Baldur - 22.12.1906, Qupperneq 2

2
BALDUR, 2 2. DESEMBFR tgoó.
m
ER GEFINN ÚT k
GIMLI, ---- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
þeim voru jólin sólarhátfð — hátfð - hann heyrði það, 1 jet hann læsa
Ijóssins, hátfð Iffsins og endurvfíkn-1 kyrkjunni og kveikja f, og fórust
unarinnar — hátfð hins komanda
sumars með sadu og lausn frá vetr-
arhörkunni, sem batt náttúruna f
dádvala, og gjörði lffskj'ir hinna
norðlægu þjóða mörgum örðugleik-
um háð. Rjctt fyrir jólin, hinn
2i.des. eftir stjörnufræðislegum
Ijóðum og sjónleikjum, sem á ýms-
um
tfmum og
stöðum urðu að
þar aliir scm inni voru. (Af þessu j skrfpaleikjum. Frá mikið seinni
sjest að hátíðahald af þessu tagi
var þá farið að tfðkast).
samband við þessa miklu, fornu
jólahátfð, 6r því mönnum var ekki
kunnugt um hinn rjetta fæðingar-
dag hans, þvf þó menn hafi oft og
tfmum eru jólatrjc skreytt með
Ijósum og hlaðin vinagjöfum. Nfi|einatt spunnið út úr kenningum
Það lftur samt út fyrir, að það & sfðustu tfmum er það orðin tízka, j hans margskonar lftilfjörleg hind-
að kunningjar sendi hver öðrum j urvitni og skaðsamlega lærdóma,
skrautlega prentuð jólaspjöld með j sem notaðir hafa verið þúsundum
hafi í byrjuninni ekki verið nein
regla á þessu hátíðahaldi, þvf sum-
ir söfnuðir hjeldu hátfðina í maí-
heillaóskum.
KOSTAK $1 UM ÁRIð.
BO.RQIST FYRlIiFRA M
ÚTGEFENDUR:
TI-IE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
B_A_XjIDTTT?,3
GIM3LI,
reikningi seinni tfma, er árshring j mánuði, aðrir f aprfl og enn aðrir í! í kaþóisku kyrkjunni fara fram
og miljónum mannanna barna til
skaða, þá er hann samt, í fjarlægð-
jarðarinnar um sóhna lokið. Þá j janúar. Nokkurn veginn mun mega j þrjár messur um jólin —ein um ! 'nn' minnsta kosti, einn hinn
er sólin lægst á lofti, og stytztur | ganga út frá þvf sem áreiðanlegu, j miðnætti aðfaranóit jóladagsins,
V«> ð íi aiig-ý»in^uin cr 25 ccnt.
fyrir þ’i nlnug »iá k«leng<iar. AfrOáttor er
gefinn á a*œrri an^lýsin^um, Hf-m líirtact f
bUðinu yfir lengri tíma. V ^víb jarfii
slíkum aMrotfci ng öð1'um tjárrriáUim blBÖa-
in«, eru m«nn beöítir að si>ú» ejer að ráð«
manuinum.
LAUGAROAGINN 22. OES. I9O6.
Gamalt
OG
nýtt.
&
í öllum áttum er nú viðbúnaður.
Bæ;ði ungir og gamlirhafa sjerstök
áhugamál í huga um þetta leyti,
þvf fram undan er hátfð hátfðanna,
jóín. Hin gamla saga endurtekur
sig, og ótal aiigu horfa með fögn-
uði fram á glaðværði'ia sem er f
vændum, í kyrkjunum er dýrðin
allajafna mest, og fyrir venjuna
sem ríkt hefir f margar aldir og
frásagpirnar.sem fluttar hafa verið,
heldur fjöldi fó'ks að þessi mesta
fagnaðarhátíð ársíns, standi að eins
í sambandi við hinarkristnu kyrkj-
ur, og eigi uppruna sinn til þc'rra
að rekja.
Af þessu hefir það einatt leitt,
að fó!k, og það ekki sfður prestar
en aðrir, hehr látið það til sfn heyra,
afl þeir einir geti með rjettu tekið
jþátt f jólaflignuðinum sem tdheyra
hínum kristnu kyrkjum, eða játuðu
kris na trú, En þetta er mikill
misskilningur. Að vísu hefir jóla-
hátfðinni nú f margar aldir verið
sjerstaklcga á lofti haldið sem
minningarhátfð um fæðingu Krists,
en upprunalega á hún ekkert skyltj sem var uppi á d’igum Antonfusar
dagur á norðurhvcli jarðar. Þá er
helkuldi vetrarins búinn að her-
taka náttúruna og fokið f flest
skjól. En þá fer líka Ijósið með
að 25. desember (jóladagurinn) önnur í dögun á,jóladaginn, og hin
getur EKKI verið fæðingardagur
Krists, þvf þá stendur rigningatím-
inn sem hæst á Gyðingalandi, og
ylmn og lffið og nýja von að fær- j hirðingjar hefðu varla getað verið
ast nær, þvf þá fer sólin aftur að
hækka á lofti og daginn fer að
lengja, þó ekki sje það merkjan-
legt nema með nákvæmri athugun.
Eftir þessu höfðu fornþjóðir Norð-
ur-Evrópu tekið; og svo hjeldu
þær sfna Ijóssins- og endurlffgun*
arinnar hátfð, jólahátfðina, um
sama leyti sem jólin eru
haldin.
Þegar kristnin fórað færastnorð-
ur um Evrópu, varð þessi forna
rótgróna hátfð á vegi hennar, og
hvernig sem reynt var til að upp-
ræta hana, eins og aðra siði sem
tfðkast höfðu f heiðni, tókst það
ekki, og afieiðingin varð sú, að
hinir kristnu söfnuðir, sem smám-
saman voru að færa út kvíarnar
norður á bóginn, tóku hana upp,
og hjeldu hana þá til minningar
um fæðingu Krists. Á þennahátt
komst festa á hátfðahald það er
kristnir menn byrjuðu fyrst á að
halda á 2. öld eftir Krist til minn-
ingar um f.eðingu hans, og sem
þeir höfðu haldið á ýmsum tfmum
ársins þangað til hin forna jólahá-
tíð var viðtekin hjá kristnum mönn-
um, þvf enginn vissi þá og enginn
veit enri mcð vissu hvenær á árinu
fæðingardagur hans var.
Svo að þeir scm ekki hafa átt
kost á að afla sjer uppiýsinga í
þessu efni, skuli ekki þurfa að álfta
þetta tilbúning einan frá brjósti
þess sem þetta ritar, skal hjer til-
færð efnisrjett grcin um þctta atriði
úr Chambers Encyclopædia, sem
er ein af hinum allramerkustu
fjölfræðisbókum sem gefnar hafa
verið út. Grein þessi er sjerstak-
lega tilfærð, bæði af þvf hún er
stutt og greinileg, Og eins af þvf,
að hún er í bók, sem er allvíða til,
og sem allmargir mundu þvf eiga
kost á að sjá ef þá Iangaði til þess.
Hún er á þessa !eið :
“Kristsmessa, hátfð til minning-
ar um fæð’ngu Krists. Innleiðsla
þessa hátíðahalds cr samkvæmt ó-
áreiðanlegum kyrkjuritum tileink-
uð manni að nafni Telesphorus,
við það atriði; og uppruni hennar
er úr allt annari átt helduren upp-
runi kristindómsins. Kristindóm-
urinn er austrænn, en jólahátfðin á
uppruna sinn að rekja til tev-
tónskra og jaf.ive! keltneskra þjóð-
Pius (138 til 161 eftir Krist), en
fyrstu áreiðanlegar sagnir um þetta
hátfðahald eru frá dögurn Commo-
dusar keisara 180—-192 e. Kr. Á
rfkis&rum Deocletian (284—305)
var það, að keisaranum (Deocleti-
að gæta fjcnaðar sfns að nóttu til
út á landinu um það leyti árs.
“Upp úr Kristsmessuhátfðinni
spannst margskopar annað hátfða-
hald) svo sem hátíðir til minningar
um Marfu mey. Einkum var það
frá þvf á 5. öld og þangað til 4 8.
öldinni að fast skipulag komst á
enn hátíðahíild þessi, og voru þá ýmist
viðteknir nýjir hátíðisdagar, eða
gamlar hátíðir gjörðar að hátíðum
kristinna maima, og voru þær há-
tíðir viðhafnurmestar er fram fóru
um Kristsmessuleytið. Það var
ekki fyrir eina saman tilviljun, eða
sjálfviljugai" ráðstafanir að 25. des-
ember (jóladagurinn) var viðtekinn
sem fæðingardagur Krists.
“Einafþeim orsiikum sem leiddu
til þess að þessi dagur var viðtek-
inn, og máske sú sterkasta, var sú,
að flestar heiðnar þjóðir skoðuðu
vetrarsólstöðurnar sem hin mikil-
vægustu tfmamót á árinu, þar eð
upp úr þeim færí aftur að færast
nýtt lff og ný starfsemi f náttúru-
iiflin, og guðina, sem voru upp-
runalega að eins persónugjörvingar
náttúruaflanna. í hinum r.orð-
lægu liindum hefir hessi hugsun
verið sjerlega vel viðeigandi, enda
hjeldu keitneskir og germanskir
þjóðflokkar hina mestu hátfð sína
um þennan tfma ársins. Rjett um
sólstöðuleytið hjcldu hinir ger-
mönsku þjóðflokkar jólahátfð sfna
(eða hjólhátfð, sem sumir halda að
‘jól‘ sje dregið af), tí! minningar
um hækkun hins glóanda og end-
urlífganda sólarhvels á loftinu ; og
var það skoðun þeirra, að á hinum
tólf dögum, frá 25. desembertil 6.
janúar, yrðu menn sjerstaklega
varir starfscrni hinna máttugu goða,
Óðins, Berthu og annara, á jörð-
unni. Margar af venjum þeim,
sem áttu sjer stað hjá Germönum
í sambandi við þetta hátfðahald,
ásamt rómverskum hátfðavenjum,
lentu inn í hátfðahald kJÍstinna
manna, og hafa að ýmsu leyti hald-
izt við fram á þessa daga. Kyrkj-
an reyndi samt að útrýma scm
mestu af því sem í heiðni tfðkað-
ist og hcnni tókrt það að mörgu
ieyti, en sumstaðar varð hún þó
að taka upp heiðnu vcnjurnar, og
bætti hún þá ýmsu við þær smátt
þriðja fyrir hádegi sama dag. í
anglo-kaþólsku kyrkjunni er einn-
ig hátfðin haldin með sjerstakri
viðhöfn. Sjerstakir jólasálmar eru
sungnir, og undan á kvfildmáltfð-
arathöfninni er lcsinn viss
fonnáli sem á við hátfðarhaldið, og
aþanasíanska trúarjátningin er les-
in eða tónuð. L.úterska kyrkjan
heldur einnig jólin með sjerstakri
viðhöfn, en Presbyterakyrkjan,
og allir aðrir brezkir ‘fráfallsmenn1
(dissenters) neita að taka jólin f
sambandi við trúarbrögðin, og
kalla það ‘heilaspuna*, og ‘páp-
isku‘ að setja þau í samband við
trúaratriði kristindómsins, enda
þótt þeir haldi hátríðina ásamt öðr-
um sem almennan hvíldardag. Á
síðustu hundrað áxum hefir við-
höfnin við jólahátfðina mikið
rninnkað. Áður var hátíðabragur
ástúðlegasti af mannanna sonum,
hvað sem maður hefði kunnað að
segja um hann ef maður hefði ver-
ið Gyðingur á Gyðingalandi á hans
dögum, og getað heyrt hinar svfð-
andi ávítur sem hann gaf sinni eig-
in þjóð fyrir hræsnina, kreddurnar
og rangsleitnina, og sem hann gaf
um leið óbeinlfnis öllum sem uin
sams konar hluti eru sekir.
Enginn af mannanna sonum hefir
farið beiskari orðum um rangsleitn-
ina en hann, og enginn hefir sýnt
meira bróðurþel en hann, og þvf
er hann fyllilega þess virði að hans
sje minnst f sambandi við hina
mcstu fagnaðarhátfð rnannanna.
“Þjer hræsnarar og nöðrukyn“ ,og
“leyfið smábörnunum til mfn að
koma“, eru setningar sem auð-
kenna hann, oghversem hefirhug
ti! að segja þá fyrri þegar hún á
við, og hjartaþel til að segja þá
sfðari, er heimi þessum hjálpræði
á fólki til Kyndilmessu, og stöðug! og lækning, og á skilið að hans sje
og smátt, eftir þvf sem reglur
hennar færðust f fastara form, og
setti hún f samband við þær útskýr-
ingar áfæðingu Krists og æfi hans.
Upp úr þessu spruttu hinir svo
viðhöfn áður en þessar þjóðir höfðu j komnir f borginni til að halda há-1 kölluðu ‘Jötusöngvar' (Manger-
nokkuð af krístni að regja. Hjá tíðkgan fæðingardag Krists, en er; songs) og mikið af allskonar jóla-
bálka á Germanfn, Norðurlöndum j an) var eitt sinn sagt, þá cr hann
og Bretlandseyjum, ogþar varhún j hjelt sig með hirð sfna í Nicome-
haldin mcð heimboðum og mikilli ] dia, að kristnir menn væru saman
viðhöfn f tólf daga, en nú er það
víða lftið annað en samsæti skyld-
menna og kunningjaað kvöldi þess
dags sem einkennir hann frá öðr-
um dðgum“.
* * *
Á þessu má"sjá, að Kristsmess-
an, sem hinir kristnu söfnuðir í
Suður-Evrópu fóru fyrst að halda
á sfðari hluta 2. aldar, til minning-
ar um fæðingu Krists, var færð yf-
ir á jólahátíðina gömiu, sem var
svo rótgróin í eðli hinna germönsku
þjóða, að gamla nafnið helzt ennþá
f flestum eða ölium þeim tungu-
málum, sem að inestu eru af skan-
do-germönskum rótum runnin.
Jólin cru þvf aðfengin hátfo að svo
miklu leyti sem þau eru tekin f
samband við kristin trúarbrögð,
imnnst.
E. Ó.
Þjóðræðis-I
tryggingar.
“Bein löggjöf“.
Eftir Fjallkonunni.
Þegar þjóðræðisaldan reis hjer á
landi, vaknaði áhugi á því, eins og
sjálfsagt var, að fá lagatryggingar
fyrir þvf, að þingið yrði ckki ofjarl
þjóðarinnar.
Sá áhugi er nú orðinn rfkur. Og
vjer hyggjum, að um ýms atriði
þjóðræðis trygginganna sje hún
nokkurn veginn sammála. Vjer
hyggjum, að allur þorri þjóðarinn-
ar vilji afnám konungkjörinna al-
og cnginn hefir neinrj sjerstakan j þjng;smanna, stytting kjörtfmans
rjett til þcirra fyrir það, að hann ; ()g alþingi háð árlega Ogallt eru
þetta mikilvægar brcytingar f þjóð-
ræðisáttina.
Auðvitað fullyrðum vjer ekkcrt
um það, hvort alþingismenn vorir
og blöð verða sammála um þessi
atriði. Samt erum vjcr ckki með
öllu vonlausir um það. Vitaskuld
var þjóðræðishugsjóninni tekið með
skömmum af sumum stjórnarmönn-
um, þegar stjórnmálaflokkur hjer f
landinu kvað fyrst upp úr um hana.
En hugir andstæðinga vorra hafa
telst f hópi kristinna manna.
Notkun jólahátfðarinnar í sam-
bandi við kristin trúarbrögð sýnir
að eins nokkrar af þeim mörgu at-
höfnum, sem frá ómunatíð hafa
verið settar f samband við þessa
hátfð.
í sjálfu sjer eru jólin, og hafa
verið frá clztu tfmum, ljóssins, lífg-
unarinnar og vonarinnar hátfð,
hvort scm menn scttu f samband
við þau alheimskraftinn, sem verk-
ar f náttúrunni, eða menn scttu f
samband við þau það trúarbragða-
ljós setn kviknaði mcð Kristi, sem
þó óefað hefir ekki lýst heiminum
fyllilega eins og hann ætlaðist til.
í báðum tilfellunum cru mannanna
hjartfólgnustu vonir, sfn á hvern
tckið stórkostlegum breytingum á
síðustu mánuðum. Það sýndi fram-
koma þeirra f Danmerkurförinni.
Og af þvf að Fjallkonan hefirávalt
tilhneiging til þess að búast við
hinu bezta af mönnum, vonar hún
að afstaða Heimastjörnarmanna til
hátt, settar f samband við jólafögn- þjóðræðismálsins sje að breytast,
í
uðinn, og ein hjartfólgin von áeins‘ eins og afstaða þeirra bersýnilcga
mikinn rjett á sjer eins og ötinur. j hefirbreytzt til sjálfstæðimáls vors.
í rauninni var það ckki illa tilfall-1 En hvað scm alþingismönnum
ið að setja fæðingarhátfð Ktists í og blöðum líður, þá cr lítill vafi á