Fréttir - 23.09.1918, Blaðsíða 2

2
FRETTIR
Kirsch
liðsmaðar í erlendn liðsveitinni
í her Frakka.
Oleefraför frá Kamernn til skotgrafanna
þýzku, ófriðarárið 1914—15.
Eftir
Ilans Paasche.
(Frh.)
Verzlunarfélagið hét Jáckel & Co. Stjórn-
endur þess voru eigi hneptir í varðhald, en
höfðu orðið að lofa því, og leggja við dreng-
skap sinn, að strjúka ekki. Tveir Englend-
ingar snæddu með oss.
Síðla kvölds var farið með okkur til sjúkra-
hússins. Skyldum við vera þar um nóttina.
Meðan við sátum úti fyrir herbergjum okkar,
gengu tvær hjúkrunarkonur um ganginn. Við
buðum hæversklega gott kvöld, en vesalings
heimskingjarnir litu okkur að eins fyrirlitn-
iugaraugum.
Brun hafði náð í ensk blöð, og séð hve
einhliða frásögnin var, og hve fyrirlitlega var
farið orðum um alt sem þýzkt er. »Lítið þið
á þær, þannig er skrillinn, sem er svo blind-
aður, að hann trúir öllu sem ensku blöðin
ljúga. Fetta er það andstyggilegasta sem stríð-
ið hefur í för með sér«, sagði Brun.
Við sáum allir hvern veg þessu nú var
farið. Nú var þjóðarhatrið alt í öllu, mann-
gildi einstaklinganna var nú að engu metið.
Um nónbil kom til okkar enskur lögreglu-
maður, og skipaði okkur að fylgjast með sér.
Leið okkar lá um svertingjaþorpið og að
húsi einu afskektu og fremur óálitlegu. Það
var iðnskóli handa svertingjum.
Okkur var visað inn í herbergi eitt. Vegg-
irnir voru kaldir og rakir. Gólflð var steypt,
og á því lágu sængurföt. Ennfremur voru
þarna bekkir.
Margar dyr og gluggar voru á herberginu,
og nefndum við það því »Ioftgóða fangelsið
okkar«. Eldhús var þar í útbyggingu einni.
Englendingurinn leyfði okkur að hafa hjá
okkur svörtu þjónana. »Föstudagur« minn
fékk að vera hjá mér. Eg hafði fengið hann
í frumskógunum hjá Lagos. Kunni hann þá
enga siðu hvitra manna, og hafði aldrei séð
mann borða með hníf og kvísl. Með þolin-
mæði mikilli hafði eg síðan siðað hann, og
var hann nú hinn bezti þjónn. Þegar eg tala
um hann, dettur mér í hug saga þessi:
í Lagos hafði eg eitt herbergi til umráða í
húsum Wörmann's. Eitt sinn var eg þar inni,
og þjónn minn líka. Eg gekk þá að veggnum
og kveykti rafmagnsljósið. Eg heyrði þá óp
mikið og »Föstudagur« þaut út. Eg varð að
bera böggul minn heim. Morguninn eftir sagði
»Föstudagur«, svo sem sér til afsökunar:
i>Massa, I fear to much dem lighta (Herra, eg varð
svo hræddur við Ijósið).
í herbergi einu, rétt hjá fangelsi okkar,
stóð bókahylla ein. Voru þar enskar bækar
og blöð. Hékk þar landabréf af ensku ný-
lendunum og Togo. Hjá því hékk og stórt
landabréf af öllum hnettinum.
Lögreglustjórinn heimsótti okkur oft, og
skýrði þá fyrir okkur hrakfarir þær, sem
Þýzkaland mundi fara i ófriði þessum. Hann
benti þá á landabréfið og sagði:
»Sko, alt þetta verður ensktl Það verður
hörmulega lítið eftir af þýzkalandi! þýzka-
land verður minkað á báða vegu. Hérna
megin tekur Frakkland sneið og Rússland
binum megin«, og hann benti i áttina til
Berlínar. Við hlustuðum þegjandi á þessa
stjórnmála-landafræðikenslu.
þjóðverjarnir í borginni voru enn þá frjáls-
ir. þeir urðu að vera komnir heim til sín
á ákveðnum tíma, og máttu ekki koma í
þann hluta borgarinnar sem svertingjarnir
bjuggu í. Kvöld og morgna urðu þeir að gera
vart við sig í kastalanum.
Accra var gömul portúgölsk nýlenduborg.
Hún var öll einskonar kastali.
Fyrstu dagana fengum við að ganga um
borgina og þiggja heimboð af þjóðverjunum.
Eg naut oft gestrisni trúboðssveitarinnar frá
- Basel.
Á öllum götuhornum hafði stjórnin látið
festa upp svolátandi auglýsingu:
»í nafni hans hátignar Bretakonungs:
Þýzkalandskeisari er voldugur maður. Hann
hefur lengi búið sig undir það, að fara með
ófrið á hendur stjórnanda Frakklands. Til
þess að geta komið fram þessum fyrirætlun-
um sínum, hefur hann ráðið með morðum
og ránum á lítið land. Konungurinn i því
landi er hollvinur Bretakonungs. Þess vegna
urðu Englendingar að hefja ófrið á hendur
Þjóðverjuin. Þessir Þjóðverjar eru mjög
hættuleg og herská þjóð, sem menn óttast,
af því að hún hefur svo marga hermenn.
England heitir á sérhvern Kiddabúa, til þess
að sigra þenna óvin. Stjórnin verður að fá
vitneskju um alt hið illa sem Þjóðverjar
fremja í nágrannalandinu Togo. Nú eru
margir Þjóðverjar í enskum löndum. Við
megum þó ekki láta þá gjalda hermdarverka
keisarans, við verðum að hlífa þeim. En ef
þeir gera eitthvað ilt af sér, verðum við að
beita gegn þeim hörku«.
Eg og Brun stóðum og vorum að lesa eina
þessara auglýsinga. Gerði Brun drjúgum gys
að henni.
Svertingjarnir og þegnar Bandamanna
skapraunuðu okkur mjög, er við vorum á
ferð um bæinn. Átti þá Brun oft fult i fangi
með að stilla sig. Urðum við að hætta að
ganga um borgina.
Við tókum að spyrja hvern veg farið væri
landinu umhverfis, er við höfðum náð okkur
eftir ógnir ferðarinnar.
Eg hafði ásett mér að flýja, og tók nú að
leita frétta um hitt og þetta, er gat mér að
gagni komið.
Dag nokkurn bættust í hóp okkar þýzkir
fangar frá Togo. Voru þeir illa til reika.
Höfðu þeir verið teknir til fanga í umsátinni
um Kamina. Meðal þeirra var héraðsfógeti
og verkfræðingur. Foringinn hafði fallið.
Þeir voru látnir búa i herbergi við hliðina
á okkar. Þeir fengu ný föt hjá Englending-
unum. Eg heimsótti þá hið allra fyrsta sem
mér var unt. Verkfræðingurinn hugði að
landar vorir mundu geta varisl féndunum í
norðurhluta landsins.
Hann var maður gáfaður mjög. Safnaðist
að honum fjöldi vorra manna, og voru þar
rædd ýmis mál.
Verkfræðingurinn átti mestan þátt samræð-
anna. Hann kvað mjög mikið starf fyrir hendi
í Afríku að striðinu loknu. Hann kvað brezku
nýlenduna Nígeriu vera fyrirmynd. Þar hafði
verið bannað að láta jarðir og lóðir ganga
kaupum og sölum. Varð það því valdandi, að
svertingjarnir fengu fasta bústaði og þeim
jókst dugnaður og iðni.
í fyrstu hugðust menn gera gys að verk-
fræðingnum, en brátt kom það. í ljós, að
hann hafði hugsað svo vel mál þetta aö eigi
varð móti mælt skoðunum hans. Einkum
vakti hann athygli okkar sjóliðanna. Kvað
hann þetta vera verk, sem við ættum heiður-
inn af, að hafa fyrstir byrjað á. Þegar
Kiautchau hafði verið unnið, hafði sala á
jörðum verið bönnuð. Gagn það, er þetta
leiddi af sér, mundi verða heiminum Ijóst,
jafnvel þótt nýlendan yrði tekin af Þjóðverj-
um.
Að nokkrum dögum liðnum var tekið að
gefa nánari gætur að okkur en áður. Þjóð-
verjahatrið var stöðugt að aukast.
Maturinn var góður. Fisk fengum við
við og við. í fyrstu steiktum við hann. Eigi
féll okkur hann þann veg í geð. Undirfor-
inginn var úr fiskiþorpi einu við Norðursjó-
inn. Reykti hann nú fiskinn í tunnu einni.
Varð hann ágætur matur, og dáðu Englend-
ingarnir okkur mjög fyrir þetta.
Við bjuggum okkur til manntafl úr pappa,
er okkur tók að leiðast. í bókaskápnum fann
ég ýmsar bækur, er eg hafði yndi af. Sömu-
leiðis verkfræðingurinn.
Eg gaf all-mikinn gaum að jurtum þeim
og dýrum, sem þarna voru i umhverfinu.
Eitt skordýr var þar all-skrítið. Höfuðið var
rautt, miðhlutinn gulur og það var svart að
aftan. Kvendýrið var grænleitt. Dýr þessi
sveimuðu í sólskininu, og karldýrin flugust
á um kvendýrin. Þegar tvö karldýr háðu ein-
vígi, börðu þau hvort annað með afturhluta
búksins. Eg hef altaf verið hinn mesti dýra-
vinur og getað unað við það löngum og
löngum að virða fyrir mér lif dýranna.
Við fréttum ekkert annað af stríðinu, en
það sem stjórnin vildi vera láta.
Ef til vill hefur gæzlumaðurinn litið þann
veg á ófriðinn, sem hann skýrði okkur frá,
en sennilegra er, að hann hafi logið víssvit-
andi, er hann skýrði okkur frá því að hörmu-
lega væri ástatt fyrir Þýzkalandi.
Blöðin sem bárust okkur í hendur skýrðn
að eins frá ósigrum Þjóðverja og sundrung
þeirra á milli, en samheldni og einlægum
vilja Bandamanna að sigra þá að fullu.
Við og við fengum við bjá trúboðanum
frá Basel svissnesk blöð, og virtist okkur þar
annan veg frá skýrt. Var oss bannað að lesa
þessi blöð, er yfirvöldin komust á snoðir um
þau.
Þann veg vorum við ávalt fullir kvíða um
hag föðurlandsins, þótt margir okkar væru
hugrakkir menn og reyndir.
En það var ekki heldur hughreystandi aft
vita Togo verða að gefast upp. Ef til vill
hefur foringi borgarliðsins haldið að jafn-létt
mundi veitast að sigra Þýzkalánd. í heila
hans var það þann veg: Togo; til hægri
franska nýlendan Dahome, til vinstri Gull-
ströndin brezka: Togo ekki framar til. Þýzka-
land; til hægri Rússland, til vinstri Frakk-
land og England: Þýzkaland eigi framar ®
landabréfum.
Mér hefði verið yndi að sjá framan i
hann, þegar hann varð að horfa á þýzka,
tyrkneska, austurríska og búlgarska fánann
blakta stöðugt yfir stærra og stærra svæði á
landabréfinu hans. En ef til vill hafa brezkn
blöðin hlíft honum við slíkri sýn.
Var það okkur mikil meinabót, að við
máttum skrifa ®ttingjum okkar. Eg skrifaði
foreldrum mínum og sagði þeim að mér liði
ágætlega.
Lögmaðurinn fór mjög einförum. Löngum
og Jöngum sat hann á rekkju sinni i þung-
urn tmgsunum. Eg gekk og klukkustundum
saman aleinn í garðinum og hugsaði ráö
mitt.
Félagar mínir komust brátt á snoðir um
það, að eg hugði á flótta. Töldu þeir það
hina mestu fásinnu. »Hvert ætlarðu maður?«
sögðu þeir, og litu upp frá taflinu. »Það
verður bara farið ver með þig, ef þu reynir
að strjúka.« — »Við verðum líklega að stytta
okkur stundir við að teíla, meðan þessi ófrið-
ur stendur«, sagði einn þeirra brosandi.
Frh.