Frækorn - 23.09.1910, Blaðsíða 6

234
F R Æ K O R N
sjáum óglögt og í fjarska að bera
yfir bæinn, er vatnsnesið, sem er að
vestanverðu við Húnafjörð.
II. Blöndubrúin.
Vér nemum staðar á flúðum niðri
í árfarveginum hér um bil mitt á
milli bæjarins og brúarinnar og
horfum upp eftir árfarveginum. Sjá-
um vér þá brúna að bera við him-
in. Aðalbrúin er úr járni, og er
hún um 60 álnir á lengd. Brúin
er vönduð að smíði og mannvirki
mikið. Hún var vígð 25. ágúst
1897.
III. Blönduós.
Til hægri handar sést kirkjan,
mjög veglegt hús, og beint í fram-
sýn sjáum vér eikar snoturt hús með
lystigarðslagi; það er hús hr.
Möllers kaupmanns. Efst til vinstri
handar sjáum vér hús Höpfners
verzlunar og íbúðarhús Sæmundsens
verzlunarstjóra. Vatnið, sem vér
sjáum að bera yfir bæinn, er áin
Blanda.
Fræðslan og siðg-æðið.
Vonirnar hafa brugðisí, sem menn
gjörðu sér um áhrif fræðslunnar á
ungmennin. Aldrei hefir meira kapp
verið lagt á unglingafræðslu ennú;
það er nú orðið skylda að lögum
að fræða hvert einasta barn í land-
inv — skólaskyldan svo nefnda.
Það er búið að endurbæta kenslu-
aðferðirnar, sýnikensla höfð í öll-
um greinum í stað þululærdóms
híns gamla og nafnaupptalningar.
Námsgreinum hefir verið fjölgað;
nú er ekki látið nægja lestur og
skrift auk kristindóms; nú er kend
landafræði, saga, kvæði, söngur og
náttúruvísindi. Og svo vöknuðu
nýjar yonir að þetta mundi efla sið-
gæði barnanna, reisa skorður við
öllu SÍðléýsÍ.
En svo verður hið gagnstæða
ofan'- á í opinberittn skýrslum.
Þar Sem jnest^.og bezt -er^kent —
í bæjunumj vra/*gd'æpafjöfdinn hjá
ungviðinu, munaðarsýkin, taumleys-
ið, óbeit á líkamlegri og andlegri
vinnu, — í einu orði: siðleysi.
Ályktun vor er því sú: Annað-
hvort er öll þessi fræðsla siðspill-
andi og eyðir kröftum ungmenn-
anna, eða þá uppfræðingin sé kom-
in í gott horf, þá tekst ekki, þá lán-
ast ekki að gjöra æskulýðinn sið-
betri.
Þetta tekur ekki sízt til kennar-
anna.
En hvrða rétt hafa menn til að
vænta, að það efli siðgæði að kenna
fleiri námsgreinar? Þess má ekki
vænta af kenslu í öðrum námsgrein-
um en þeim, sem sérstaklega lúta
að því, hvernig ungmennin eiga að
breyta, eins og kristindóminum og
svo að einhverju leyti, í sumum
hinna, t. d. móðurmálinu (með stýl-
um og ritgjörðaefnum). En í öðr-
um námsgreinum verður þessu síð-
ur komið við, eins og heilsufræð-
inni, þar eru talin ráð til að láta
gott af sér leiða, til að varðveita
sína heilsu og annara og bæta hana.
Og sama er að segja um nýtsemd-
ar-fræðsluna: eins og skrift, lestur,
reikning, eðlisfræði, efnafræði. —
Þá fræðslu má jafnt nota til ills
sem góðs. Siðast er að telja sögu,
landafræði, kveðskap, sönglistogað
mestu náttúrufræði. Hvernig geta
menn vænst þess, að þær náius-
greinar, þó góðar séu í sjálfu ;sér,
verndi og efli siðgæði?
Siðferðisleg hnignun er á tvær
leiðir: Annaðhvort er viljinn sterk-
ur til hins illa eða viljinn til hins
góða of veikur og er skamt þár í
milli. Getur það gjört menn sið-
ferðislega dáðlausa, að efla sér froð-
leiks? Já, því að skólagengnum
manni hefir opnast heimur, sem
ólærður verkamaður veit ekkert um,
þessi heimur dregur skólagengna
manninn að sér; honum finst hann
ekki geta eingöngU fengist við lík-
amleg störf. Svo sígurá hann mók,
siðferðislegt og andlegt mók.
Börnin í bæjunum eru svift allri
barnslegri hlutdeild í að búa til þá
hluti, sem þarf að brúka. Alt er
tekið f búðunum. Svo ganga þau
Iöngutn iðjulaus, fá enga hvöt; til
gagrtlegrar iðju né venjast henni. í
skólanum eru þau frædd um margt
og verða leikin í mörgu — en til
eins fær það aldrei tilefni: að taka
sjálft til starfa og komast að ein-
hverri niðurstöðu, setja sér eitthvert
takmark, sem samsvarí þörfum þess
og óskum, og kröftum þess og efni
til að vinna úr hinsvegar. Það er
þetta sérstaka, sem hver og einn á
að keppa að eftir sínum kröftum,
sem eru mjög ólíkir, en fræðsla sú
og leikni, sem skólinn veitir, er eins
fyrir alla. —
Barnaheimilin svo nefndu bæta
ekki úr þessu nema að mjög litl-
um hluta. I skólanum vilja þau
starfa en fá ekki og það hefir sín
eftirköst, þegar þau eiga að faraað
taka til gagnlegrar iðju. Svo verð-
ur þeim og hættara við freistingum
í skólanum. Hver maður þroskast
smátt og smátt, hann breytist ekki
eins og skorkvikindi úr maðki í
flugu, þegar skólagangan er á enda.
Aðalorsökin er sú, að heimilis-
lífið er að veslasí upp. Foreldr-
arnir hafa engan tíma tii að sinna
börnunum sakir atvinnu sinnar og
ótal annara frátafa. Trúnaðartraust
niilli foreldranna og barnanna er
fyrsta skilyrðið fyrir því, að heimil-
in hafi áhrif á börnin; en það get-
ur ekki átt sér stað, nema foreldrar
og barn lifi saman og taki þátt
hvort í annars sorg og gleðf og
ýrnsum vonbrigðum. Enaðalmein-
ið er að í lífi fólksins vantar lotn-
ingu fyrir trúarbrögðunum og með
því er öflugt hjartans líf gert að
engu. Engin sálnrabók er til á
heimilunum handa börnunr, hvað
þá annað. Það vantar kristindónr
í anda og sannleika. Án bænar
getur enginn maður lifað heilbrigðu
lífi. Þetta vantar inn •' uppfræðing-
una í skólunnm. Því fer sem fer.
Ungmenni eru sétt inn fyrir drykkju-
skap rétt eftir það er þeir hafa í
fyrsta sinni neytt; kvöldmáltíðarinnar.
W f U.
Síkami mannsins.
.$!. Virtna og Vinnuf??ri líkamans.
I. Hjartað.
Þetta verkfæri er þá hjartað;
það er einfaldur en ákaflega sterkur
vöðvi, holur að innan; hann hangir