Baldur - 06.02.1907, Síða 2

2
BALDUR, 6. FEBRtfAR Í907.
GIMLI,
MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST FYRIRFRAM
ÍÍTGEFENDUR :
THE GtMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
BALDUE,
GIMLI,
TÆYYIsT
VeTð 4 amánm auglýsingnm er 25 cent
fyrir þumlung liá'kalengdar. Afsláttur er
gefinn á stferri auglýsionum, s< m hirtaet í
biuðinu yfir lengn tíma. Viðvíkjarjdi
elíkum afslætt.i ng öðrum fjárm&lum b!aðs-
inn, eru moun beðuir að enúa sjer að ráð
manninum.

MIDVIKUDAGINN 6. FEBR. I9O7.
Ilann FriÖrik.
u
í síðasta númeri ‘Sameiningar-
innar', janúarnúmerinu, er rneðal
annars d&lftili ritdðmur um hino
nýútkomnu bðk sjera Friðriks
Bergmanns, ‘Vafurloga1. Fyrir
utan það sem ritdðmur þessi gefur
til kynna hve glapstígan prófessór
íslendingar eiga hjer vestra, hvað
íslenzkt mál snertir, er hann eftir-
tektaverður fyrir það að hann sýn-
ir,að margþvættingsþvaðrið f sjera
Friðrik Bergmann gengttr nú al-
veg fram af sjera Jóni Bjarnasyni,
sem vonlegt er.
Kafli úr ritdómi þessutn í ‘Sam-
einingunni' hljóðar þasnt'g:
“I fyrir'estrinum um ‘grjót-
kast‘ spyr sjera Friðrik; ‘Hvf
skjddu Únftarar og Lúíerstrúar-
menn hafa horn í sfðu hvers
annars?! Þe*'ta finnst oss und-
arleg spurning, og vjer leiðurr,
hjá oss að svara hertni. Getur
spyrjandi búizt við, að þeirtveir
flokkar renni saman f eitt ? En
svo segir hann skðmmu sfðar:
‘Flokkarnir fara að verða býsna
margir. Það eru þjóðkyrkju-
menn og það eru frfkyrkjumenn.
grjótkasti. Mundu þeir þá eigi
smám saman gleyma þeim smá-
munum, er þeim kann á milli að
bera, og renna saman í þjett-
skipaða bræðrafylking ?‘ — Það
ætti þá eftir þessu að eins að
vera smámunir, sem flokka þá
alla, er hjer eru upp taldir,
greinir á um. Getursjera Frið-
rik Bergmann, ef hann gætir
vel að sjer, haldið þvf fram ?
Má það teljast til smámuna,
hvort kristindómurinn er sann-
leikur eða hann er ósannindi ?
— Þetta er sú brclðasta undir-
staða tíí sameiningar breytilegra
trúarskoðana, sem vjer höfum
nokkum tfma heyrt um getið.
Olfk'egt að svona löguð sam-
runakenning geti komið að til-
ætluðum notum; enda er hún
að vorum skilningi alveg gagn-
stæð anda kristindómsins“.
‘Hvf skyldu Únítarar og Lút-
erstrúarmenn hafa horn í síðu
hvers annars ?‘ Segir sjera F.
Og svo segir hann sfðar, þegar
hann er búinn a® telja upp enn
fleiri flokka : ‘En reyna mætti að
draga fylkingarnar saman, kenna
þeim öllum að verjast sameiginleg-
um óvinum, leggja undir sig lönd
sem enn eru ónumin, en hætta
öilu g'rjótkasti ‘.
Og þetta segir maðurinn sem
sagt er að byggi nýiega til lista
fyrir almenna bókasafnið í Winni-
peg af íslenzkum blöðum og tíma-
ritum, svo panta mætti eftir hon-
um handa bókasafninu, og Ijet þar
ógetið bæði Heimis og Baldurs,
Ber þeíta ekki vott um einlægni f
þvf ‘að draga fylkingarnar saman',
eða hitt þó heldur? Og er ekki
von að sá maður, sem svona vinn-
ur, spyrji hvf Únftarar og Lúters-
trúarsnenn skyldu hafa horn í síðu
hvers annars ? Ilvað meinar sjera
F, annars með ‘að draga fylkíng-
arr.ar saman, kenna þcim að verj-
ast ‘Mmeíginlegum óvinum og
lcggja undir sig lönd sem cnn eru
ónumin ?‘ Ekki geta það verið
neðri byggðirnar sem hann ætlar
að ráðast á með alia þessa sveit,
þvf þar nam sá gamli höfðingi lönd
fyrir löngu sfðan, að þvf er oss er
s?gt, En hvern g ætlar hann ann-
ars að leggja undir sig ]önd sem
enn eru ónumin? Ætlar hann að
drepa löndin eða láta þa-n sverja
sje-r hollustueið ? Menn leggja
ekki undir sig önnur lönd en þau
sem áður eru numin. Hin taka
menn cða kasta eign sinni á, ef
þeir eiga nokkuð við þau á annað
borð, Og h'-erjir eru þessir sam-
eiginlegu ‘óvinir', sem ‘fylkingam-
ar‘ eiga að verjast ? Hví lætur
honum sje nú farið að ofbjóða veldi
þess óvinar ?
Hvernig hann hins vegar hugs-
ar sjer að draga saman hina ýmsu
andvígu trúmálafiokka er næsta ó-
skiljanlegt/ Það ganga vfst fæstir
inn á það með sjera I7,, að skoð-
anamunurinn milli þeirra sje svo
miklir ‘smámunir', að þeir gcti
Heimskringlu, B.L.B., að blása að
eldinum, sem farinn var að fölskv-
ast, og manni fannst nú gjarnan
mega, slokkna. Eldur sá kviknaði
af hinni margnefndu ‘afagrein'
sem B. ritaði.
Það er eins og manni finnist að
B.L.B. sje ekki allskostar ánægð-
ur með leikslokin. En hvað skyldi
‘gleymt1 þeim eins og ekkert væri. S honum þykja ? Hvað aðal-deilu-
Vill hann láta lúterska menn efninu (sjereign mála) viðvíkur, þá
gleyma þeim trúaratriðum sfnum, I má B. vera ánægður með það, þvf
Það eru heimatrúboðsmen
n og
ekki sjera F, hans getið, svomenn
aðventistar. Það eru andatrú- j Seti einu sinni áttað síg á þvf
Mflicnn. Og það eru loks þeir, ! hvað hann er að se^a? Það er
crengu segjast trúa. Margar jt;1 að minnsta kosti einn óvinur
fylkingar í lið. svo liílu. Það | sem a!!ir flokkar’ hve«u sunduf-
er eigi til nokkurs hlutar að! lcitir SCm cru> ^ átt. cn þann
verða . vondur út af þvf. En
reyna mætti að draga fylking-
örnar saman, kenna beím öllum I
að verjast sameigir.iegum óvin- ! b/mska, Et það þes,d óvinur sem ;
Ieggja undir sig lönd, sem ! sjera h ■ VÍH láta fylkingarnar verj- ;
óvin hefir sjera F, ekki ráðist á fyr
svo menri muni, Sá óvinur kallast
ýmist fláttskapur, lævísi eða
að þeir rjettlætist af trúnni; að
Kristur hafi verið getinn af hei-
lögum anda ; að hann hafi friðþægt
fyrir alla sem á hann trúa með
krossdauða sfnum ; að sá sem ekki
trúir (eftir þessum nótum) muni
fordæmast; að maðurinn hafl ver-
ið skapaður fullkominn og hafi
fallið ; og annað þessu Ifkt ? Ef
þetta má gleymest eíris og smá-
munir, hvers vegna prjedikar þá
sjera F, kenningar þessar af stóln-
um íkyrkju.sem með trúarjátningu
slnni játar þessi atriði ? Oghvern-
ig getur hann búist viö, að t. d,
Únítarar, sem afneita öllum þess-
um atriðum, gleymi því öllu sem á
milli ber rjetteins og það væri'smá-
munir?‘ Beri þessi orð hans ekki
vott um hið mesta lífsskoðanalegt
alvöruleysi sem heyrzt hefir getið
urn meðal íslendinga, eru þau að
eins slúður út f loftið —- slúður,
sem enginn hugsandi maður getur
tekið tillit til,
Ágreiningurinn milli ‘orþódoxra'
kyrkna og fríhyggjanda fer ávallt
vaxandi, eins lengi og ‘orþódox'
kyrkja er til á jöfðunni, þvf ‘orþó-
doxa‘ kyrkjan verður að standa í
stað, ef hún á að vera sarnkvæm
sjálfri sjer, en frfhyggjandaskoðan-
irnar verða sð halda áfram að
breytast með vaxandi þekkingu á
tilverunni, ef frfhyggjendurnir eiga
að vera samkvæmir sjálfum sjer —
og það verða þeir vonandi.
Það eru þessir smámunir sem
bera á milli ‘orþótjoxu' kyrknanna
og Únftaranna, og ef sjera F. ætl-
ast til þess að þvt sje gléymt, þá
ætlast hann til of mikils. Ekki
heldur hefir hann rieina gilda á-
stæðu til að búast við því að Únf-
tarar og Lúterstrúarmenn hafi ekki
‘horn f sfðu hvers annars* hvað
lífsskoðanirnar snerti. Þeir geta
ekki anna.ð, nema þ/. i.r sj.e jhvorir
um sig ótrúir sfnum skoðunum.
Þetta skiiur sjera Jún Bjarnason
og hagar sjer samkvæmt þvf.
Hann segist hafa sannleika innan
sinnar kyrkju og hann berst fyrir
þeirn ‘sannleika' eins og hetja.
Framkoma hans er virðingarverð,
þó málefnið sje slærnt. En aðferð
sjcra F. er hvorki skynsamleg nje
hetjuleg.
E- Ó,
allur þorri skynbærra manna játar,
að hann bar þar sigur úr býtum,
og það fer ekkert dult að ritstjór-
inn veit af þvf, það sýna þessar
hljómandi smábrjefalofræður, sem
‘Kringlan' hefir flutt f svo rfku-
legum inæli 1 seinni tfð. En það
eru lfka einmitt þær, sem gefa það
óbéinlfnis til kynna, að B.L.B. er
ekki rótt í skapi, og einivig það,
að þegar hann finnur, þó ekki sje
nema eitt og eitt spárð, sem kast-
að er að mótpörtum hans, þá grfp-,
ur ha.nh það á lcfti og prýðir með
því ‘Kringlu' sfna(H). En hvað
er það sem gremur skap ritstjór. ?
fíann Gunnar gamli á Hifðarenda
var hjer á ferð um daginn,’ og þá
barst þetta f tal, . þá varð gamla
manninum þetta að orðí: “Jeg
hefi nú eins og aiiir vita (nema
Friðrik minn), ætíð verið gáfna-
sljór, og er ykkur öllum vitminni,
sem hjer eruð inni, en það veit jeg
samt, af hverju hann Baldvin er
reiður, það er út af greininni sem
hann Sigfús B. Benediktsson skrif-
aði í ‘Lögberg1 f sumar Eins og
þið vitið, hafaþeir Baldvin og Sig-jeins or aílir vita. ‘En fár veit
0 I 0
fús lengi elt grátt silfur saman, ogjhverju fagna skal‘, Og það er vfsf,
B. fmnur að í þeim viðskiftum | að þassi beita verður ekki af öllum
hefir hann borið lægra hlut‘. Ogjgleypt athugasemdalaust. Það er
við fundum strax að'Guntiar gamli j nfi komin sú tfð, að þó nokkrir
mundi hafa rjett fyrir sjer. Þvílmenn eru farnir að hugsa, og er
við mundum eftir því, að í öllum I ekki til neins að segja þeim að
þessum deilum, þá haf’ði B. aldrei j trúa þessu og þessu möglunafiaust,
minnst á grein Sigíúsar, og það ! og þetta og hitt sje gott og fagurt
eflaust af þvf, afð hann hafði ekkijaf þvf þessi eða hinn lærði maður-
treyst sjer til að fara svo með hann, j inn hafi skrifað það. Og þeir scm
að hann bæri þar sigur frá borði. j hugsa vilja, lesa sjálfir Og sjá hvaða
ICn þegar maður athugar málið, þá | sannleikur það er, sern þessi cða
mótstöðumanni sínum, sem aðbaki
honurn. En jeg fyrir mitt leyti
verð að fyrirgefa Sigf. hans stóru
spell, af því jeg er viss um, að
hefði harm ekki ritað þetta lof um
J. B., þá hefði hann aldrei komið
ritgjörð sinni f Lögb., og þá væri
heldur ekki ennþá búið að segja
Hkr.-ritstjóranum að verðugleikum
til syndanna.
í Hkr. sem kom út 10. jan., er
ritstj. hennar B. L. B, á báðumbux-
unum, og tvfstfgur gasprandi yfir
svo litlu greinarbroti eftir Einar
Hjörleifsson: Það hefir failið B.
L. B. svo vel f geð, og svo var
það honum samdóma á parti, enda
fagnar B. yfir henni eins og óskeik-
u!l dómari hefði skrifað hana; en
það er nú sfður en svo sje, þar
sem hún er eftir Einar Hjörleifs-
son. En ekki vantar það, að það
heyrist tií hans E. H., þegar hann
skeiðar fram, nú sem fyrri, tilþess
að sýna ritdómarjettlæti sitt, og
ritsnilli sfna, og ræðst hanrt nú að
Sigfúsi B. Benediktssyni og remb-
ist ákaflega, og er ekki mjúkmálL
En þvf hefir maður átt að venjast
fyrri, þegar hann dæmir óviður-
kennd skáld, sem sfðar skal sýnt
verða.
Og aumingja Baldvin hjeltþetta
væri grænkál en ekki súrkál, og
myndi því vera gott við heilatær-
ingu, og holl fæða, og allir muncfu
fúslega neyta hennar og segja,
‘guð launi þjer fyrir matinn', þar
sem Einar hafði matreitt, sem
bæði er skólasmoginn og skáld,
getur rnaður ekki láð B. þó hann
sje gramur, þvf Sigfús kernbdi
honuni afar-óþyrmilega, og kaun,
sem af þvf orsakast, geta ekki gró-
ið fijótt. En svo er nú ómögulegt
annað en að finua það, að B. hafi
átt það skilið sern S. sagði.
Þrátt fyrir það þó margt sje f
hinn hefir að flytja.
Það eru æði margir orðnir hrekkj-
aðir á þessu.tn Særðu mönnum. Það
er þvf ekki öllum sönnun um ó-
skeikulleik þó sagt sje ‘það, sem
er eftir lærðan mann'. Að sönnu
gildir það ennþá við of marga, og
sjálfir lærðu mennirnir vingsa enn
um
eni} eru óminiiu, cn hætta öllu j ast ? Skyldi það gct'a verið að
Frá áhorfenda-
pöllunmn.
Af því að jeg ersvo lengi búinn
að horfa á leikinn, þá langar rnig
til að segja nokkur orð, af þvf
að jeg sje, að cnnþá er ritstjóri
grein Sigf. sem betur væri ósagt, þá vopninu garnla hróðugir í kring-
þá verðtir maður sarnt að viður- j um sig, þegar þeir eiga við hina ó-
kenna að greinin er vcl skrifuð ogilærðu, og gefa það ótvfræðlega í
skemmtileg. Og fáar hafa birzt f i skyn að þeir sjcu ‘lærðir', og svo
Lögb. og Hkr., nú á hinum sfð- j dynja hin lærðu orð úr barka
ustu og stóru afíurfararárurn þeirra, þeirra : ‘Þ;ð, ólærðu mennirnir,
eins snjallar. En atriðið um eign | eigið ekki að hafa á móti þvf sem
sjermála er ósamboðið hinum frjálsu við segjufn, heldur hlfða á ræðu
skoðun'um Sigfúsar. Og sorgíegtj okkar og trúa henni, þvf við einir
er að sjá S., einn af fi jálslyndustu j höfum vit og rjett til þess að tala,
íslehdingum, halda vörn uppi fyr- i en þið fáfræðingarn’ir eigið að sitja
ir sjera Jón Bjarnason. Og mann-1 og standa eins og við viíjum*. En
dótnsspell var það af Sigf., því J. j allur fjöldinn af þessum lærðu
B. hefir iðuglega reynt að níða úr j mönnum hefir ekki eina einustu
Islendingum hverja frjáisa og göf- i frumlega hugsun frá sjálfum sjer á
uga hugsun. Og einnig hefir hann : borð að bera, heldttr er það sem
með dónalegýin brögðutn, stritast! þeir segja annara manna hugsanir
við að troða suma vora nýtustu og setningar, sem þeir hafa alla æf-
ina verið að streitast við að tína
saman, ti) þess að reyna að gjöra
þær. að sínum eigin. í þvf er
drengi niður f sorpið. En þaðr má
segja sjera J. R. til hróss, að hánn
gengur jafn djarflega framan að