Frækorn - 12.10.1910, Blaðsíða 6

142
F R Æ K O R N
að okkar þjóð verði fyrst til að til
að ná þessum yfirburðum.]
Svíar eru stærsta og voidugasta
þjóðin á Norðurlöndum. Þeir vita
vel, hvað hér hefir gerst, og' það
veit krónprinzinn þeirra vafalaust,
þó hann nefni ekki okkar litlu þjóð,
þegar hann talar um samkeppni
þjóðanna í sambandi við útrýmingu
áfengisnautnarinnar.
Við erum þó á undan Svíum.
Forvígismenn þessa máls í Svíþjóð
hafa ýmsir á orði — veit eg — að
þeir, Svíar, eigi að feta i frægðarspor
íslendinga.
Öll tímanna tákn benda til þess,
að þar muni fleiri á eftir fara, áður
langt um hður.
Hamingjan gefi, að íslenzku þjóð-
inni auðnist að stíga mörg slík frægð
arspor á ókomnum öldum.
24/7 1910.
Líkami mannsins.
B. Vinna og vinnufæri likamans.
III. Blóðkornin.
Bióðið er rautt. En sé það skoð-
að í smásjá, reynist það þá ekki
eins rautt eins og það sýnist; við
sjáum þá, að nokkur hluti þess er
fljótandi; það er blóðvökvinn,
sem er gulleitur; en þar að auki
eru í þvíóteljandi smákorn, blóð-
kornin, sem eru sum rauð en
sum hvít.
Það eru rauðu blóðkornin, sem
lita blóðið. Þau eru miklu minni
en þau hvítu, en líka miklu fleiri
og eru kringlótt og flöt líkt og
damm-töflur; ásamt með blóðvökv-
anum bera þau kolasýruna og vatns-
gufuna til lungnanna til sýringar.
Hvítu blóðkornin berast með
lymfunni og mjólkursafanum inn í
blóðið. Hjáfullorðnum manni mynd-
ast þau að nokkru leyti í miltinu,
að nokkru leyti í rauða beinmerg-
inum og að nokkru leyti í lymfu-
kirtlunum, en það eru sveppkend-
ir vefir, sem háræðar liggja gegn-
um, og eru þeir á leið sogæðanna.
Rauðu blóðkornunum fer eins og
hverjum öðrum hluta líkamans; þau
eyðast, um leið og þau eru notuð.
En náttúran er ráðdeildarsöm; hún
lætur ekkert fara til ónýtis og þá
ekki þessi blóðkorn fremur en ann-
að. Jafnframt því, að þau eldast og
verð- óhæf til að vinna sitt verk,
berast þau burt úr hringrás blóðs-
ins niður í lifrina, en þar hyggja
menn að þau verði að galli.
Þannig er um eyðsluna. En
hvaðan kemur þá endurnýjungin?
Áður hugðti ntenn, að hún kæmi
frá hvítu blóðkornunum, en nýjar
rannsóknirhafa sýnt, að það er ekki
rétt. Hjá fullorðnum manni hefir
enn að eins verið sýnt tram á einn
stað, þar sem rauðu blóðkornin
myndast, en það er rauði bein-
mergurinn. í honum myndast þá
bæði hvít og rauð blóðkorn og þeim
fjölgar eins og öllum öðruni hylf-
ummeðþvíað m óðurhyIfi skiftist.
Um forlög hvítu blóðkornanna
vita menn ekkert. Af þeim verður
stöðugt til mikill fjöldi, og því er
líklegt að þau komi að notum, —
en menn vita ekki til hvers.
Hvítu blóðkornin geta komist út
úr blóðkerunum inn í vefina. Það
kemur t. d. fram við bólgu; það,
sem nefnt er gröftur eða útferð,
er hvít blóðkorn, sem fara út úr
líkamanum.
IV. Efni og afl.
Þess var áður getið, að afl er ekki
hugsanlegt á annan hátt en að það
sé bundið við eitthvert efni og starfi
þar, og að af því leiði það, að með
afl-eyðslu fylgi efna-eyðsla. Þess
var enn fremur getið, að til þessar-
ar efna-eyðslu hlyti að svara endur-
nýjun efna, ef alt starfið ætti ekki
að hætta.
En hvert er þá það afl, sem
stjórnar öllum líffæruni okkar og
knýr þau til vinnu?
Það er sólin!
Þetta er ekki svo að skilja, að
sólin sé sjálft aflið, heldur er það
Ijós og hiti sólarinnar, sem er
tímanleg uppspretta alls líkamlegs
afls. Allar tegundir lifandi afls,
sem koma fram hjá lifandi veru —
hvort sem þær eru nefndar hiti, raf-
magns-straumur,tauga-afl eða vöðva-
afl, eru spennimagn, þ. e. hulið
ósýnilegt náttúru-afl, sem segja má
að sé fyrir í líkamanum ogeittskil-
yrðið fyrir því, að hann geti verið
til, en þetta afl getur, þegar sérstak-
lega er ástatt, breyzt, losnað og orð-
ið svo, að við verðum þess varir.
Slíkt spennimagn losnar við sýr-
inguna í líkama okkar og spenni-
magnið er sólarljósið, sem v.ð ný-
myndun efnanna í grænu jurta liylf-
ununt varð bundið eða settist fyrir
sem hvílandi afl í nýmynduðu efn-
ununt, sem veita næringu öllum
hylfum og lifandi Iíkömum sem
hafa ekki grænan lit.
Eins ogöll efni lífsverurmar verða
að síðustu rakin til þessa starfs i
græna jurta-hylfinu, þar sem ríku-
legt lífsefni myndast úr kolasýru og
vatni fyrir áhrif sólarljóssins, eins
stafar alt afl lífs-verunnar frá sama
starfinu.
Við nýmyndun efnanna •' græna
jurtahylfinunemum viðstaðar. Lengra
komumst við ekki. Við erum konm-
ir að takmörkum þekkingar okkar
á náttúrunni, og yfir þau takmörk
mun okkur tæplega leyfast nokkru
sinni að komast — við eruni stadd-
ir við fótaskör forsjónarinnar.
Það, sem losar spennimagn-
ið í líkama okkar, er hitinn,
sem kenrur fram við sýringu blóðs-
ins. Þegrr súrefnið í andrúmsloft-
inu fer inn í líkamann um lungun,
kemst það um stutta stund í sam-
band við rauðu blóðkornin, en fer
irá þeim aftur og yfir í vef líffær-
anna jafnframt því, að það nær að
snerta þau gegn um háræðarnar. í
vefunum kemst súrefnið í ný sam-
bönd, og nýju efnin, sem þar við
myndast, sýrast meira og meira,
þangað til þau fara aftur úr vefun-
um og mynda kolasýru, vatn og
þvagefni, sem berast burt um lung-
un, húðina og þvagfærin.
Sýringin verður þannig al-
staðar í líkamanum og það er
hún, sem framleiðir og ákvarð-
ar hita líkamans. Af því að þessi
hiti á altaf að vera eins, er það
ljóst, að þegar loftið í kring kólnar,
verður að framleiðast meiri hiti í
líkamanum, til þess að mynda jafn-
vægi gegn þeim meiri hita-missi,
sem kemur fram við hita-útgeislun
lfkamans út í kaldan geiminn. And-