Baldur - 05.03.1908, Blaðsíða 2

B A L D U R , V. ár, nr. 48.
BALDl
ER GEFINN ÚT Á
GIMLI, - MANITOBA
Siiiiilliii
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST FYRIRFRAM
tÍTGEFENDUR:
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
ZB^XEDTXIR.,
GIMLI,
'/%" .^r
Ver*c) á emá’i'n *a jUýsímc’im ’er 25 c.n
yrir þamtungdálkslengclftr. Afslátturer
efinn á strerr auglýsineum.sem birtast. j
hlaðnu yfir lcngri tima. Vic>víkjandi
lík im afslættiog öðrum fjármálum biaðs
ns.eru menn beðnir að snúa sjer að ráðs
manninum.
“]?eir þurfa leiðsagnar
við, sem samvizk-
usamlegaviljataka
þátt í almennum
málum“,
segír ritstjóri ‘Fjallkonunnar‘ í
nokkrum inngangsorðum fyrir eft-
irfylgjandi útdrætti úr ritgjörð eft-
ir Guðmund Hannesson, sem fyrst
var prentuð f Tngðlfi1:
Hrærigrautur. Ójá, það er von
þjer þyki margt hra:rigrautur, er
Þú hefir hcyrt og lesið um sjálf-
stæðismálið, en í raun og veru get-
ur ekkert verið einfaldara.
Það hafaaldrei komið fram nema
tvær stefnur f þvf máli og munu
aldrei koma fram : dannlia stefn-
an og íslenzha stefnan eða land-
varnarstefnan,
Dönsku stefnunni hcfir danska
stjórnin ætfð fylgt og fslenzkir skó-
sveinar hennar, er jafnan hafa þeg-
ið þingsæti, fcit embætti og krossa
að launum fyrir þann göfuga starfa,
að vinna fósturjörð sinni ógagn.
Islenzku stefnunni hafa aliir
helztu menn þjóðar vorrar fylgt
allt frá Einari Þveræing til Jóns
S’gurðssonar og merki þcirra er
nú borið af landvarnarmönnum.
En hver er nú munurinn ?
Danska stefnan segir :
Ríkið er eitt og það er
danskt. ísland er partur af-
danska ríkinu. Danir eiga landið.
Landvarnarstefnan segir:
Ríkin eru tvö, Island og
Danmörk, bæði jafn rjetthá, !
hvorugt ’ undir annað gefið, bæði
sjálfstæð, þó þau lúti sama kon-
ungi. Islendingar eiga ísland.
Danir Danmörk.
Getur nokkuð verið einfaldara
og auðskildara ? Öll þvælan um
sjálfstæðismál vort, að bullinu frá-
skildu, er sögð f þessum fáu orð-
um, sem hvert barn skilur.
Hver stefnan hefir sfnar ákveðnu
afleiðingar. Þær eru margbreytt-
ar. Við skulum hyggja að fáein-
um til þess að skýra málið betur.
Æðsta valdið. Það er ein-
kenni sjálfstæðra ríkja að þau hafa
æðsta vald yfir öllum pörtum rfkis-
ins og öllum málum þess. Venju-
lega hafa nokkrir menn, er til þess
eru kjörnir, vald þetta til meðferð-
ar. Þeir mynda þá ríkisráð sfns
rfkis. I þvf getur enginn utan-
ríkismaður átt sæti framar en
hreppsnefndarmaður í hreppsncfnd
annars hrepps.
Samkvæmt dönsku stefnunni
hefir danska ríkisráðið æðsta vald-
ið yfir öllum fslenzkum máluin
undantekningarlaust og ráðherra
vor á þar að sjálfsögðu sæti.
Samkvæmt landvarnarstefnunni
hefir fslenzka stjórnin (konungur
og a!þ.) æðsta valdið í öllum vor-
um málum, danska ríkisráðið f
dönskum málum. Ráðherra vor á
ekkert erindi f danska ríkisráðið og
á ekki að eiga þar sæti Oddvitinn
í íslenzka hreppnuin getur ekki
verið hreppsnefndarmaður f danska
hreppnum.
Þjer finnst þetta sjá'fsagt. Nátt-
úrlega! Hver óbrjálaður maður
ætti að geta skilið það. En það
er nú svona stundum, að smæl-
ingjum cr það opinberað, sem
vitringum er hulið. Ilin mikla
vizka gjörir þá æra.
Ábyrgðin. ITvcrt sjálfstætt
rfki ber ábyrgð á sfnum gjörðum
og svarar til sakar gagnvart öðrum
rfkjum. Það er að þessu leyti eins
og myndugur fullveðja maður.
Hver er nú mismunurinn að þessu
leyti ?
Samkvæmt dðnsku stefriunni
bera Danir ábyrgð á Islandi,
danska ríkishlutanum, og svara til
sakar fyrir vora hönd. Svo hefir
þetta gengið undanfarið.
Samkvæmt fslenzku stefnunni
eigum vjer Islendingar að bera á-
byrgð á vorum gjörðum og Danir
4 sfnum.
Skilur þú þetta ? Ágætlega !
Vö'rn landsins. ITvert ríki
annast nauðsynlegar landvarnir og
lögreglustjórn, er tryggi það sem
bczt gegn erlendum yfirgangi.
Hversu fer með þetta atriði ?
Eftir dörisku stefnunni eiga Dan-
ir að annast landvarnir allar hjer
sem annarstaðar f danska rfkinu
og strandgæzluna eiga þeir að hafa
á hendi.
Eftir landvarnarstefnunni eiga
Danir að sjá um sig, vjer um oss.
Fáni og merlci. Hvcrt sjálf-
stætt ríki hefir sinn sjerstaka fána
og sjerstaka merki, er táknar sjálf-
stæði þess og jafnframt þjóðerni.
Hvorutveggja er þjóðunum helgi-
dómur, sýnilegt tákn frelsisins og
ættbálksins.
Danska stefnan krefst þess, að !
danski fáninn og danska ríkismerk-
ið gildi fyrir oss cins og aðrahluta
ríkisins. Samkvæmt þessu er ís-
lenzki fálkinn settur f eitt hornið á
danska ríkismerkinu við hliðina á
Færeyjahrútnum og grænlenzka
birninum.
Landvarnar stefnan krefst þess,
að Island hafi íslenzkan fána ogís-
lenzkt ríkismerki, svo sem önnur
óháð lönd.
Þú segir að merkið höfum vjer
fengið þar sem fálkamerkið er.
Nei! Merkið, er Danir gáfu oss,
var aldrei ætlað til annars en að
vera ríkishlutamerki.líkt og dansk-
ir bæir og hjeruð hafa. Það var
ekki ætlað til þess að vera rfkis-
merki og var heldur ekki sctt í
þann búning, þó sennilega fari öðr-
uvísi en ætlast var til.
Þegnrjettur. Hvert sjerstakt
ríki áskilur samþegnunum jafn-
rjetti f öllum atvinnugreinum o. fl.
Útlendingunum er gjört erfiðara
fyrir til þess að þeif taki síður
brauðið frá börnum landsins.
Danska stefnan gengur að þvf
sjálfsögðu, að Danir og Islending-
ar hafi sama danska þegnrjettinn
og Danir geti því rekið hjer alla
atvinnu, sjómennsku o.s.frv., sem
innfæddir menn.
Landvarnar stefnan vill halda
íslandi fyrir íslendinga og skipa
Dönum á sama bekk og öðrum út-
lendingum. Hún krefst að þegn-
rjettur landanna sje skilinn.
Þessi eru aðalatriðin, Þú segir
það hverju orði sannara, að öll eru
þau einföld og auðskilin. Þaðþarf
heimskan. mann, nautheimskan
vildi jeg sagt hafa, til þess að botna
ekkert í þeim. Vonandi er að
slfkum grasösnum fækki fljótlega
á landi voru.
* *
*
Jeg heyri, jeg heyri! þú spyr
hvort útlendingar gleypi oss ekki
og slái eign sinni á landið, er
danska verndin cr horfin.
Já, hún kom oss að góðu haldi
verndin sú, er ‘Týrkir1 rændu hjer
fje og fólki forðum daga og fluttu
Tyrkja-Guddu suður f lönd. Aldrei
hefir þessi vernd orðið svo oss að
gagni, þvf aldrei hafa útlend rfki
ásælst land vort og aldrei getur
hún orðið oss að gagni af þeírri
einföldu ástæðu, að Danir sjá eng-
an veg til þess að verja sjálfa sig,
hvað þáoss. Þetta játa þeirsjálfir
og jegveitekki til að nokkurskyn-
bær maður hafi aðra skoðun á því,
ef hann er kunnur málavöxtum.
Hvernig á vernd þeirra að koma
að gagni, sem sjálfir eru ósjálf-
bjarga?
Þú spyr hvort strandvörnin sje
oss eigi ofvaxin og of dýr ?
Danir hafa nú eina fleytu hjer
til strandvarnar. Nokkurn hluta
árs er hún suður f Danmörku, oft
liggur hún inni f fjíirðum. Núeru
hjer sunnanlands nokkrir botnvörp-
ungar, sem sjómenn og einstakl-
ingar eiga og halda úti allan ársins
hring. Dettur þjcr í hug að öllu
landinu væri ofvaxið að eiga strand-
varnarflcytu og halda henni úti ?—
Það lá að ! þjer finnst það næsta
ólfklegt. Það eitt er undarlegt,
að sömu mennirnir sem hræðast
strandvarnarfleytuna, er gæti orð-
ið sjómönnum vorum gagnlegur
æfingaskóli, treystast óðar til þess
að verja meira fje í konungsfagn-
að, mat og drykk, jeg meina vín-
föng.
Þú spyrð hvort stjórnin verði
oss ekki of dýr með þessu lagi.
Jú, ef við höfum þau átvögl f
búrinu, sem skammta sjer sjálf all-
an matinn alls heimilisfólksins.
En sömu menn geta lfka sökkt
landinu í skuldir, þó við hjengjum
aftan í Dfinum. Hvert land sníð-
ur sjer stakkinn eftir sfnum vexti
en ekki annara, og sje það gjört,
er öllu borgið.
Ekki bar á því að stjórnarfarið
yrði forfeðrum vorum dýrara en
það er nú, þau 400 árin, er Island
var óháð lýðveldi. San Marino
er miklu minna en ísland og er þó
með elztu rfkjum í álfunni. Stjórn
þess er ódýrari en stjórnin er hjer
nú. Ætti oss að vera ofvaxið að
fara jafn skynsamlega að ráði voru?
Þjer finnst að enginn góður Is-
Iendingur geti verið.andvfgur land-
varnar stefnunni. Það er ekki nóg.
Þú verður að efla hana og styðja
ef duga skal, Eigum við ekki að
binda það fastmælum.
ITjer er hendin !
Guðm, Ilannesson.
ÁFENGISEYÐSLA
STÓRÞJÓÐANNA.
Árið 1906 eyddi enska þjóðin
166 milljónum og 400 þúsundum
punda fyrir áfengi. Sú upphæð
er hjer um bil 100 milljónum meiri
en öll ríkisútgjöldin. Þegar tillit
er tekið til fólksfjölgunarinnar, er
áfengisnautn öll að minnka, sem
svarar hálfri milljón punda árlega.
Bandafylkjamtnn standa ekki
langt á baki frænda sinna. Sama
ár þurfti 1400 millj. dollara til að
slökkva áfengisþorsta þcirra.
Fyrir tveim árum sfðan þurftu
Þjóðverjar 2,918 millj. mörk fyrir
áfengi, og Ifkur til að það hafi
hækkað sfðan.
Ekki er ásigkomulagið betra hjá
Frökkum. Árið 1829 voru vfn-
söluhúsin 297,000, en nú eru þau
helmingi fleiri og þó hefir íbúum
landsins að eins fjölgað frá 32 og
hálfri milljón upp í 39 milljónir.
Sama aukningin á áfengisbrúk-
un og fjölgun vínsöluhúsa er f
Belgíu.
FÓLKSFJÖLGUN í NOREGI.
Landshagsskýrslur Noregs geta
þess, að árið 1900 hafi íbúatalan
verið 2,240,032 en 1905 vnr hún
orðin 2,3 r 1,527, hefir því aukist
um 61,495 menn á 5 árum.
íbúatala helztu borganna er
þannig :
1900 1905
Bergen ..... 72,251 — 80,000
Trondhjem .. 38,180 — 40,9^9
Stavanger ... 30,613 — 34,844
Drammen .. . 23,093 — 24,500
Aalesund .... 11,777 — 14,000
Kristianssund 12,050— 13,085
í nokkrum bæjum hefir fækkað
íbúatölunni, mest í höfuðborginni,
þar hefir fækkað um 1154.
Það einkennilegasta við þetta
fólkstal er það, að í sveitunum
hefir fólki fjölgað tiltölulega meira
en 1 bæjunum, og hefir það ekki
komið fyrir áður f síðastliðin 40 ár,
enda mun það ekki eiga sjer stað f
öðrum löndum.
EINAR OLAFSSON.
----:o:----
1.
Mörgum verður brimsöm braut
á bröttum heimsins vogi;
þeir hrakning þola’ og harða þraut
í hverju árartogi.
Er þá von að ljett sje lund
lúnu jarðar barni,
er hröklast, slegið und við und,
eitt á lífsins hjarni ?
Dæm þú ekki eins og flón,
að þjer gættu betur :
horfðu’ ei bara 4 “heppna-Jón“,
hugsaðu’ líka’ um Pjetur.
II.
Ei þú hylltir kyrkju’ og kjól
— þar k e y p t u r veitist friður. —
Þitt var orðtak : “Upp — mótsól,
en ekki — f myrkrið — n i ð u r“.
“Vera ætti sjerhver sæll
sína skyldu’ að gera ;
enginn herra, enginn þræll
ætti til að vera“.
Þessi kenning þótti’ æ styrð,
þar frá greina sögur;
cn þótt hún sje að vettugi’ virð,
víst er hún þó fögur.
Þitt var ei skap, að hopa’ á hæl
á hólmi’ hið allra minnsta;
þfn voru’ vopnin sigursæl
í sóknum til ins hinsta.
Vinum trauðla maður má
meiri drengskap sýna.
Jólhelgan hann sffellt sá
sannleikan að skfna.
Frjáls hann vildi’ f landi lög,
þars leynd ei felist naðra.
Á eiginn hag hann hugði ei mjög,
en hugsaði’ meira’ um aðra.
Steini að kasta’ ei hæfir hjer
hugarveilum dárum
á hann, sem flatur fallinn er,
flakandi f sárum.
Lúið gistir holdið hel,
hvass er brotinn vigur,
ÞÍN er hvíldin. ÞJER sje vel,
ÞÚ hefir unnið sigur.
III.
Nú heilt er orðið hjartasárið
— það hulið miklu bitrar sveið.—
ITann faldi einnig frosna tárið ;
hann fann, að varð að styttast
leið.
Sitt hugfangs-verk sem hetja
vann,
hann hræddist guð — en engan
mann.
S. G. THORARENSEN.