Dagsbrún - 10.07.1915, Blaðsíða 4

4
DAGSBRÚN
það því heldur sem þið með því
vottið hluttekningu ykkar hinu
kúgaða og fótumtroðna ættlandi
mínu“. Þegar hann tíu árum
seinna kom aftur til Englands,
var hann hinn heimsfrægi sigur-
vegari sem unnið hafði Sikiley og
Neapel með 1000 sjálfboðaliðum,
þó 40 þús. æfðir hermenn væru
til varnar. Þá voru nú fleiri en
verkamenn sem tóku honum vel,
því honum var fagnað meir en
nokkrum útlending hefir verið í
Englandi, fyr eða síðar. Það er
munur á Jóni og séra Jóni. í
fyrra skiftið var hann að eins ó-
brotinn skipstjóri.
Oftast kemur viðurkenningin
þegar sá sem til hennar hefir
unnið er dauður. Svo var þó ekki
um Garibaldi. Það er að segja,
lýðurinn tók honum jafnan (síð-
ustu árin) með fagnaðarópum, en
„lærðum" herforingjum þótti lítið
til hans koma, og höfðingjarnir
höfðu llestir skömm á honum,
vegna frjálslindis hans.
Antía hét kona Garibaldis, og var
brasilíönsk. Hún giftist honum eftir
tveggja daga viðkinningu ■— strauk
að heiman, því faðir hennar vildi
láta hana eiga annan. Hjónabandið
var farsælt, var Antía hinn mesti
kvennskörungur og fylgdi manni
sínum í allar svaðilfarirnar; en
hún dó eftir tíu ára sambúð þeirra.
Garibaldi var með fríðustu
mönuum er verið hafa, og jafn-
framt göfugustu.
Akureyri.
I.
Verkmannafélag Akureyrar er
vafalaust eitt af þróttmestu verk-
lýðsfélögum þessa lands, enda má
heita að hver einasti verkamaður
só meðlimur; undantekningar að
eins fáir menn, sem reynst hafa
svo góðir félagar að þurft hefir
að strika þá út af félagaskránni
vegna skulda (ársgjaldið er þó bara
tvær krónur!) og ennfremur nokkr-
ir aðrir, sem eru „fastir" menn
hjá kaupmönnum, þó þeir vinni
fyrir tímakaupi. Eru flestir þeirra
þannig gerðir, að þeim finst það
óhæfa að þeir spyrji hvaða kaup
sé boðið þegar vinna byrjar, þeir
taka við því kaupi sem kaupmann-
inum af náð sinni þóknast að
borga þeim og taka út á það vör-
ur, sömuleiðis með því verði er
kaupmaðurinn einn ákveður. Og
þurfi einn þessara manna að halda
á krónu í peningum, þá biður
hann kaupmanninn um „að gera
svo vel og hjálpa sér um hana“
þó lögin segi skýrt, að aila vinnu
eigi að borga í peningum. Um
þessa menn — sem auðvitað eru
um alt land, eigi síður en á Ak-
ureyri — hefir verið sagt, að þeir
mundu vera beinir afkomendur
af afar fornum þrælakynstofnum,
er landnámsmenn hefðu haft með
sér til íslands. (Þeir eru þá af
gömlum ættum, það þykír nú
heldra fólkinu fínt, einkum í út-
Jöndum.)
II.
Það er ekki nema eitthvað níu
ár síðan tímakaupið fyrir fullorðna
karlmenn fór niður í 18 aura á
hverjum vetri á Akureyri. Verka-
mannafélagið hefir verið að smá-
færa kaupið upp, svo það var
komið upp í 30 aura minst (lág-
mark) veturinn sem leið. Þó
kaupið sé hátt á sumrin á Norð-
urlandi (vegna fólkseklunnar), þá
hefir það engin áhrif á vetrar-
kaupið, og engum manni, sem
þekkir málavöxtu, getur dulist, að
það er einungis að þakka verka-
mannafélaginu hvað kaupið hefir
hækkað, og er þetta dæmi eitt
nóg til þess að sýna hve nauð-
synleg verkamannafélög eru.
Þeir kaupa ýmsa nauðsynjavöru
í félagsskap í Verkmannaféiagi
Akureyrar, og félagið á sérstakan
sjúkrasjóð og frá því á þessu vori
verkfallssjóð.
í Aprílbyrjun, nú i vor, sam-
þykti Verkam.fél. Ak. að hækka
lágmark tímakaups úr 30 upp í
35 aura frá 10. Apríl. Var kaup-
mönnum og öðrum vinnukaup-
endum tilkynt þetta, og gerðu
vinnukaupendur verkamannafélag-
inu ýms tilboð, en tóku þau jafn-
harðan aftur, en að síðustu buð-
ust þeir til þess að játa að lág-
markið væri 35 aurar frá 14. Maí.
Samþykti þá verkamannafélagið
að draga kauphækkunina til þess
tíma, ef vinnukaupendur vildu
1. láta meðlimi félagsins sitja
fyrir vinnu,
2. borga skilyrðislaust alla vinnu
í peningum.
Hvortveggja kröfurnar virðast
sanngjarnar og sjálísagðar, þegar
verkamenn slóu af kröfum sínum,
en ekki fanst vinnukaupendum
það. Það er að segja, sumum
þeirra fanst fyrri krafan sann-
gjörn, en sú seinni ófær, en öðr-
um aftur þvert á móti; gengu
þeir því eigi að þessu. Sátu þá
hvorir við sitt, verkamenn og
vinnukaupendur. Það var mjög
lítið um vinnu um þessar mundir.
Á einum stað var verið að grafa
fram brekku; þangað kom sá, sem
verkið lét gera, og sagði að kaupið
væri 30 aurar um tímann. Lögðu
verkamenn þá óðar frá sér verk-
færi og áhöid og gengu frá vinnu.
Á öðrum stað var unnin vega-
vinna fyrir bæinn. Hafði sjórinn
um veturinn brotið veginn á löngu
svæði, og hefði átt að vera búið
að gera við hann fyrir löngu, ef
eigi hefði verið fyrir trassaskap
bæjarstjórnar. Nú eru í bæjarstjórn
á Akureyri, hér um bil undan-
tekningarlaust, eintómir kaupmenn
eða menn sem hugsa eins og
kaupmenn. Formaður veganefnd-
arinnar sendi því verkstjórann til
þeirra sem að vegagerðinni unnu,
en það var fjöldi manns, og lét
hann skila til þeirra að kaupið
væri 30 aurar. Hættu þá allir
samstundis að vinna, nema einir
tveir menn. Þeir voru ekki alveg
búnir, þá í bili, að átta sig á því,
að þeir, með því að halda áfram
vinnunni, vógu aftan að félögum
sínum. En um kvöldið sáu þeir
hvað þeir voru að gera, og hættu
vinnunni. Hafði veganefndin þá
ekki annað eftir en verkstjórann,
og hafði hann þá náðuga daga;
ekki aðra að segja fyrir verkum
en sér sjálfum. Var engu líkara
en veganefndin ætlaði sér að láta
verkið bíða þar til fólksekla ylli
því að kaupið færi upp í 40 aur.,
enda varð þess skamt að bíða.
III.
Af allri vinnu, sem unnin er á
Akureyri, er það sem bærinn læt-
ur gera svo tiltölulega lítill hundr-
aðshluti að það leikur ekki vafi á,
að það borgaði sig fjárhagslega
bezt fyrir bæjarféiagið að stuðla
að því að kaupið hækkaði. Það
eru margir fátækir barnamenn,
sem eru að berjast við að hafa
ofan í og á sig og sína, en sem
við borð liggur að þurfi að þyggja
af sveit, en losna við það, ef
kaupið hækkar lítilsháttar, þó fá-
tæktin sé römm að draga reipi
við. En þeir vísu feður á Akur-
eyri líta nú öðruvísi á málið. Þeir
litu ekki á það frá almennu sjón-
armiði, heldur með sínum kaup-
mannsaugum. Þeir eru §em sé
orðnir svo vanir að ráða öllu í
bæjarstjórn, að þeir skoða bæinn
sem sína eign, og nota hann* því
til að reyna að koma fram sinu
máli, þó það væri gagnstætt hag
bæjarins.
Eg þarf nú að fara nokkra daga
aftur í tímann áður en eg segi
frekar af kauphækkunarmálinu. Á
fundi verkamannafélagsins, sem
haldinn var skömmu á eftir, var
samþykt að bjóða að gefa bænum
til vegagerðar eitt dagsverk fyrir
hvern meðlim fólagsins, ef hlutast
yrði til um, að verkfærir menn í
bænum gerðu alment hið sama;
gæfu sitt dagsverkið hver. Enn-
fremur voru þau skilyrði, að dags-
verkin væru ekki notuð til við-
gerðar nó lengingar vegi, sem ill-
ræmdur var orðinn (Tangavegur-
inn) af því alment var álitið, að
hann hefði verið gerður að eins
í þágu tveggja steinolíukaupmanna.
(Framh.)
V erkat venfélagið
hefir komið því til leiðar, að
vinnutíminn hefir verið styttur um
einn klukkutíma (úr 11 niður í
10 tíma). Ennfremur hjá flestum
vinnukaupendum fengið tímakaupið
hækkað úr 15—20 aurum, upp í
25 aura. Fyrir eftirvinnu 30 aura
og sunnudagavinnu 35 aura.
Nokkrir vinnukaupendur hafa gert
öðruvísi samninga við félagið, borga
t. d. 12 kr. á viku og soðfisk, og
enn eru nokkrir, sem enga samn-
inga vildu gera. En þeir hafa flestir
orðið að hækka kaupið nú, þegar
fólkinu fækkaði.
Kaup kvenfólksins er altof lágt,
borið saman við kaup karlmann-
anna (sem þó sannarlega er ekki
of hátt). Er nokkur sanngirni í því
að kvenfólk, sem vinnur fullkomna
karlmannsvinnu, t. d. ber fiskbörur
móti karlmanni, fái næstum helm-
ingi lægra kaup en hann?
Verklýðsfélögin þurfa að styðja
hvort annað. Þetta lága kaup kven-
fólksins heldur niðri karlmanns-
kaupinu.
Bókbindarar.
feir eru að gera samninga nú,
við vinnustofnseigendur. Þetta eru
aðalatriðin: Tímakaupið hækkar
úr 33 aurum upp í 40 aura um
tímann. Öll helgidagavinna verður
borguð. 3 daga sumarfri (með fullu
kaupi). Lærlingataka hept að miklu
leyti í þrjú ár.
Trésmiðir.
Þeir samþyktu á almennum tré-
smiðafundi, er haldinn var í fyrra
mánuði, að krefjast 5 aura hækk-
unar á tímakaupi, frá 1. Júlí.
Skósmiðir og málarar.
ViJja þeir ekki hærra kaup ?
Misbrúkan,
sem ekki á að þola, er það,
þegar hásetar á togurunum eru
látnir vaka í 50 tíma eða meira.
Um það nánar í næsta blaði.
Skrifið ritstjóranum
um kaup víðsvegar af landinu.
Saga
byrjar í næsta blaði. Hún er
eftir ameriskan höfund Rex Beach að
nafni og gerðist að mestu i Alaska,
og kann höfundurinn, sem þar er bor-
inn og barnfæddur, afarvel að se^gja
sögur þaðan. Eru þær tvent í einu, á-
gætar frá gagnrínis-sjónarmiði og þð
svo spennandi að lesarann langar stöð-
ugt til að vita meira og meira, eftir
því sem líður á söguna.
Júlí
dregur nafn af Júliusi Cæsar sem
var fæddur í þessum mánuði. Heyannir
kölluðu fornmenn mánuð þann, sem
eftir þeirra tímatali, náði yfir seinni
part Júli og fyrri hluta Ágúst, að
okkar tímatali. í gömlum norskum
almanökum er Júlí kallaður hey-mán-
uður, en i gömlum dönskum, orma-
mánuður.
Vínbannlög
gengu í gildi í Júlí i Alabama, sem er
eitt af Bandarikjunum. Riki þetta er
að fjórðungi stærra land en ísland, en
margfalt þéttbýlla, því ibúatalan er hátt
á aðra miljón. Alabama er ellefta ríkið
af Bandaríkjunum, sem komið er á vín-
bann i. En auk þess hafa fimm önnur
riki samþykt slík lög, sem þó eigi enn-
þá eru gengin i gildi. í einu þeirra
ganga þau í gildi í þessum mánuði,
það er í Arkansas (íbúar 1,400,000).
Ennfremur eru bannlög á döfinni í 6
öðrum af rikjunum*
Til vina blaðsing.
Af því blaðið hefir ekki nóg
rekstursfé, eru vinir þess beðnir
að borga fyrirfram fyrstu 4 ár-
ganga þess með tíu Jcrónum (er-
lendis fyrir 3 árganga).
Dagsbrún,
blað jafnaðarmanna, kemur út
vikulega. Kostar frá Júlí til árs-
loka 1 kr. 50 aura. Gjalddagi
fyrir 1. Sept. Borgaður fyrirfram
kostar þessi hálfi árgangur 1 kr.
25 aura. Blaðið vill fá útsölumenn
í hverri einustu sveit. Sölulaun
V*. Öll bréf til blaðsins sendist
ritstjóranum.
Prentsmiðjan Gutenberg.