Baldur - 07.04.1909, Blaðsíða 2

B A L D U R, VI. ftr, nr. 42.
ER GEFINN <5t A
GIMLI, --- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ. j
ÍMéM i'jAVIiTil Ji' t nn Iftii rrf I fIf HI t“iu*»
11 »wti rynuxiiiniii'BirníiniiM'irw
KOSTAR $1 UM ÁKI».
BORGIST FYRIRFRAM
ÍTGEFENDUR:
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
utanAskrift TIL BLAðSINS:
BALDUR,
O-IMLX,
XÆ^HST.
€€<:«»*%»»»€<:<:
Verð ft smftum aufílýsingum er
25 c. fyrir þumlung dftlkslengdar.
Afslftttur er gefinn fi stærri auglýs-
ingum, sem birtast f blaðinu ynr
lengri tfma. Viflvfkjandi slíkum af-
•Lxtti og <>ðrum fjftrmftlum blaðsins,
eru menn beðnir að snfia sjcr að
rftðsmanninum.
Sósíalistalög.
V
(Niðurlag )
Við þaðaðsjft Aristðteles nefnd-
an mun margur ranka dálftið við
»jer. Þessi Aristrtteles var grfskur
heimspekingur, og það sft nafn-
frxgasti, scm nokkarn tfma hcfir
uppivcrið. Það er þvf oftast ó-
haett, að telja upp ft að sjcrhver
staðhaefing, sem frft honum cr fcng-
in, falli einhvcrstaðar inn f heiia
Iffsskoðanabyggingu, sje ófrftslftait-
legur þrftður fir hcilu heimspekis-
kerfi.
Og svo er um þessa staðhæfingu
hant. Hann hvessti fyrst sjónir
sfnar yfir tilveruna f heildsinni, og
athugaði svo hvern hluta hennar
sem var, sem óaðskiljanlcgan hluta
þeirrar hcildar. Þcssvegna var
ekki s*Ia hcildarinnar fyrir hans
sjónum sama sem summan af þvf
að leggjasaman sælu allra einstakl-
inganna; -saelumagnið f veröldinni
var ekki hcystakkurinn, sem f:est
með þvf að slft og raka öll strftin,
heldur jarðvegurinn, sem viðgang-
ur strftanna var allur undirkominn.
Af þcssu stafar það, hversu erf-
itt það er fyrir alþýðumenn, sem
aðeins fyrir lundemis sakir eru sósí-
alismus hlynntir, að gjöra gmin
fyrir þeim skoðunum, sem sam-
stemmandi hugsunarhftttuf sósfal
istiskraspekinga hefir klætt í fram-
bærilegan böning. Þegar þekk-
ingarlitlir menn sakir fthuga, ofur-
kapps eða ofstækis ætla að fara að
gjöra gréin fyrir þcim skoðunum,
fer það svo oft f molum, að framsög-
umftti þeirra stórspillir fyrir. Þó
er síður en svo að þeir standi þar
nokkuð andstæðingum sínum ft
baki. 'Sósíalismus', klæddur í
orðabfining, er sö deild af heilu
heimspekiskerfi, sem grfpur yfir
allt mannlffið & jörðinni. ‘Indiv-
idualismus' er samskonar deild af
gagnstæðu heimspekiskerfi, sem 1
fljótu bili virðist sj&lfsagt að hver
maður eigi hægra með að gjöra
grein fyrir. Viö það ftstand, sem
það kerfi lýsir, hefir mannkynið
bfiið frft alda öðli f framkvæmdinni,
en hitt hefir aldrei neinstaðar ver-
ið prófað f framkvæmdinni, það cr
þvf aðeins til sem hugsjónaheimur
mannkærleiksrfkra manna, svo sem
Krists og Tolstoys o. fl., og þó
gengur sósfalistunum, þegar öllu
er & botninn hvolft, talsvert sk&r að
verða samm&ta um sfnar kenning-
ar, htldur hinum um sínar. ‘Ind
ividualismus' f framkvæmdinni
cr sem sje það sýnilega sambfiðar
ftstand, sem mennirnir lifa og hrær-
ast f, og þeir cru ft sama hfttt kunn
ugir þvfeinsog fiskarnir eru kunn-
ugir vatninu.
Ef cinn fiskur spyrði annan um
það, hvað vatn væri, þftgæti hann
ckki gefið neina fitskýringu, afþví
hann skildi ekkert f þvf vegna
skoxts & samanburði við nokkuð
annað; en mundi þó eins og hver
annar hrokafullur fftfræðingur lftta
það f vcðri vaka, að enginn þyrft'
að spyrja svo heimskulega. Dóm-
ur hans um það, "hvert bctra mundi
vcra, vatn eða loft, væri einskis-
verður ft meflfln hann hefði ekki
kynnt sjer loftið neitt til saman-
burðar. Þ'iskurinn vcit ekkc.t
um það, þó við vitum það, menn-
irnir, sem þckkjum hvorttvcggja.
Alveg eins er því varið mcð þft
menn, sem mest gjöra sjer far um
að gjöra að athlægi sj'crhverja sósi-
alistaspurningu nfivcrandi mann-
fjelagsftstandi viðvfkjandi. Lang-
mest af öllum svörunum upp ft
spurningar þeirra eru ekki annað
en heimskuhlfttrar vanþekkingar-
innar ‘Individualismus' getaþeir
ekki fyrir sitt lifandi líf fitskýrt
sjfilfir, þó þeir bfii við þft stefnu
íallansinn aldur; en ‘sósfalismus'
ætlast þeir til að hver unglingur,
scm aðhyllist þft stefnu, geti fitskýrt
fyrir sjer,ft fimm mfnfitum. Fróð-
ir mcnn og gætnir vita vel, að
til slfks mft enginn ætlast ft hvor-
uga hlið, og aðenginn gjörir annað
cn að mannskemma sjftlfan sig mcð
sjerhvcrjum þussaskap, sem hafð-
ur er f frammi við eftirleitun sann-
leikans og rjcttlætisins.
En svo er það ckki nóg, að bera
virðingu fyrir sannleikanum og
| vera ftnægður með rjettlætið, þó
! það sje ftkjósanfegt skapferli, hjft
öðru verra. Mönnum þarf að taka
svo sftrt til þeirra, sem vcrða fyrir
| rangsleitninni, sem allt af býr f
lyginnar skjóii, að þcir leggi sjftlfa
sig f framkróka með að gefa bend
ingar til bóta, og hclgi krafta sfna
þvf, að koma þeim f framkvæmd.
K æ r 1 e i k 11 r i n n er upphaf
þess, að afla s a n n 1 e i k a n s til
að efla rjettlætið.
Grfskuspckingarnirhöfðu heims-
vfðan, heiðbjartan sannleikann ft
boðstólum handa skólagengnu
mönnunum fyrir meir en tvö þös-
und ftrum; en það vantaði ft bak
við hann spyrnikraft mann&starinn-
ar fit frft hjartarótum sjftlfra þeirra,
svo hann yrði sm.ælingjunum að
nokkru velsældarefni.
Og þar er það sem kristindóm-
urinn kemur til sögunnar.
Hebresk trfi lagði til hitann,
grfsk speki lagði tíl birtuna.
Gyðingar voru þrungnir af trfin-
aðartrausti & tilveru, sem þeir
höfðu litla þekkingu ft. Grikkir
höfðu miklu meiri þekkingu fttil-
veru, sem þeir treystu harla lftið.
En traust og elska guðs bama
ft guði föður fttti að innræta öllum
að bfia saman cins og systkin, og
þ& kæmi guðsrfki af sj&Ifu sjcr ‘til
vor'.
Þetta var nýja kcnningin þft,
samrennsli og umbót alls, sem &ð-
ur haíði vcrið.
Nýja framkvæmdin var það, að
sýna trfi sfna af vcrkunum, leggja
sjftlfan sig í sölurnar öðrum til vel-
farnanar. í þvf gckk Kristur sj&lfur
ft undan og varð bjartasta fyrir
myndin, og slðan einn cftir annan
að hans dæmi.
Og prógrammið, scm hann varð
fyrstur til að leggja fram, var cins
og við m&tti bfi3st, leiðarvísir fyr-
ir byrjcndur, sem vildu kappkosta
að elska nftungan eins ogsjftlfa sig.
Það varðað fitrýma hungri, þorsta,
nekt o.s. frv. svo guðsríki gæti
fengist:
1. liður. seðja hnngraðan;
2. ,, svala þyrstum;
3. klæða nakinn;
4. ,, lækna sjfikan;
5. „ leiðbeina villtum;
og svo ftfram, lið af lið, þangað til
öllum Jxörfum væri gaumur gcfinn.
Þft væri öllu rjettlæti fullnægt, af
þvf allir fómuðu hlið við hlið. Það
væri að leita gnðsríkis og þft
mundi allt annað veitast;—og þetta
er hverju barni eins augijóst cins
og sólin ft himninum.
Alþýðumcnnirnir gfttu gripið
þetta. Þeir skildu Krist betur cn
Aristóteles, þó allt bcri að sama
brunninum, cf rjett cr mcð það far-
ið. Og svona kristindóm skilur
samskonar fólk cnn þft betur þann
dag t dag, en höfðingjanna kristin-
dóm ft það ftrlcga þeim mun erfið-
ara með að skilja.
Þessvegna er, hvað margir sósf-
alistar hamast gegn öllu því, sem
trfi nefnist. I»ftgreiniraldreift um
upphafið, cn endirinn ft hugsunar-
kcðjum þcirra er ekki sft sami hjft
þeim öllum.
N/ERINGIN er skilyrði, GUoS-
RÍKI er augnamið þroskunarinn r.
Mannfjelagsbyggingin hvflir ft
öðru, en mænir við hitt.
Og um það kemur öllum sósfal-
istum saman að rcisa byggingu ft
grundvelli auðfræðinnar; en það
hafa ekki líkt þvf allir þeirra lnnd-
erni til þess, að keppa alla leið til
hugsjónaheims trfifræðinnar. ^
Sósfalismus vcrður þessvegna
sumuin mönnum að eldheitu tröar-
iffi,. en öðrum að helköldu flokka-
strfði.
Ekki er nein hætta ft þvf, að
góða menn greini neitt ft um það,
hvert af þessu tvennu sje betur við
hæfi kristinna manna; og hitt er
j þeim Ifka ljóst, að stefnuskrft Krists
komst aldrei lengra cn að hallar-
dyrum rómverska kcisarans, ogþar
beið hfin ósigur fyrir kfigunarpóli-
tfkinni, scm skciðaði skaflajftrnað
fit frft hftsætinu yfir alþýðuna í öllu
Rómaveldi.
Alþýðan veitti kristindóminum
fyrst framan af hjartanlegar viðtök-
ur, en urðu að fara með það eins
og mannsmorð, fela sig f holum
og hellrum, vegna höfðingjanna,
scm auðvitað voni þessari stefnu
þft jafnmótfallnir eins og þeir
eru enn í dag. Loksins sigr-
uðu þeir sjftlfa lffsskoðunina, and-
ann, með því að taka f sfnar hönd-
ur nafnið, bókstafinn, rjett eins og
kóngsdýrkunarmennirnir fslenzku
fyrir nokkrum firum, þegar þeir
klæddu sig f heimastjórnarfötin.
Það er einstakur misskilningur
að halda, að Rómverjar hafi nokk-
urn tfma tileinkað sjcr bræðralags
og fórnfæringar kenningar Krists.
Það er mótstrfðandi eðlilegu viti,
að hugsa sjcr nokkuð slfkt um aðra
eins ofrfkismenn. Alheimslega
fórnfæringu gfttu þeir vel fellt inn
f sitt ‘individualistiska* hugsunar-
kerfi, en sfi ‘sósfalistiska' skýring
að allir fórnuðu sjftlfum sjer, sner-
ist hjft þcim upp í'hina fóm fyrir
alla. AHt afsíðan hefir rómverska
kyrkjan vcrið merkisbcri þeirrar
fitskýringar, og hfin hefir verið
yfirgripsmesta og rótgrónastastofn-
unin í heiminum. Hfin hefir
mcst staðið & móti því, að upphaf-
Iega stcfnan fengi að nftsjer niðri.
Og hfin hefir nfi & sfðustu tfmum,
nauðug, viljug, þrfttt fyrir allt sitt
pukur, orðið að gj<öra sig bera að
þvf, að hafa sinn eigin stjórnmftla-
flokk ft þingi sumra Evrópuþjóð-
anna, til þcss að vera foringjar f
þvf að berjast & móti sósfalistunum.
Og prótestantiskir þjóðhöfðingjar,
sem svo eiga ^ð kallast, eiga sitt
mcsta traust f flokksmönnum þeirr-
ar stofnunar, sem þeir þykjast til
kvaddiraf guði að veita mótspyrnu.
Það er einhverstaðar citthvað
bogið, þcgar svo er komið.
Og slfkir krókar og klækir
hlykkjast nfi utan um allar þjóðir,
þótt ýmsum slæðum sje varpað
yfir til að hylja.
Ein fyrsta aflciðingin af fyrirlitn-
ingu manna fyrir þeim sambönd-
um óhrcinleikans, voru hrópin um
aðskilnaðrfkisog kyrkju,
sem er þó heimska. Þft fyrst get-
ur kyrkjan gengið f bandalag við
krfinuna til hlýtar, þcgar hinir
kosnu fulltrfiar heildarinnar hafa
ekkert franrar yfir henni að segja,
og það veit hfin líka sjftlf og vill
skilnaðinn f þeim löndum. scm
þingvcldi hefir dregið taumana fir
höndunum ft einveldi.
En allt slfkt er þó ckkí annað en
sjerstakir meinlætablettir ftalkaun-
uðum lfkama.
Þessvegna verður það nfi svo
mörgum, að velta þvf fyrir sjer,
hvernig sósfalistalög muni vera eða
ættu að vcra.
Spursmálinu um það, hvernig
þau ættu að vera í fthrifum sfnum
& mannfjelagið, er fljótast svarað
með því að vísa í stefnuskrftna
gömlu: hungraður, þyrstur, nakinn,
.........upp til hins æðsta, sem
mannlegur hugur getur hugsað.
Nfina hugsar stjórnin, sem kemst
að völdum, fyrst um það, hver af
stuðningsmönnum sfnum. við kosn-
ingarnar eigi að f& þctta ^mbætti,
og hvcr hitt; eða þft, hy^rt eigi
fremur, að byggja jftrpbraut f
stjórnarkjördæmi til að ’halda þvf
gþðu‘, eða f öðru kjördæmi til að
vinna það yfir um. Það væri þvf
æði mikil breyting, ef stefnuskrft
kæmist fframkvæmd, scm fithcimti
það, að snltur og nekt og þetta
nokkuð væri gjört að fyrsta umtals-
efni & stórnarrftðsfundi, cn braut-
um og cmbættum væri skotið aftur
fyrir, og aðeins sinnf^ til að upp-
fylla nauðþurftir landsbfianna.
Um það, hvernig sósfalistalögr
muni vcra, er ekkert fremur að
ræða hcldur en um það, hvemig
liberala, conservatfva, demócrata
rcpfiblfcana, ‘hægri' manna, eða
‘vinstri* manna lög muni vera.
Hverja þft þjóðarlöggjöf, scm cin-
hver þcssi flokkur hcfir haft fram &
þingi sinnar þjóðar, mætti auðvitað
eigna þeim flokki að meira cða
minna leyti, en engri slfkri löggjöf
er þó gcfið flokksins nafn. Þær
rcglugjörðir, sem hinir og þessir
klfibbar f þe^sum flokkum hafa til
þess að fara cftir f sinn hóp, geta
ekki kallast lög, íneinum skilningi,
sem þjóðfjclagsheildina snertir.
En eitthvert sjerstakt augnamið,
Ijóst cða óljóst, læst hver þessi
flokkur haL, og stefnuskrftmar eru
til þess ætlaðar, að vera eins og
vasakort yfir brautina, sem að þvf
takmarki liggur. Hjft öllum þcss-
um flokkum er það höfðingjalundar
og auðkýfinga augnamið, sem A
er stefnt, og þvf eftir hlutanna eðli
ekki annað en ójafnaðar fornaldar-
heiðingja prógramm, sem um er
að fæða.
Á augnamið sósfalistanna, eins
og Kristur hjelt þvf fyrst ft lofti,
hefir ftður verið bcnt, og þar er um
samsvarandi jafnaðar prógramm
að ræða. í margar aldir enn m*
bfiast við að mannleg skammsjni
og þrekleysi valdi ótal misfcllum *
því f framkvæmdinni;-— cinn gall-
inn verði hjá þessari þjóðog annar
hjft hinni cftir ýmsum atvikum,
fyrirsjftanlegum og ófyrirsj&anlcg
um.
Þcgar cinhver þjóð 1 heiminum
fæst til að reyna, hvemig kristin-
dómurinn getur gefist, þft verði.r
gaman að lifa.
Ef enginn danskur kóngur væri
til, þft mættu íslendingar verða
fyrstin
Væri það ekki gaman?
J. P S.
PftlI:*‘Þcssi maðnr scm þarna
gcngur svifti mig einu sinni einni
m;lljón.“
Jón: “Hvemigbar það til?“
P.: “Hann neitaði að gefa mjcr
dóttur sfna.“