Dagsbrún - 30.07.1915, Blaðsíða 2

14
DAGSBRÚN
Hvað Yilja Yerkamenn?
Fyrst og fremst gott Jcaup, hœfi-
legan vinnutíma og peningaborgun.
Geta verkamannafélögin hjálpað
verkalýðnum til þess að fá þetta?
Já, það geta þau. Verkamenn er-
lendis, sem hafa félagsskap með
sér, hafa oft þriðjungi til helmings
hærra kaup en verkamenn í öðr-
um atvinnugreinum, sem ekki
hafa félagsskap.
Hvers vegna fæst hærra kaup
með verklýðsfélögum? Af því fé-
lögin heimta það. Reynslan er
búin að sýna, að það er til lítils
fyrir einn og einn verkamann, eða
fáa saman, að fara fram á kaup-
hækkun, vinnukaupandinn svarar
þeim vanalega því, að hann standi
sig ekki við að borga hærra kaup,
og vilji þeir ekki vinna fyrir það,
megi þeir fara, hann geti fengið
nóga aðra. Reyndin verður því sú,
að menn þora sjaldnast að fara
fram á hærra kaup, eða annað
þó að það sé sanngjarnt, af ótta
fyrir að missa vinnuna. Öðruvísi
horíir málinu við þegar verkamenn
hafa félagsskap með sér, þá krefst
félagið í heild sinni hærra kaups
fyrir meðlimi sína.
Það er ekki að eins í útlöndum,
heldur einnig hér á landi, að
verkamannafélögum hefir orðið á-
gengt. Fyrir fáum árum fór
vinnukaupið á vetrin á Akureyri
niður í 18 aura um tímann fyrir
fullurðna karlmenn. Veturinn sem
leið (1914—15) var lágmarkið 30
aurar, og er það eingöngu að
þakka Verkmannafélagi Akur-
eyrar.
Verkmannafélög erlendis hafa
verkfallssjóð til þess að grípa til
ef í hart slær, og mörg þeirra
hjálpa félögum sínum þegar þeir
eru atvinnulausir, og hafa sér-
stakan sjúkrasjóð. Verkmannafélag
Akureyrar hefir nú bæði sji'ikra-
sjóð og verkfállssjóð.
Rvíkurbréf.
Reykjavík, 22. Júlí 1915.
Kæri vin!
Ég ætlaði fyrir lifandi löngu að
vera búinn að skrílá þér fréttir úr
höfuðstaðnum, en ég hef verið svo
lúinn á kvöldin, að mér hefir
verið það hér um bil ómögulegt,
og sunnudagana hef ég flesta sofið.
Ég er sem sé alveg nýbúinn að
fá þessa íöstu vinnu, sem mér
var lofuð (þú veist við hvað það
er) og hef því í þessa tvo mánuði,
sem ég hef verið her í Reykjavík,
orðið að vinna við það, sem ég
hef getað fengið, en pað hefir
mest verið við uppskipun (svo-
kölluð „eyrarvinna").
Það er Ijóta vinnan, að bera
kol á bakinu allan daginn, upp
skáhalla bryggju, en verra er þó
saltið. Annars má merkilegt heita,
að þessar kolaverzlanir, sem altaf
eru að láta flytja kol í land hér,
skuli ekki í öll þessi ár, sem
liðin eru, hafa komið sér upp
tækjum til þess að koma kolun-
um upp á þurt land, án þess að
þrælka út verkamennina við að
bera þau á bakinu. Reyndar er
ég nú ekkert hissa á þvi, nú
orðið, þó þeim sé sama nm verka-
mennina, því ég er búinn að sjá
svo margt, en ætla mætti að þeim
væri ekki sama um það, að kolin
verða mikið dýrari með þessu
móti. En það er nú einmitt það,
sem þeim er, því samkepni á sér
ekki stað milli þeirra, þeir koma
sér saman um verðið, og svo
verða íbúar þessa bæjar að borga
kolin mikið dýrari vegna þessarar
sleifarlags-uppskipunar.
En það voru nú Alþingis-fréttir,
sem ég eiginlega ætlaði að skrifa
þér, en bréfið er nú orðið svo
langt, að ég að eins í þetta sinn
minnist lítillega á fjárlagaáætlun-
ina fyrir næsta fjárhagstímabil.
Skattar og tollar eru þar áætlaðir
alls liðlega 38/4 miljón kr. Þar af
nema þessir fjórir tollar: tóbaks-
tollur, kaffitollur, sykurtollur og
vörutollur 2 milj. og 170 þús., eða
töluvert meir en helmingi. Nú
koma óbeinir skattar jafnt niður á
fátæklingum og ríkismönnum, og
eru því, eins og þér er kunnugt
um, afar óréttlátir. En hefir þér
nokkurntíma dottið í hug hvað
óréttlátir þeir eru? Með því að
skifta þessum liðlega 2 miljónum
króna jafnt niður á alla íbúa
þessa lands, koma 12 kr. 5 au. á
hvern á ári. Þú þekkir hann Grím
úr Tungu, frænda minn. Hann er
eins og þú veist prentari, og hefir
um 12 hundruð kr. á ári. í
heimili hjá honum er fernt, fyrir
utan hann og konuna: faðir hans
73 ára, og 3 börn, á 11., 12. og
14. árinu, og þarf hann því að
borga í óbeinum sköttum í land-
sjóð yfir 70 kr. á ári, eða alveg
sama og kaupmaðurinn, sem ég
vann hjá um daginn (hann á börn
á sama aldri og Grímur og hefir
tengdaföður sinn gamlan hjá sér),
en kaupmaðurinn græðir liklegast
um 12 þús. á ari, eða 10 sinnum
meira en Grímur. Nú borgar
Grímur tollinn án þess að mögla,
já, meira að segja án þess að
detta í hug að hann verði fyrir
óréttlæti (og er hann þó vel les-
inn, eins og margir prentarar),
af því að hann borgar tollinn
daglega, um leið og hann kaupir
vörur hjá kaupmönnunum. En
hvað heldur þú að hann Grímur
segði, ef þetta væri beinn skattur,
sem hann ætti að borga einu
sinni á mánuði með 6 krónum,
eða þó hann fengi umlíðan um
hann til ársloka, en yrði þá að
punga út með milli 70 og 80 kr.
Já, hvað heldur þú að hann segði,
þegar hann heyrði, að hann ætti
að borga eins mikið og kaupmað-
urinn? Hann mundi segja að það
væru óþolandi rangindi, og þó
þolir bæði hann, og við állir, þessi
rangindi nú, án þess að mógla.
En við skulum fara til þess.
Vertu blessaður, þinn
Jón Ge8tur.
Bráðum drepið barn.
Bifreiðarnar hér í Rvík fara alt
of hratt um göturnar, enda mikið
hraðara en í Kaupmannahöfn, því
þó fullorðnum sé vorkunarlaust
að hafa sig undan þeim, þá er
öðru máli að gegna með börnin,
og eg er sannfærður um, að verði
ekki farið að fara gætilegar, verður
bráðum drepið bsrn hér á Rvíkur-
götum; en það verður ekki heldri
manns barn, því heldri menn hafa
efni á að láta einhvern vera með
sínum börnum.
Eg sá um daginD bifreið koma
þjótandi eftir götu, sem full var
af börnum, sá börnin þeytast til
hliðanna, nema einn hjólfættan
hnokka með hor ofan í munn,
honum bjargaði með naumindum
6—8 ára telpa. Eg segi það satt,
að eg var svo reiður, að hefði
barnið orðið undir bifreiðinni, þá
hefði það kostað tvö líf, því eg
hefði í bræði minni drepið bif-
reiðarstjórann, nema þá fyrir það,
að mig hefði vantað eitthvað til
þess að gera það með (og þó gerði
hann þetta auðvitað ekki af ill-
vilja, heldur bara af hugsunarleysi).
Því þó barnunginn væri hjólfættur
og með hor ofan í munn, mun
hann þó ekki samt hafa verið
augasteinn móður, sem borið hafði
hann með angist, og fætt hann
með þjáningum? Og eflaust var
hann í hennar augum, sem óefnt
loforð um eitthvað mikið eða stórt.
Farið því hægar, bifreiðarmenn,
svo þið drepið ekki unga lífið undir
vögnum yðar I
Jón Forsjáll.
Jafnaðarmannafélag.
Herra ritstjóri!
Er ekki komið mál til þess að
fara að stofna jaínaðarmannafélag
hér í Reykjavík. Svo sem yður er
betur kunnugt en mér, hafa jafn-
aðarmenn á Akureyri stofnað félag,
og þó það sé ekki fjölment enn-
þá, þá hefir það bæði útvegað sér
allmikið af útlendum bókum og
samþykt stefnuskrá. Við jafnaðar-
menn erum staðráðnir í því að
koma fram sem stjórnmólafiokkur,
og koma að mönnum sem okkar
stefnu eru fylgjandi, bæði í sveita-
og bæjarstjórnir og á Alþing. Það
er enginn vafi á því að hér í
Reykjavík er fjöldi manns, sem
er jafnaðarstefnunni fylgjandi, og
sem er orðinn dauðleiður á gamla
flokksþrefinu og deilunni við Dani,
en sem sór að framtíð okkar ís-
lendinga er komin undir því að
nú sé snúið sér með álvöru og
áhuga að innanlandsmálunum.
Beykvískur jafnaðarmaður.
Sama útkoma.
Það fór eins nú og fyr, að ýmsar
greinar sem þyrft hefðu að koma nú,
verða að bíða næsta blaðs.
Til verkakvenna.
Marga hefir furðað á því, af
hverju það gæti stafað, að þeir,
sem eiga fisk í verkun hér í
Reykjavík, láta kvenfólkið nú
vinna sunnudag eftir sunnudag,
en láta ekki breiða fiskinn marga
aðra daga, sem jafngóður þurkur
er. Kunnugir segja að þeir geri
þetta til þess að geta látið þvo
því meiri fisk hina dagana, af því
fólkið sé orðið svo fátt hér í
bænum, vegna þess hve margt sé
farið norður. Það er því ágætt
tækifæri til þess nú, að fá fram-
gengt alstaðar þeirri sanngjörnu
kröfu okkar, að það séu borgaðir
35 aurar fyrir helgidagavinnu. Það
er nú meir en mánuður síðan að
karlmennirnir fengu viðurkenda
sína kröfu um 50 aura um tím-
ann á helgum dögum, svo það er
komið mál til þess að við förum
að koma okkar kröfu fram.
Tækífærið til þess að fá 35
aurana viðurkenda er einmitt
núna, og ef við ekki getum fengið
því framgengt þá skulum við bara
hætta að vinna á sunnudaga. Því
skyldi okkur, sem erum að vinna
sex daga vikunnar, ekki vera eins
nauðsynlegt að hvíla okkur þann
sjöunda, eins og þeim, sem ekkert
gera nema skipa öðrum.
Nú ættu þær konur, sem ekk
eru gengnar í fjelagið, að fara að
gera það, því það hljótið þið að
sjá, konur, að meðan þið standið
fyrir utan félagið, þá gengur
ykkur ver að fá kröfum ykkar
framgengt, því „sameinaðar stönd-
um vér en sundraðar föll um vér “
J.
Skylda hvers einstaks.
Á þeim stöðum, sem verkalýðs-
félög eru, stígur kaupið yfirleitt,
og njóta þeir, sem eru utanfélags,
góðs af, á kostnað þeirra, sem eru
í féluginu. Það er því siðferðisleg
skylda allra verkamanna og verka-
kvenna að vera meðlimir, og sem
betur fer eru það fáir meðal
verkalýðsins sem hafa þann lúa-
lega hugsunarhátt, að láta aðra
borga fyrir sig.
Hlutafélag eða samvinnufélag?
Eins og þekking á jafnaðarstefn-
unni yfirleitt er eitt af helztu
skilyrðunum fyrir framgangi henn-
ar, eins er þekkingin á einstökum
atriðum hennar skilyrði hvers ein-
staks af þeim.
Samvinnufélagsskapurinn er einn
af meginþáttur jafnaðarstefnunnar,
og er því mjög nauðsynlegt að
almenningi sé ljós munurinn á
hlutafélagi og samvinnufélagi. En
hann er aðallega þessi: í hluta-
félaginu skiftist arðurinn eftir því
hve mikið fé hver á í félaginu, í
samvinnufélaginu skiftist hann þar
á móti eftir þátttöku. Skal þessu