Baldur - 18.07.1906, Side 3

BA'LDUR, 18. jítlí, 1906.
3
ingar fyrir sig f framtíðinni, því
hann getur átt von á þvf,að annar
honum srerkari komi og taki af
honum tækifærin þegar minnst
varir. Það er ekki endilega upplag
mannanna sem orsakar ágengnina,
heldur mannfjelagsfyrirkomnlagið,
sem vjer lifum undir, og scm ekki;
gefur ncina tryggingu fyrir fram- |
tfðarmögulegleika til að afla |
þess sem maður þatf, og leiðir
menn svo íit f að berjast eins og
öargadýr um hverja auðsupp-
spettu.
Fjöldi fólks fer inn f þcssastjett
af því það hefir ekki um aðra
kosti að velja, til að geta lifað, en
að reyna að fá citthvað fyrir ekk-
ert, vcgna þess að það kemst ckki
að við framleiðsluvinnuna fyrir
bíirnum og öðrum, sem \ erða að
vinna allar stundir æfi sinnar til
þess að hafa lífvænlegt kaup, og
framlciða með þvf allt sem þarf að
framleiða, eða allt sem gengur út,
og oft meira; cn við það hefir
þessi stjett orðið svo stór, að hún
nær langt út fyrir þáð sem þarf, til
að koma / verk allri þeirri varn-
ingsútbýtingu sem heimurinn í
raun rjettri þarfnast; og þessvegna
er hún uppspretta margra þcirra
klækja scm valda deilum, lögsókn-
um og styrjöldum manna á milli.
4 Loks kemur svo flækinga-
hópurinn, og á hann f sjálfu sjer
eins langa sögu eins og hinir hóp-
arnir, því hann cr óaðskiljanlegur
hluti þess ástands sem samkeppn-
isfyrirkomulaginu er samfara, þó
oft sje öðruvísi á það litið. í hon-
um cru náttúrlcga oft og tíðum
’menn, sem cru úrþvætti óhæf til
flestra hluta, cn það cr lfka f hon-
um fjöldi af mönnum sem óneitan-
lega áttu ekki þess kost, að vinna
sjer inn daglegt brauð nema með
höppum og klöppum, og fara svo
um með aleigu sfna á sjer, og
vinna máske þcgar kostur gefst,
cn betla, ræna og stcla á milli.
Þetta eru nú aðalhóparnir sem
skifta má fólkinu f, fyrir utan lær-
dómsmannahópinn, sem auðvitað!
reynir að bjarga sjcr eftir beztu |
ffingum, og vinnur að nokkrum
parti scm keypt áhald auðsfifnun-
armannanna að.þvf, að lofsyngja
þvf ástandi scm gefur einum allt
og öðrum ekkert, og sem að nokkr-
um parti tekur upp á sig að and-
æfa auðsöfnunaraðferðunum, þó
það fáist sjaldan peningar í vasann
strax f bilið fyrir það vcrk.
Þessi lærdómsmannahópur er
ekki ncma f sumum skilningi
hópur út af fyrir sig, þvf f raun-
inni cr hann skiftur á milli hinna
hópanna allra, en þeir sem heyra
honum til bera ávált flokksmerkið
sitt hvar sem þcir eru. Það eru
þcssir menn scm eru ýmist hættu-
lcgustu óvinir umbótahreyfing-
anna, cða þá þeirra beztu styrkt-
armcnn, þv/ múgurinn hefir jafnan
tilhneigingu til að bera traust
tfl þcirra manna scm hann hygg-
ur að hafi bæði fræðslu og
skynscmd, og- svo fylgir hann \
þcim að máli,mcira fyrirtrú á það,
að þeirra leiðbeiningar sje góðar,
hcldur en fyrir skoðanavissu. En j
þessiv menn eru háðir sama fýrir- I
komulaginu og aðrir. Þeir eru
oftast eins sjerploegnir menn eins
og aðrir menn, og þeir reyna að
líkindum fyrst til að bjarga sjálf- j
um sjer, og nota sína yfirburði til
þess að tryggja sfn framtfðarlífs-
.skilyrði, í heimi sem byggir rjett-
inn á mættinum og máttinn á fjár-
munum.
Ilverjum og einum er sjálfsvörn i
f því, að taka allt, sem hann getur
fcngið, f þcim heimi sem er f inn-
byrðisstrfði við sjálfan sig; og svo
leiðast fleiri út í það, að draga til
sfn scm mest og byrgja sig sem
bczt gegn samkcppninni, heldur
en að koma mönnum til að fram-
leiða og útbýta með samtökum því
sem þeir þurfa.
Þessi bjargráðatilþrif mannanna
eru ósköp eðlileg.og þau eru f sjálfu
sjer virðingarvcrð undir kringum-
stæðunum, eins lengi og þau eru
innan skynsamlegra vjebanda; en
það vill bregða út af þvf, eins og
framanskrifaðar hugleiðingar benda
á; og það er allt af að bregða út
af því meira og meira. Auðurinn
er að safnast fyrir í fárra manna
höndum, og rfkismönnunum er
allt af að fækka cn auðlegð þeirra
að aukast; og það er sýnilegt, að
þess er ekki langt að bfða að flest-
ull atvinnutækifæri verði í fárra
manna höndum. Þcssar $125,-
000,000 árságóði stálsambandsins
verður að lcggjast í eitthvað sem
er arðberandi, þvf auðmenn vilja
ekki hafa peninga sína arðlausa;
og hann cr eðlilega lagður f það,
að kaupa upp verkstæoi, járnbraut-
ir, skip, eða önnur arðbcrandi tæki,
sem enn á ný bæta við ágóða cig-
andanna, sem aftur þarf að leggja
f arðberandi áhöld, sem gcfa eig-
andanum ágóða, og vinnumannin-
um lifibrauð í mesta lagi.
Svona er auðsöfunarvjel nútfm-
ans.og hún hcldur áfram að snúast
og soga í sig lífsskilyrði fölksins
þangað til það standa annars vcg-
ar fáeinir auðkýfingar,og hins veg-
ar miljónir öreiga, sem rífast
um að fá að vinna 16 klukku-
stundir á sólarhringnum fyrir fæði
sínu og klæðum.
Þú hcldur máske Icsari góður
að þctta sje of svartir drættir, cn
það cr sfður cn svo, og cf ekki
væri vejið að reisa skorður við
þessu þa yrði afleiðingin sú sem
að framan cr sagt. Það cr ,,re-
investment of profits," eins ogi
!
það er kallað á Ensku, eða notkun j
fengins gróða til að stofnsetja og !
kaupa mciri framleiðslu, áhöld ;cm
hættan líggur í, þvf það gcfur enn |
meiri gröða,og útheimtir cnn á ný
tækifæri fyrir ,,innvestment, “ og i
svo koll af kolli, þangað til auð-
1
mcnnirn:r eru búnir að lcggja fjc f
allar þær stofnanir sem hægt cr
að ná ágóða af. Menn þurfa ckki
að hugsa að millan hætti að mala
af þvf mikið sje komið. „Mikið
vill mcira,“ scgir málshátturinn,
og hún hættir ckki að mala fvr
I
en þjóðima: láta hana hætta.!
Auraffknin magnast cftir þvf scm
fjármagnið cykst, og það cr ekki
nóg með það,að börn og unglingar
sje þrælkaðir til danða—ckki nóg|
mcð það,að mcnn eru látnir lifa til
að vinna f stað þess að vinna til
að lifa, heidur er allskonar svik-
semi og viðurstyggð framin í sam-
bandi við varningsframleiðsluna,
til þe-ss að auka enn mcir hið sf-
vaxandi miljónaflóð. Um þctta
bcr sláturhúsamálið í Chicago
ljósan vott. Þáð var aurafíkn,en
ekki þörf, scm blandaði saman
eitri og fæðu, rotnuðum óþverra
og ætum kjöttegundum, og seldi
scm forsvaranlegan varning til
fólksins, sem í grannleysi hugði
að miljónaeigendurnir munau ekki
bjóða annað en beztú vöru.
Er það svo nokkur furða, þó
þcir, sem ekki eru finnum kafnir
við að tína f hreiðrið sitt,og byrgja
sig á þann hátt gegn ágangi ann-
ara, sem einnig eru að tfna f sitt
hreiður—er það nokkur furða,
segi jeg, þó þeir hrópi til þjóðanna
og bendi þeim á að stemma stigu
fyrir flóðinu, með einhverri öflugri
aðferð heldur en þeirri, að tfna að-
eins í hreiðrið sitt ? Var það
nokkur furða, þó borgarstjórinn í
Chicago gjörði þá tiliögu.að slátur-
húsin f Chicago væru tekin úr
höndum þessara miljóna eiganda
og gjörð að þjóðeign, eða að rfkis-
eign, cða bæjareign ? Var það
nokkur furða, þó Winnipegborg
ákvæði mcð átkvæðagreiðslu að
eiga sjálf rafurmagnsframleiðslu-
stöð við Wpg. River, f stað þess
að gefa sig á vald kapftalistiskri
stofnun ? Er það yfir höfuð að
tala nokkur furða, þó menn sjc
farnir að átta sig á þvf, að þjóð-
eign, eða fylkjaeign, eða hreppa-
eicn á hinum stærri framleiðslu-
færum, að minnsta kosti, sje óuin-
flýjanlcg, ef líf meiri hluta fólksins
á ekki að vcrða tómt stríð og bar-
átta ? Nci, alls ckki. Það cina
scm er furðulegt í þvf sambandi
er það, hve seinir menn eru að
viðurkenna það. Strætisvagna-
fjelagið f Wpg. cr búið að ræna
menn þar I nokkur ár, tneð því að
selja rafurmagnslýsingu 1 ’prfvat1-
hús fyrir 7—10 dollaraum inánuð-
inn,þar sem hún ættiekki að kosta
yfir 2 yí — 5 dollara.
Járnbrautarfjelögin ræna fólk á
hverju ári, og auglýsa svo í blóð-
unum hvc miklu þau h.afa rænt,
en samt taka fáir eftir þvf. Sam-
kvæmt Thirtecnth Annual Re-
port of the U. S. Commissioner
of Labor (Carroll D. Wright) bls.
423, 1. bindi, cr yfirlýsing um
það frá járnbrautarforstjóra einum,
að kostnaðurinn við að flytja 300
manns 91 mílu á viðeigandi járn-
brautarlest sje $39-°9! scin C1
sama og 43 ccnt á mfluna fyrir
þcssi 300 manns, eða rúmlega
14/100 partar úr centi íyrirmann-
inn, en venjulegt flutningsgjald í
Canada er 3 til 5 ccnt á mlluna,
og sumstaðar meira. Það þarf
um 6 fólksflutningsvagna í lest
scm tckur 300 manns, fyrir utan
aðra vagna. Skyldi nokkurhugsa
sjer, að hann fengi lest mcð sex
fólksflutningsvögnum og einum
cða tvcimur aukavögnum hjá C.
P. R. tjel. fyrir $39.09 til að fara
frá Wpg. ofan að Wpg. Beach
og til bnka aftur, eða þelm mun
mcira sem það er lcngra en 91
míla? Nei, það er engin hætta
á þvf, og þaö er engin von til
þcss, þ\ í C. P. R.-fjcl. er gróða-
fjelag en ekki hjálpræðisstofnun,
og gróði þess kemur frá fólkinu
sem fyrst styrkir það til að byggja
brautirnar, og borgar því svo
margfallt fárgjald fyrir að þiggja
af sjer styrkinn !
Sem bctur fer, eru augu margra : ^ (0
(^3 C^3 C^3
«3
| farin að opnast fyrir þessu. auð-
I söfnunaröfugstreymi. Kerlingar-
Á 00
<§ q
| skarið hún ,.Neyð“ er smámsam-
cj
an að kenna mönnum að spinna,
og menn eru farnir að sjá, að þeir ^ U
verða að spinna efni f þjóðeignar- | ^ U
stofnanir, cf duga skal. Menn í q
að þjóðirnar Q)
eru farnir að sjá,
verða að ciga, að
V'
^%<3í£pD£3%<J%<3C&<3Cg3’
VESTUR-CANADA
IDXADAK-
OG
JAKÐAFURÐA-SÝX
ING.
WIN NÍPEG
23.-28. JÚLÍ, 1906.
minnsta kosti, \
stærstu framleiðslu og flutnings- ’
stofnanirnar, eða svo margar af
þeim að þær ráðí ferð hinna, svo
hægt sje að koma í veg fyrir svik
á varningi, ránsverð á nauðsynjum
manna, þrælkun á fólki, barna-
morð fyrir ágirndarsakir, og of
langan vinnutfma fyrir einn og
vinnuleysi og allsleysi fyrir annan.
Það er ekki sýnilegt að það sje
nokkur önnur aðferð til, til þess
að lækna þjóðfjelagsmeinin, hvað
atvinnuna snertir, heldur en sú,
að þjóðirnar eigi áhöldin, svo þau
sje brúkuð til lífsviðurhalds en
ekki til auðsöfnunar fyrir fáa
menn. Hinar margbrotnu og
miklu vjelar, sem allt af eru að
aukast f heiminum, ættu að brúk-
ast til að stytta vinnutíma manna,
en ekki til þess, að framleiða auð
fyrir einn og atvinnuleysi og alls- j
lcysi fvrir marga. Hjcr um þetta | HIN STÆRSTA
svæði finna menn almennt ekki j
injög til brýnnar þarfar á þjóð- j
eignastofnunum.enþaðer ekkilangt
þcss að bfða að þetta land verði
,,Suður-Carolina“ cða ,,Chicago“.
Winnipeg setti á stofn sfna rafur-
magnsframleiðslustíið til þess að
auka iðnað t bænum. — Skyldi
nokkur barnamorðingja-iðnaðar-
stofnun geta vaxið þar upp með
tfmanum ? Svarið liggur í þvf
hvort þjóðeignarhugmyndin vinn-
ur eða tapar.
E. Ó.
SKEMMTUN
FYRIR BŒNDUR.
Gripasyning
I VESTUR-CANADA.
í VERÐLAUN FYRIR
HVEITÍ.
SMJÖRGJÖR Ð A R- KA PP-
RAUN
MILLI
BVRJENDA, OG EINNIG
UTLÆRnKA.
^ ^ ^ TNíesta samsafn af lista-
/fi BONNAR & fj verkum, skrautgripum,
$ HARTLEY $ og skolaverki sem sjezt
BARk ISTERS Etc. hefir i landinu !
p. 0. Box 223, ----
WINNIPEG, — man. CARNIVALIÐ í FENEYJUM
OG
KNABENSHUE-LOF TFARIÐ
vekður og sýnt.
Sýningargripir ekki teknir cftir 7.
júlf.
NIÐURSETTFAR
MEð öi.LUM jÁRNBRAUTUM.
Skrifið eftir eyðiblöðum til
G. II. GkeiG, Prcsident.
R. J. Hughes, See.-Trcas.
A. W Kell, Gencral Manager
g3r Mr. B O N N A R er ^
/ÍViinn langsnjallasti málafærslu-\f/
maður, sem nú er í þessu w
’W
X
t!S
fvlki.
Æ
X- ^ ^ ^ '

ÞEIR ERU FIJXDN-
IR !
»
mennirnir sem láta sjer umhugað
að engan skuli vanhaga uni ,,lum-
bcr,“ af þcirri ástæðu að hann fá-1
ist ckki á Gimli, og sem eru jafn
ljúfir f 'viðmóti þegar þú kaupir afj
þeim 10 fct eins og þegarþú kaup- j
ir 1,000 fet. Þcssir inenn eru
jþeir A. E. Kristjánsson og H.
j Kristjánsson. I’innið þá að máli
j oða skrifið þcim ef þið þarfnist
| ,,lumb*;r‘ ‘.
i KKISTJANSSON BKO’S.
XjTT3VE33TEPR. ■YVA.IRTD
Gimli, Man.
60 YEARS’
EXPERIENCE
Trade IVIarks
Oeriono
COPYRIGHTS &C.
Anyone sondlnfif askotnb nnd dOBcrlntlon mny
qnickly HacortHtn our oninlon frec vrnotlior nn
iuvention ia probably pntentable. C»»mn»ui»ic«.
tlonsstrictlyconQtlcntml. HAN0BÖ5K on i’íitonLa
sent free. Oldest npency for eecuriiiK putcntn.
P.Mtentn tnken tnroUKti Muun & Co. receíve
tpecial notice, wtt ijout cbnrao, iu tlio
Scieníifk flmerícan.
A handHomely iltwstrated weeliTy. I.nraest, cir-
cnlat iou ot’ any ecientlflc JournaJ. Teruift. n
vé.ur : four montha, $1. Sold by all uewsdealers.
MUNN £ CG.36,“a''New York
örauch Oðico. F StH Washington D. C.