Baldur - 05.08.1908, Blaðsíða 2

B A L D U R, VI. Ar, nr. 17.
. BÁLDDR
ER GEFINN ÚT Á
GIMLI, -- MANITOBA

OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIo. ,
BORQIST FYRIRFRAM
ÖTGEFENDUR:
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
ZB-A^ILIDTXZR,,
GIMLI,
TÆ-^YISr.
VerÖ á smá'im auglýsingum er 25 cent
yrir þnmlungilá-k«lengdar. Afslátturer
e5nn á *tœrr auglýMÍngum,8em"hirtaM j
blaðuu yfir lengri tíma. Viövíkjandi
líkum afslæfcfciog öðrum fjármálun. blaðs
ns,aru mðnn beðnir að snúa sjer að ráð*<
anninum.
Sigurvonir Sósía-
listastefnunnar.
&
i.
J. G. Phelps Stokes, milljónari
og sósfalisti, og kona hans.
Eftir A. E. Krístjiinsson.
----:o:---
(Niðurl.) “Að síinnu er venju-
lega svo litið á, að hluthafarnir
leggi fram þjónustu með þvf, að
leggja til fjeð sem brúkað cr við
iðnaðinn; en við Sósíalistarnir
neitum þvf, að hluthafarnir leggi
til fjcð í nokkrum sónnum skijn-
ingi. Nærri allt, cf ekki allt það
fje, sem brúkað er í iðnaði, sam-
anstendur af samandregnum hlut-
um af ágóðanum sem vcrkamenn-
irnir framleiða, og sá ágóði hefir
verið tekinn frá þcim, sem það
gjald er þeir eru neyddir til að
greiða fyrir þau hlunnindi að fá að
lifa.
Iðnaðarframleiðsla Bandarfkj-
anna fyrir árið 1900 var hjer um
bil $2,500 á hvern mann. Af
þessari upphæð var um $1,500
cytt til að borga fyrir óunnið efni,
og fyrir viðgerðirá áhöldum, bygg-
ingum, o. fl. Þetta skilur eftir
$i,Oooámann f hreinan ágóða.
Af þeirri upphæð fcngu verka-
menn að meðaltali $478 hver.
Meir en helmingurinn var tekinn
afþeim af eigendunum.
Út úr þessum helming ágóðans
kemur svo nokkurn veginn allur
sá aukinn höfuðst<5ll, sem þarf til
að láta iðnaðarstofnanirnar haldaá-
fram að starfa, Verkamennirnir
sjáifir framleiða þannigallan höfuð-
stólinn. Það, að þetta fje er tek-
ið af þeim undir skilyrðum sem
þeir nú ekki geta ráðið við, breyt-
irekki þeim sannlcika, að þeirhafa
í raun og veru lagt hann til. Það
eru verkamennirnir sem skapa
auðinn, sem notaður er við iðnað-
inn. Svo er hann tckinn fráþeim
af þeim mönnum, sem þeir verða
að láta hann af hendi við ef þeir
vilja lifa. Sfðar, þegar verka-
mennirnir þurfa þessa auðs við til
að færa út iðnaðinn, þá verða þeir
að borga rentu fyrir að fá að nota
það sem þeir hafa sjálfir framleitt.
í þessu þykir Sósfalistanum mikið
ranglæti vera fólgið.
Jeg vil að það sje vel skilið, að
þegar Sósfalistarnir tala um ’verka-
menn', í iðnaði, þá eiga þeir ekki
að einsvið þá scm vinna lfkamlcga
erfiðisvinnu, heldur við alla þá sem
á einhvern hátt taka þátt f þeim
störfum, sem iðnaðurinn nauðsyn-
lega útheimtir. Verkamanna-
stjeitin, samkvæmt þvf sem Sósfa-
listarnir nota það orð, innibindur
alla þá sem að framleiðslunni
vinna, hvort heldur lfkamlega eða
andlega, allt frá embættismönnun-
um við skrifborðið til kolamokar-
anna við gufuvjelarnar. En þó að
verkamannastjettin, þannig út-
skýrð, gefi öllum þeim varningi,
sem keyptur er og seldur á mark-
aðinum, sitt gangverð, þá fá þeir
að njóta að eins helmingsins af á-
góðanum af framleiðsiunni, og þeir
fá ekki einu sinni lífeyri, nema
þeir undirgangist að leggja til öðr-
um til viðhalds, sem ekkert leggja
fram í staðinn, hjer um bil annað
eins, eins og þeir leggja til sjálf-
um sjer og fjölskyldu sinni til við-
halds.
Á dögum þrælahaldsins, hvort
heldur á Grikklandi eða f Róm,
eða á Egyftalandi, eða f Suður-
Bandarfkjunum fyrir þrælastrfðið,
var rjettur þrælanna til síns lífs-
viðurværis bundinn við viljugheit
þeirra til að framleiða, ekki að eins
það sem þeir þurftu fyrir sjálfasig,
held’ir einnig það sem eigendurnir
heimtuðu af þeim til að geta lifað
í sællífi og munaði. Á dögum
ljcnsdrottna-ánauðarinnar (feudal
slavery), sem var algengt um alla
Evrópu um nokkur hundruð ár,
var rjettur mikils þorra fólks til að
lifa, bundinn þvf skilyrði, að þeir
afhentu helming af afrakstri vinnu
sinnar til landeigendanna. Á þess-
um dögum (nefnil. dögum kaup-
gjalds-ánauðarinnar) er tækifæri
fjöldans til að lifa, bundið því skil-
yrði, að menn sje viljugir til að
framleiða, ekki að eins þann auð,
sem þcir þurfa til viðhalds sjálfum
sjer, heldur einnig afarmikið þar
fram yfir, til viðhalds þeirra sem
ekkert framleiða. Hver þessi teg-
und af ánauð, er jafnvirkileg eins
og hinar tvær.
Markmið Sósíalistanna er það,
að eignarhald á landi og á hinum
stærri vinnuvjclum, skuli vera f
höndum verkamannanna sameigin-
lega, svo að enginn maður sje
þannig settur, að hann geti sett
öðrum manni steininn fyrir dyrnar
og sagt, aö annaðhvort verði hann
að greiða sjer vissan skatt, eða |
svelta að öðrum kostt. Höfuðatrið-
ið í þvf scm Sósíalistarnir eru að j
berjast fyrir, cr f eðli sfnu hið;
sama, scm forfeður okkar í Nýja-
Englandsríkjunum voru að berjast
fyrir á dögum frelsisstríðsins.
Stóra atriðið, sem varð að nokkurs
konar herópi frelsisstrfðsins, var
það, að skattálögur án samþykkis
sjálfrar þjóðarinnar væri kúgun.
Skatturinn, sem forfeður okkar
risu öndverðir á móti, var f sjálfu
sjer smámunir einir. Hann var
að eins tveggja centa tollur á mun-
aðarvöru, nefnil. te. En heldur
en að beygja sig undir það rang-
læti sem í þvf var falið, að láta
leggjaásig skatt án sfns samþykk-
is, jafnvel þó sá skattur væri Iftil-
fjörlegur, kusu forfeður okkar að
leggja út í frelsisstríðið.
Við Sósíalistar álftum, að skatt-
álögur án samþykkis hlutaðeigenda,
sje eins ranglátar í iðnaði eins og
f stjórnmálum. Við álítum að
hvcr maður eigi að hafa Vernd
mannfjelagsins til þess að hann fái
að njóta alls ágóðans af starfi sfnu,
að þvf cinu frádregnu sem hann á
sfnum frjálsu þingum gengur inn á
að greiða til almennra þarfa. Við
viljum koma eignarhaldi á fram
leiðsluáhöldunum í höndur þeirra
einna, sem nota áhöldin við fram-
leiðsluna, f því sk)mi að áfnema
skattálögur án samþykkis þeirta er
skattinn greiða, f þvf skyni að
verkamennirnir geti verið sínir
eigin herrar. Okkur finnst að
undir öllum venjulegum kringum-
stæðum, sje hin eina rjettláta að-
ferð við að útbýta launum sú, að
miða þau við verðmæti þeirrar
starfsemi, sem hver og einn hefir
fram lagt; að sá sem fram leiðir
auð, eigi að hafa auð f rjettum
hlutföllum við þá upphæð sem hann
fram leiðir, og að tækifærið til að
safna auð og njóta hans, eigi að
vera öllum opið, f staðinn fyrir að
nú er það opið fyrir að eins þá fáu
sem eiga landið og áhöldin (hvern-
ig sem þeir hafa komist yfir það),
þvf þeir geta, sem afleiðing af
slfku eignarhaldi, safnað auði sem
aðrir fram leiða, án þess að fram
leiða nokkuð sjálfir.
SAMRANDSMÁLIÐ.
m
Að bræður okkar heima á P'róni
kunna að meta viðleitni og áhuga
okkar Vestur-íslendinga f frelsis-
baráttu þeirra, ber nýkominn Ing-
ólfur Ijóslega með sjer. Með þessu
eintaki Ingólfs cr fylgiblað með
fyrirsögninni “BRÓÐ.URHÖND“,
og hcfir það inni að halda sýnis-
horn af undirtektum Vestur-ís-
leridinga f sjáifstæðismáli Islands,
ásafnt þökkum fyrir þær undirtekt-
ir, og álit blaðsins á þvf hvaða á-
hrif þær geti og ættu að hafa á
málið.
P’ylgiblaðið byrjar þannig:
“UNDIRTEKTIR VESTUR-
ÍSLENDINGA.
Svo vel og drengilega hafa nú
Hæstmóðins orgei og
píanó.
Hinireinu umboðsmenn fyrir
Heintzman & Co. pfanó.
J. J. II. McLean <6 Co. Ltd, j
528 Main St. WlNNXPEG.
vinir vorir og bræður vestan hafs
tekið f strenginn með oss sjálfstæð-
ismönnum hjer heima, að ekki mun
firnast.
Aldir og óbornir íslendingar,
hvar um heim sem eru, munu
minnast þcirra mcð verðskulduðu
þakklæti fyrir það, að þeir rjettu
fram bróðurhöndina, þegar n:est lá
á, — gjörðu það fljótt og vel og af
fúsum huga.
Það er hið sanna íslenzkaþjóð-
erni, er þar segir til sín.
Hamingjunni sje lof fyrir það,
að Vestur-íslendingar hafa fengið
varðveitt þann kjörgrip.
Eigum vjer ekki allir að vera
samhuga um að varðveita hann,
gimsteininn þann.
Eða eigum vjer að láta bræða
hann saman við erlenda málma, —-
slá úr honum erlenda mynt ?
Mætur landi vor einn í Winni-
peg skrifar Ingólfi og sendir hon-
um fyrstu blöð Vestur-íslendinga
(Baldur, Heimskringlu og Lög-
berg), ér út komu eftir að sam-
bandsnefndarfrumvarpið var kom-
ið þeim í hendur f blöðum hjeðan,
og eftir að kunnugt var þar, að
menn skiftust hjer f flokka um
frumvarpið — sumir vildu gjöra
það að lögurn ; því furðar þá á, ís-
lendinga vestra.
‘ Vestux-íslendingar eru ALL-
IR á móti frumvarpinu, m.eð
STcúla‘, skrifar þessi landi vor.
Nú verður að durja vel. ÍS-
LAND ER í VEfíP.
Sama mæla blöð þeirra“.
Svo fylgir all-löng grein úr
Baldri, með fyrirsögninni
‘Heima(!!jstjórn‘ íslands. Svo
kemur útdráttur úr grein úr Heims-
kringlu og þar næst undirtektir
Lögbergs. Blaðið endar svo með
þessum athugasemdum :
“Ilvort munu nú vinir vorir og
bræður vestan hafs ekki vera öðr-
um jafnsnjallir að sjá hvað væn-
legt er og hvað óvænlegt fóstur-
j'irðinni til handa, f þvf máli, sem
hjer liggur fyrir ?
Þeir, sem um margra ára skeið
hafa búið við eina hina ágætustu
stjórnartilhögun f heimi ; og
þeir, sem í þvf.hinu mikla
menningarlandi hafa getið sjer
orðstfr svo mikinn, að gjörviieg-
ustu þjóðir heimsins hafa dáðst að
hæfileikum þeirra og andlegu at-
gjörvi.
Eða getur verið þar um að tefla
nokkra. tilhneigingu til mótþróa
gegn stjórninni fslenzku, valdafýkn
eða annað þess háttar?
Samræður við vini okkar um
orgel og pfanó eru okkar ánægju-
efni, því okkur cr óhætt að ábyrgj-
ast hvaða hljóðfæri, sem valið er
úr okkar búð. Þær tegundir, sem
við höfum á boðstólum, eru allar
reyndar að þvf, að standa fremstar
allra þeirra hljóðfæra, sem seld eru
hjer f landi.
Fjarri fer þvf.
Vjer crum ekki í minnsta efa um,
að það sem öllu ræður um undir-
tektir þeirra er :
Gott slcyn á málinu og
Sönn föðurlandsást.
Það og annað ekki.
Hugsum oss hópa af Vestur-ís-
lendingum koma saman þarflandi,
( Vesturheimi.
Um hvað eru þeir að hugsa?
Um hvað tala þeir?
‘Sjálfstœði gamla Fróns‘ er f
hvers manns huga, á hvers nianns
vörum.
' Þeim sýnist bjarma af degi í
austurátt, — áttinni sem þeim er
kærust og hugur þeirra hcfir oftast
hvarflað í.
Þeim sýnist margþráða frelsis-
sólin vera í þann veginn að roða
fjöllin á Islandi.
ísland frjálst!
ísland sjálfstætt rfki, eins og til
forna ! — scgja þeir.
Og ‘hsim fararlöngunin hloss-
ar upp á svipstxrndu í hugum
þeirra‘. ,
Þeir vilja keppast um að komast
sem fyrst heim.
En sýnin reynist sjónhverfing.
Leiðbeiningarlaust og af sjálfs-
dáðum sjá þeir það og finna að
það er allt annað en írelsi og sjáif-
stæði, sem fósturjörðu þeirra er nú
boðið.
Og feir mótmæla allir.
Hiklausu og óskoruðu fylgi heita
þeir þcim, sem vinna móti þvf, að
ófrelsisfjötrarnir verði lögfestir á
íslandi og fslenzku þjóðinni.
Það eru vinir, sem f raun reyn-
ast.
Eigum vjer að kigfesta innlim-
unina og leika þann vcg úr hönd-
um vorum mcðal annars þeirri
heill, að þúsundir úlendinga f
Vesturheimi leiti aftur hingað
heim og hjálpi oss til að gjöra arð-
bærar auðsuppsprettur landsins ?“
Undirtektir íslcndinga hcima,
viðvfkjandi sambandsmálinu, sarn-
kvæmt þvf sem ‘Ingólfur' segir frá
12. f. m., eru þessar :
ÞINGMÁLAFUNDIR.
Af SELFOSSFUNDINUM (2. júlf)
höfum vjer fengið þessar nánari
fregnir.
Fyrstur tóktilmáls HannesÞor-
steinsson ritstjóri og rakti sjálf-
stæðismálið ljóst og skipulega.
Hann gjíirði og ýmsar fyrirspurnir
til Hanncsar ráðgjafa.
Honum næstur tók til máls Sig-
urður Sigurðsson, þingmannsefni.