
dráttur, En svo vildi til að einn
ærlcgur rússneskur agent komst
að þvf og kom í veg fyrir að lánið
fengist f staðinn fyrir að hjálpa því
við. En í rauninni hafði cmbætt-
ismaður sá sem Witte sendi búist
við að stinga í sinn vasa meira on
tveimur milíónum dollara Þá
klagaði hinn fyrnefndi hann fyrir
De Witte og hinn ærlcgi agent
var jafnharðan kaliaður heim. Var
borið á hann að hann hefði verið
orsök f því að Rússar töpuðu
tveimur milfónum.
Peningar, peningar. Alsstaðar
a Rússlandi heyrist ópið: pening-
ar, peningar handa hinum Iata og
iðjulausa stórmenna flokk.
Þ'yrir peningaþörfina he fir De
Witte hið sterkasta hald á hinum
lendu mönnum sem pantsett hafa
lönd sfn aðalsmannabankanum, á
stórhertogunum sem fá eftirlaun
sfn frá honum sjálfum og Ivan
>svo kallast bændur) vinnandi á
akri sfnum. Já þar er máður sem
gctur leikið sjer að milíónunum.
Er hann þá verkfæri útsendra
auðmanna?
Fjarr cr það þvf snillingur þcssi
stendur hærra en svo sje
í landi þar sem brosað er að
opinberum þjófnaði þá hcfir De
Wittc haft handa á miHi peninga
í billiónataii, og enginn vcrið að
Ifta eftir þvf hvcrnig hann brúkaði
þá, cn þó hcfir ekki cinn einasti
skitinn skildingur orðið fastur við
góma hans.
Ilann lifir sparlega, nærri grút-
arlega. Litla húsið hans á eyj-
unni (f Neva) er óásjálegt. Gólf
dúkarnir slitnir, legubekkirnir
gamlir og hlaðið á þá kápum,
gömlum skóm og allrahancía rusli
og bókum, og alt er þar f óreiðu.
Þannig lifir hann og er þó stoltur
og valdagjarr,-—borinn ti! j.-ess áð
drotna yfir mönnum Honum er
lfkt varið og Richelieu. Hann er
af lágum ættum, fjekk litla mcnt-
un, en hefir teigt sig upp á tinda
einveldisins, svo að samanborið
við hann er stórhertogaklíkan smá-
munir einir og keisaravaldið riðar
við falli. Hvar sem hann fer
leggur að vitum honum ilminn af
hræsninni ogsmjaðrinu. En hann
kemur fram sætur og auðmjúkur.
Hann beygir bak sitt fyrir stórher-
togunum. Það má segja að hann
skríði f duftinu fyrir mönnum ciris
og Bouligine og Trepoff. En al-
staðar eru honum þó snörur búnar
Hinn eini opinbcr óvinur hans er
þó hinn óþýði ogharði Pobiedono-
ster, yfirbiskup grísk kaþólsku
kirkjunnar. Annars hefir De
Witte eins og keisarinn sitt eigið
spæjaralið. Sá spæjaralcikur er
nokkuð undarlegur þar sem hver
lætur njósna um annan en svo er
það í gömlu Evrópu.
Jeg hcld það megi fullyrða það
að þar sem þrír Rússar eru saman
komnir, þar geti það verið að einn
þeirra sje ekki spæjari.
Stórhertogarnir hafa sitt spæj-
aralið. Og eru aðalstövay þess
stórborgirnar Paris, London,
Washington, Vínarborg. Eru í
þvf fínar frúr, aflóga aðalsmenn
og upgjafahermenn. En það lið
alt er scm leikfang f höndum
hinna ensku spæjara hinna ýmsu
sendihcrra. Hefir sá flokkur
keypt alla burðarkalla og scndi-
sveina hinna annara sendiherra.
Þeir hafa f njósnarflokki sfnumi
mcnn af öllurn stjettum æðri og
lægri.
En öllu markerðari er ,,prívat“
spæjaraflokkur keisarans. Stend-
ur fyrir flokk þeim einn hinn
merkilegasti maður sem jeg hef
sjeð; spikfeitur, skeggjaður Rússi
með barónsnafnbót. Er aðalstarf
hans að passa upp á anarkistana
og byltingamennina. Enda þckk-
ir enginn þá bctur,- og sem dæmi
þess skal geta þess að þegar Lou-
bet forseti Frakklands einu sinni
fór til Lyonborgar þá treysti hann
ekki eigin spæjaraliði sínu og
sendi eítir Rússá þessum. Hann
er sá eini maður, sem Rússakeis-
ari fyllilega trúir og frá honum
hefir keisari þær einu fregnir sem
hann fær frá útlöndum, þvf að
keisari sjer aldrei blöðin, en f stað
þess er prentað fyrir hann sjer-
stakt blað og þar f teknar þær
einu. frjettir, scm hertogakifkan
vill leyfa keisara að sjá. Það var
spæjari þessi sem fyrir rúma ári
síðan sendi dáleiðarann Philippi
til vctrarhallarinnar og fjekk hann
mikið vald yfir keisara. Dáleiddi
hann þar keisarafrúna ,og bauð
henni svo að eignast son.
En loks gátu stórhertogarnir
rekið hann frá hirðínni. Ilann
var orðinn þcim hætilegur.
Aðalmaðurinn í spæjaraflokki
Dc Witte er Raffalovitch. Er
hann nefndur fjármála-agent í Par-
ís. Bcr hann nafn með rcntu, því
að hann fræðir húbónda rfinn um
a!t, sem að lántöku lýtur. Hann !
gctúr Iátið lántökuna heppnast og|
(Meira.)
ISLANDS MINNI.
*
RæðA er iir. JóN Jónsson frá Slebbrjót flutti á Íslendinga-
INN í ÁKTAVATNSHVGð 2. ÁGÓST 1905.
Háttvirta samkoma!
Það hefir en orðið hlutskifti
mitt að biðja ’ykkur að minnast
vorrar gömhi fósturjarðar, íslands,
eldlandsins, sem hefir nú fengið þá
heiðarlegu nafnbót að vera lfka
kallað gull-landið.
Það fer nú að verða fátt að segja
um ísland, f}rrir okkur scm ,,tfu |
sinnum fyrir eitt“ höfum haft það
að ræðuefni. Það cr ekki tfmi en
að hafa gullfundinn að umræðuefni,
það verður fyrir þá sem tala að ári
um ísland. En það hefir óft ver-
ið mjer hugljettir, hefir verið svo
mörgum hugljettir þegar þeir hafa
átt að tala um Island, á íslenskum
samkomum, að vita það að minsta
kosti allur fjöldinn af íslcndingum
hlustar með ánægju á hvert orð
sem um föðurlandið gamla er sagt.
Mjer finst jeg hafa tekið eftir því,
bæði á meðan jeg var hcima á ís-
landi og Ias blöð og brjef hjeðann
að vestan, og talaði við fáeina
menn sem heim komu, ogsvofyr-
ir þenna stutta tfma sem jeg .hefi
dvalið hjcr, að tilfinningin fyrir ís-
lensku þj(5ðinni,og fslenskum hags-
munura, og íslensku máli er að
vaxsa hjer vestan hafs, þó jcg
verði um Icið að segja það, að ís-
Tensk tuilga’cr'hjér 'Tkkl f héiðrr
höfð scm skyldi. Þctta cr lfka alt
mjög eðlilegt þvf þjóðflokknum ís-
lcnska hjcr vestan hafs, hefir mjög
svo vaxið afl sfðari árin. Hann
hefir fundið það, að það er altaf
tckið meira og meira tillit til hans
eftir þvf sem árin lfða. Hanri hef-
ir fundið að manngildi sitt, gildi
sitt sem þjóðflokks, hefir verið
meira og mcira viðurkent, það hcf-
ir veitt honum þrek og sjálfstraust
og það hefir eðlilega leitt til þess,
að íslenski þjóðflokkurinn hjer hef-
ir farið að hugsa meira um bergið j
sem hann er brotinn af,kynstofnínn j
sem hann et sprottin af, og ís-
lendingurinn hjer vestan hafs hefir
sjeð það að hann þarf ekki aö
skammast sfn fyrir móðurlandið
sitt. ísland er að vísu fátækt land
en það þarf engin að skammast sfn
fyrir fátæktina það getur verið
heiðarieg fátækt, eins og heiðarleg-
ur auður. Og mig langar til að
sýna ykkur það, færa dálftil rök að
því við ykkur, að þrátt fyrir alla
fátæktina og baslið heirna, þrátt
fyrir það þó við margir einstakl-
ingárnir höfum hröklast hingað fje-
lausir, aislausir, þá er íslandi,þjóð-
fjelaginu í heild sinni að fara fram.
Það er ætfð álitinn áreiðanlegasti
mælikvarðinn fyrir framförum hver-
rarþjóðar, þcgar fólkstalan, og
verslunar magnið eykst f landinu.
Og það er hvorttveggja að aukast
á íslandi. Jeghefi ekki þau tæki
sem til þarf til að sýna ykkur það
til hlítar. En jeg ætla að gefa'
ykkur dálítið yfirlit >‘fir þctta tvent.
sfðustu 20 árin af öldinni sem leið-
Árið 1880 var fólkstalan á íslandi
72,443. En árið 1900 var hún
76,303. Hefir þvf fjölgað um:
3, 960. Og þó hefir á þessum ár-
um flust ákaflega margt manna og
kvenna hjer vestur. Verslunar
magnið á þessum tuttugu árum hef
| ir aukist þannig, að árið i88ovoru
aðfluttar vörur til íslands (talið í
þúsundum) kr. 5727, en útfluttar
vörur frá íslandi kr. 6744. En árið
1900 voru aðfluttar vörur kr. 9276
útfluttar vörur kr. 9512.
Af þessu sjest það Ijóslega að þjóð-
fjelagið í heild sinni er að þrosk-
ast, það er í öllum greinum þar
töluvcrð framför núna í landbúnað-
inum, það gæti verið efni til margra
hugleiðinga, sem ekki er staður
nje stund til að færa fram hjer.
En jeg bfst við þið spyrjið: Hver-
nig stendur þá á því að þið einstakl-
ingarnir komið alslausir að heiman
fyrst þjóðfjclaginu er að fara fram?
Því líður ykkur svona illa þar ? Jeg
gæti hú svarað þessari spurningu
mcð annari jafn stuttri. Bandarfk-
in eru eitt hið hraðfleygasta fram-
faraland heimsis. En ykkur dett-
þó víst ckki f hug að halda þvf
fram, að öllurn einstaklingum þar
Ifði vel, lifi Breldar Iffi. Nei, þar
eru stórir auðmcnn, er eins og
inenn scgja ,,geta keypt hálfan
heimin, “. en þar cru lfka bláfá-
tækir menn ánauðugir auðmönnun-
um og miörgum þeirra líður ekki
vel. Og fyrst það er svona f landi
með risavaxnar framfarir, hvcrn
skyldi þá undra þó það sje f smá-
landi hjá þjóð sem cr að hrista af
sjcr gamla kúgunar fjötra. Alt
strfð kostar mannfall, þó það kosti
ckki öll stríð blóðsúthellingar. Það
hafa ætíð margir fallið í stríðinu
fyrir fiamför mannkynsins, sumir
efnalega, sumir líkamlcga, sumir
siðfcrðislcga, sumir þetta alt. Það
eru tímamót á íslandi. Hið gamla
og úrclta er að falla. Hið nýja er
tð festa rætur. Það cr alt á iði
orðið í þjóðfjelaginu, leitandi, fálm-
andi eftir nýju Ijósi, nýjum þroska
þjóðfjelaginu smáþokar áfram. Ef
tfmi hcfði verið til, þá hefði jeg
getað sýnt ykkur, sannfært ykkur
um, hve ákáflega mikið meiraþjóð-
fjclagið kostar nú til ýmislegs held-
ur en tim miðja öldina setn leið,
hve mikið þvf hefir þokað f menn-
ingar áttina. Það þarf ekki nema
benda á hve miklu hefir verið kost-
að til samgöngu bóta, póstmála,
mentamála, heilbrygðismála, hve
mikið meiri tilraunir eru gjörðar til
að styðja atvinnu-vegina. Ef tfmi
hefði verið til, hefði jeggetað sýnt
ykkur það alt f tölum. Sýnt ykkur
hve afar mikið þjóðfjelagið Icggur
nfj f sölurnar, móti þvf scm áður
j var, tíl að styðja framför landsins.
^Ftamhald á 4sfðu.)