Frækorn - 31.01.1911, Blaðsíða 7

F R Æ K O R N
15
kynna þörf líkamans ámatogcirykk
og eiga heima í nokkrum pörtum
meltingarfæran na.
Porstinn er þurk- eða sviða-til-
finning í kokinu og kemuraf vatns-
skorti í líkamanum eða þurk í munn-
inuin og kokinu. Ef það síðar-
talda á sér stað, þarf maður ekki
að drekka, til þess að sefa þorst-
ann; það er nóg að láta einhvern
lítinn hlut upp í sig; við það ert-
ast kirtlarnir og taka til starfa.
Hungríð, sem hvetur okkur til að
leita næringar, er nagandi og kvelj-
andi tilfinning í maganum og líka
þörmunum, þegar það fer vaxandi.
Það kemur einkum af því, að melt-
ingarfærin eru tóm. Þó er hung-
urtilfinningin ekki óbrigðult merki
þess, að líkaminn þurfi næringar, af
því að hún er að iniklu leyti komin
undir vana. Þannig gerir hún vart
við sig á ákveðnum tfmum dags —
venjulega á matmálstímunum
hvort sem meltingarfærin eru tóm
eða ekki, og þeim manni, gerir
hungrið oft þann greiða, að telja
honum trú um þau ósannindi, að
hann þurfi að nærast.
Þeirri spurningu, hvort hollast sé,
að lifa á dýrafæðu eða jurta eða
hvoru tveggja, er réttast svarað þann-
ig, að maðurinn, sem getur eftir
meltingarfærum sínum borðað alt,
geti nærzt vel á hvorri fæðunni
sem er.
Aðallega eru sömu næringarefni
í jurtafæðu sem í dýrafæðu, en dýra-
fæðan kemuroftbeturað notum, nielt-
ist betur í þörmunum, og það er
aðalmunirinn á henni og jurtafæð-
unni.
Af jurtafæðu einni þarf miklu
meira en af blandaðri fæðu, og af
því koma oft meltingarvandræði hjá
mönnum, se n eru ekki alveg heil-
brigðir og hraustir, því að jurta-
fæðu.'fnin tru mjög oft lukt inni í
hylkjuni úr hylfa-efni, sem eru lítt
meltanleg eða jafnvel alveg óupp-
leysanleg. Þjóðir, sem sagt er að
lifi eingöngu á jurtafæðu, neyta í
rauninni dýrafæðu með, og jafnvel
þeir menn, sem nefnast gróður-
neyzlumenn (vegetarianar) lifa mjög
sjaldan eingöngu á jurtafæðu; oftast
borða þeir líka ost, smjör og egg
og drekka nijólk.
Nœríngargildi
fæðunnar verður ekki ákveðið ein-
göngu eftir efnasaniblandi liennar.
Þó að eg viti, að í fæðunni sé vatn,
eggjahvíta, sterkja o. s. frv., og að
þessum efnum sé komið fyrir eins
og holt er fyrir líkama minn, þá
get eg enn ekki haft neina hug-
mynd um næringargildi fæðunnar.
Fyrst verð eg að vita, að hverjum
notum það kemur í þörmunum. En
því get eg hjálpað sjálíur, með því
að laga fæðuna vandlega í inunn-
inum og skifta matmálstímunum
skynsamlega niðtir á 24 klukku-
stundirnar í sólarhringnum þannig,
að meltingunni í maganum eftir
hverja máltíð sé fullkomlega lokið
og »chymus«: hafi komist burt úr
maganum, áður en byrjað er á nýrri
máltíð. Við þetta fá meltingartaug-
arnar og kirtlarnir í munninum og
maganum hvíld og verða fær um
nýja starfsemi. Dr. X.
u —, a -oo o
BrÉTTI R - FRÓÐLEIKUR 1
•" 'll
1 1 (5 tX5
Nóbelsverðlaunin.
Hvaðan stafa þau? — Frá arf-
leiðsluskrá hins sænska auðmanns
Alfreds Nóbels; var hún gjörð 27.
nóv. 1895. Nóbel gaf þá hér um
bil 28,000,000 krónur og ákvað að
vextir af þessum sjóði (sem aldrei
mætti rýra) skyldi veitast árlegn til
manna er höfðu, á tímanum, sem
næst væri liðinn, gjört mannkyninu
mest gagn. Vextirnir skyldu skift-
ast í 5 hluti; l/s skyldi veitast þeim
manni, sem hefði gert mestu upp-
götvun í efnafræði, en A/5 þeim, sem
mest hefði skarað fram úr í eðlis-
fræði; þessi 2 verðlaun veitast af
hinu sænska vísindafélagi; l/5 veitist
fyrir læknisfræðilegar uppgötvanir;
Vs fyrir skáldverk eða aðrar mikils-
varðandi bókmentir; þessi 2 verð-
laun veitast af hinu Karolinska Insti-
tut; hafa Svíar þannig öll umráð
yfir veitingu 4/s Nóbelsverðlaun-
unum; en hinn síðasti fimti hluti,
sem er ákveðiun handa þeim, sem
mest hafa unnið að efling alþjóða-
friðar, hafa Norðmenn umráð yf:i,
hverjum veita skuli; stórþingið velur
nefnd, 5 manna, sem veitir verð-
launin.
Verðlaunin eru veitt á dánardegi
Nóbels, 10. nóv.
1910 voru læknisfræðisverðlaunin
veitt Dr. Albrecht Kossel, f. 1853
og er fyrir löngu frægur orðinn
fyrir rannsóknir á eggjahvítuefnum.
Efnafræðisverðlauum voru veitt
prófessor við háskólann í Göttingen
á Þýzkalandi Otto Wallach, i. 1847,
höfundur stórmerkra rita í þeirri
grein.
Eðlist'ræðisverðlaunin fékk pró-
fessor við háskólann í Amsterdam,
Jóh. Diderik van der Vaals. Hann
er 73 ára að aldri og á hann að
baki sér langt vísindastarf. Hann
vill ekki, að mynd sé af honum tekin.
Bókmer.taverðlaunin voru veitt
Panl Heyse, góðskáldi Þjóðverja, 81
ára að aldri.
Friðmálaverðlaunin voru veitt al-
þjóða-friðarmálaskrifstofunni í Bern.
Eiturlaust kaffi
er nú búið að frainleiða, með
því að aðferð er fundin til þess að
ná koffein-eitrinu, sem er í kaffi,
algerlega úr því. Slíkt kaffi er nú
komið i verziun í Kaupmannahöfn.