Baldur - 03.10.1906, Blaðsíða 3

BALDUR, 3. OKTÓBER 1906
3
eignarfjelagsins á útfluttri vöru, er
nú orðið trygging fyrir gæðum
vörunnar, og það er starfsemi
þessa fjelags að þakka, að danskur
bændavarningur crnú f svo miklu ú-
liti, í flestum greinum, á útlencum
mörkuðum. Samkeppni einstakl-
inganna, sem hafa fljótan gróða
fyrir augnamið, er oft hætt við að
Ieiða til sviksemi í varningi, en
sameignarfjelagið danska, sem bú- j
ið er að leggja undir sig mikinn
hluta af verzlun landsins, hefir i
komizt á þá skoðun, að sviksemi
borgi sig ekki fyrir fjelög, scm
ætla sjer að starfa til lengdar, þó
það geti verið peningauppgrip í
því um stund, og svo hefir það
lagt áhcrzlu á það, að hafa alla
vuru sem vandaðasta, mcð þeim á-
rangri, að varningur þess er nú
heimsfrægur. Að það sje meiri
hagur f þvf fyrir fjclagsmenn, að
fá varning sinn og selja varning
sinn f gegnum þetta sameignarfje-
lag, heldur en 'að vcrzla við sam-
keppnisstofnanirnar þar f landi,
sýnir sig f þvf, hve yfirgripsmikið
fjelagið er orðið. Það verður
líka skiljánlegt hvernig á hagnað-*
inum stendur, þegar gáð cr að þvf ,
að fjelagsmáðurinn fær f sinn vasa
allt sem fæst fyrir vöruna, sem
hann sendir frá sjer, að undanskild-
um tilkostnaði • kaupgjaldi, ■ flutn-
ingsgjaldi, geymslugjaldi, tillagi f
varasjóð og öðru þess háttar, og
fær aðfluttu yöruna með innkaups-
vcrði að við lögfúm kostnaði.
Ekki cr það svo að skilja samt, að
kostnaðurinn við hvern hlut sje
reiknaður út og lagður við inn-
kaupsvcrðið þegar hluturinn er
seldur, heldur er varningurinn
seldur með allsæmijcgu vcrði, fje-
lagslimum cða hverjum öðrum, en
í árslokin er öllum hrelnum ágóða
skift milli fjelagslima og annara,
sem verzlað hafa við fjqlagið, að
tiltölu við þá verzlun sem þeir
hafa gjört, og kemur þá það til
þeirra aftur, sem þeir kunna að
hafa borgað um of fyrir vöruna.
Á líkan hátt er farið með vöruna,
scm fjelagsmenn afhcnda fjelaginu.
Þeim er í bilið að eins borgaður
nokkur hluti verðsins, en f árslok-
in„ eða þegar uppgjörzla fer fram,
fá þeir það sem fjejagið hefir feng-
ið fyrir hana, að frá dr.egnum
kostnaði og varasjóðsgjalcli', cða
öðru sem lagt er f útbúnað fjelags-
heildai innar.
Hin fullkomnustu sameignarfje-
lög skifta ekki arðinum einviirð-
ungu milli fjelagslimanna sjálfra,
heldur einnig milli allra annara,
sem verzla við fjelag;ð, í hlutfalli
við þá upphæð sem þcir hafa
verzlað fyrir, og eru þau mcðal
annars í þvf ólfk gróðafjelögum
auðmannanna.
Þegar svona fjcliig cru mynduð,
cr stofnfjcð oft fengið hjá fáeinum
rnönnum f bráðina, og er þá ákveð-
in sú rentuupphæð, sem af þvf
skal gjalda.
h jelög af þessu tagi, hafa mynd-
azt mjög vfða á sfðari árum, bæði
í Evrópu og Amcríku,' og‘ hafa
gjört ómctanlcgt gagn, þár’ sem
þciin er vel-stjórnað. Á Englandi
og Skotlandi er vcrzlun þeirra
feykimikil, og leggja þau undir
sig allt af fleiri og fleiri atvinnu
og viðskiftagreinir.
Þcssi fjelög eru f bráðina af-
kastamikil nauðverja gegn yfir-
gangi auðfjelaganna, þar sem þau
hafa komizt á fót, 'og f þeim at-
vinnu og viðskiftagreinum sem þau
ná yfir; og þau eru góður undir-
búningur undir þjóðcignarstofnan-
ir, án þess þó að þau geti komið
f stað þjóðeignastofnana að öllu
leyti. E. Ó.
Þrælahald þá og nú.
Þrælar hafa ekki ætfð verið úr
hóp svörtu mannanna. Mest af
þvf þrælahaldi, sem sagan gctur
um, var þrælahald hvftra manna á
hvftum mönnum. Fyr á tfð —
ekki fyrir mjög mörgum öldum,
var það til siðs að láta þrælanahafa
járnhring eða köparhring um háls-
inn‘, með nafni þrælsins og eigand-
ans, og var það gjört að dauðasök
áð taká hringinn af þrælunum, eða
leyna þeim. Þetta átti sjer stað á
Englaúdi—landinu, sem hin a-
meríkanska þjóð 'á uppruna sinn
til að rekja, að miklu leyti. ...
Þessir þrælar voru forfeður vor-
ir. Þrælablóð þeirra rennur í æð-
um margra vor, og reynist eins
auðvirðilegt nú eins og þá. Þeir
ljctu hafa sig í ánauð, af því þeir
höfðu ekki kjárk til að bera hönd
fyrir höfuð sjer — þeir voru hug-
deigir og báru ekkert traust til
stjettarbræðra sinna. Það voru
þrælar scm eltu uppi strokuþræla;
þéir sfigðu hver eft-ir öðrum þcgar
einhver ætlaði að strjúka; þeir
bfirðust hver við annan þegar þeim
var sagt það. Sjerhver auðmjúk-
ur þræll reyndi að vinna sjer inn
viðurkenningu hjá húsbónda sfn-
um með þvf, að koma upp leynd-
armálum stallbræðra sinna.
Enn, f dag sje jeg samskonar
sinnislag : Jeg sje verkamenn bcrj-
ast fyrir húsbændur sfna ; jeg sje
þá greiða atkvæði með þeim ; jeg
sjc þá taka pláss vcrkfallsmanna,
sem eru að reyna að bæta bæði
sinn hag og þeirra, scm ekki hafa
dug til að gjöra verkfail ; jeg sje
þá flaðra upp um þá rfku ; jeg sje
þá reyna að ná f lftilsháttar hag-
ræði hjá húsbónda sfnum, fyrir að
hjálpa til að halda stallbræðrum
sfnum f ánauð ; jcg sje þá látast
vcra að leiðbcina stallbræðrum sfn-
um, en svíkja þá f tryggðum til
þess að ná fáeinum peningum af
mútufjc harðstjóranna. Allt þetta
er í mfnum augum ný þrælahalds-
saga. Tfmi, staðir og áðferðir
hafa breyzt frá því sem áður var,
en ánauðin stendur ennþá. Hin-
um óupplýstu þrælum var kennt,
að vera fylgispakir húsbændum
sfnum, Ifkt og hundum er kennt
að vera fylgispakir, og þegar jcg
heyri yerkamannaræfil þvaðra um,
að- hagsmunir vinnuveitandans og
verkamannsin^ sje sameiginlcgir,
þá sje jcg afsprcngi og eftirmynd
þrælatma fornu, ekki mcð kopar-
'hríng um' hálsinn, heldúr hugs-
unina.
Hin sorglegasta sjón sem jeg
sje, er að horfa á feður og mæður
reyna að útbúa syni sfna og dæt-
ur með veganesti af undirgcfni og
auðmýkt, svo þau skuli verða sem
vissust með að geta komist að
vinnu hjá gróðastofnununum, sem
láta þau framleiða tfu peninga og
gefa þeim einn f kaup.
Mjer þykir vænt um verka-
mannafjeltigin, þvf þau finna til
koparhringsins, og reyna að brjóta
hann af sjer, og taka það sem
vinnunni ber.
[Appeal to reason].
Yald heimatrúboðsins
í Danmörk.
Danskur prestur, Poul Franzen,
hcfir nýlega ritað bók, sem hann
nefnir Heilagir prestar — Leil -
prjedikarar (”Hellige Præster —
Lægpredikanter“]. Hann finnur
þar tiiluvert að heimatrúboðsprcst-
um, bendir á, að með öllu þeirra
skrafi um heilaglcik geti þeir sjálf-
ir verið alvcg eins ’veraldlegir1
cins og aðrir, og tckur það fram,
að hann hafi orðið var við mikla á-
girnd f þcirra húp og eins leik
manna, sem fylla flokk heimatrú-
boðsmanna.
Miló hcitir bóksalinn, sem gaf
þessa bók út, og á heima f Óð-
inscy.
Chr. Sörenscn heitir prestur
einn f Kaupmannahöfn. Hann er
einn afæstustu heimatrúboðsprest-
unum. Hann för hörðum orðum
um bók Franzens f heimatrúboðs-
blaði, sem heitir Annexían (Ann-
exet). Og sá ritdómur hafði meiri
árangur en tftt er um slíkar rit-
gjiirðir.
Miló bóksali skrifaði honum
nokkurs konar fyrirgefningarbón,
kvað sjcr þykja sárt fyrir þvf, að
hann hefði ckki athugað efni bók-
arinnar nógu rækilega, áður en
hann hefði Iátið prenta hana. Og
hann ljct ckki þar við sitja. Hann
bað þess getið í Annexfunni, að
hann hefði krafist þess að bókin
væri send sjer aftur frá bóksölum,
sem höfðu fengið hana til sulu, j
svo að hún verði ekki framar fáan- ]
leg í bókaverzlunum, og að upp- j
lagið verði gert ónýtt.
Þctta vald hefir heimatrúboðið :
fcng.ð f Danmörk. Það getur lát-
ið bóksala gera ónýta bók, sem
hann hefir látið prenta, þcgar ekki
er talað um heimatrúboðs-presta á
þann hátt, sem þeim kemur bezt.
Svo afskaplegt er fargið orðið sum-
staðar.
Hugsum okkur að slfkt farg
næði að leggjast á okkar litla, van-1
máttuga þjóðfjelag. Hve allur,
andlegur gróður yrði f mikilli visn-
unar-hættu. Hvc loftið yrði
skyndilega fúlt og skcmmt.
Til þess að við getum öðlast
þessi hlunnindi, er verið aðsafnaj
fje á Norðurlöndum og í Vesfur- j
heimi og hver vcit hvar. [FjALL-
KONAN, IO./7. ’oó].
ELDSÁBYRGÐ og PENINGALAN.
*
Þeir sem þurfa að setja hús og aðrar eignir f eldsábyrgð, eða
fápeningalán út á fasteignir, gcta snúið sjer til mfn.
EINAR ÓLAFSSON,
Skrifstofu ,,Baldurs,“ GIMLI, MAN,
ÓVIÐJAFNANLEG KJÖRKAUP
Á BÓKUM
framlengd til 1. október 1906.
30 til 60 prósent afslátturl
Lesið eftirfylgjandi verðskrá:
Unclc Tom’s Cabin, eftir H. B. Stovve ioc.
Hidden Hand, eftir Mrs. E. D. E N. Southworth ioc.
Self-Made, ,, tvær bækur i Sc.
Hovv Christianity Began, eftir William Burney ioc,
Advancemcnt of Science, eftir Prof. John Tyndall „ 150.
Christianity and Materialism, eftir B. F. Underwood 15C.
Common Sense, cftir Thomas Paine 150.
Age of Reason, Kftir Thomas Paine iSc.
Apostles of Christ, eftir Austm Ilolyoake 050.
The Atonement, eftir Ch. Bradlaugh 050.
Blasphemy and the Bible, eftir C. B. Reynolds 050.
Career of Religlous System, eftir C. B. Waitc 05C.
Christian Deity, cftir Ch. Watts 05C.
Christian Mysteries 05C.
Christian Scheme of Redemption eftir Ch. Watts C5c.
Christianity— eftir D. M. Bennett c 5c.
Daniel in the Lions’ Den, cftir D. M. Bennett 05C.
Giordano Bruno, æfisaga hans, kenningar og pfslarvættisdauði 05C.
Last Link in Evolution, eftir Ernst Haeckel 05C.
Liberty and Morality, eftir M. D. Conway 05C.
Passage of thc Red Sea, eftir S. E. Todd 05C.
Prophets and Prophesies, eftir John E. Remsburg 050.
Science and the Bible Antagonistic, eftir Ch. Watts 050.
Science of the Biblc 050.
Superstition Displayed, eftir William Pitt 050.
Tvvelve Apostlcs, cftir Ch. Bradlaugh 05C.
What did Jesus Teach? eftirCh. Bradlaugh 05C,
Why don’t God kill the Devil ? cftir M. Babcock ioc,
Allar þessar ofantöldu bækur $2.00
Jeg borga póstgjöld til hvaða staðar sem er, í Canada cða
Bandaríkjunum.
PÁLL JÓNSSON,
655 Toronto St., WINNIPEG, MAN.

JSl
r BONNAR & f
| HARTLEY X
iiJÍS BARKISTERS Etc. VÍ/
& P- O. Box 223, W
1 WINNIPEG, — MAN. ^
jjW Mr. B O N N A R er
mlangsnjallasti málafærslu- '/
/ÍS maður, sem nú er f þessu VÍ/
/h f>'lki- «/
/p
ÞEIR ERU FUNDN-
IR!
V
mennirnir sem láta sjer umhugað
að engan skuli vanhaga um ,,lum-
ber,“ af þeirri ástæðu að hann fá-
ist ekki á Gimli, og sem eru jafn
Ijúfir í viðmóti Jiegar þú kaupir af
þeim 10 fct eins og þegarþú kaup-
r 1,000 fet. Þessir menn ern
þeir A. E. Kristjánsson og H.
Kristjánsson. Finnið þá að máli
cða skrifið þeim ef þið þarfnist
„lumbcr’ ‘.
KRISTJANSSON BROS.
LTJMBER
Gimli, Man.
THE T>EVIL
If the Dcvil should die, vvould
God makeanother? Fyrirlestur
EFTIR
Col. Robert G. Inoersoll.
kJ
Verð 25C
Fæst hjá Páli Jónssyni,
655 TorontoSt., Winnipeg, Man.

ui
ö
M
H
íd
M
0
<
M r c K r N r
w >- >
03 r
*< g
r r
0 ö
Ö
r
>
1 w
OG 1 1 H s
1 0
2
M Z 1 t—• pa
5 1 X
0 1 d-
> 1 tn
1 O O
H 1
1 r
M l O:
l 2
r 1 ö
>.
2: I
tn 1 M
w
>.
03
*<
r
O
e
fi
c
o
o
d-
H
6
o
1*
S5
H
n
0
w
í>
%/%• %r*ð
T)r. O. Stephcnsen
643 Ross St.
WINNIPEG, MAN.
Telefón nr. 1498.

w
8
>x