Gjallarhorn - 23.02.1911, Blaðsíða 2

20
GJALLARHORN.
V.
Alþingi.
IV.
Sfjórnarskrármálið. Jón Þorkels-
son og Bjarni frá Vogi báru fram í
neðri deild frumvarp til breytinga á
stjórnarskránni. Pað má teljast hræri-
grautur af ýmsum atriðum úr sam-
bandsmálinu og stjórnarskrárfrum-
varpi minni hlutans á síðasta þingi,
en alt hrært í einn graut og endi-
leysu. Við fyrstu umræðu sýndu þeir
Hannes Hafstein og Jón Ólafsson
rækilega fram á wgötin" í frumvarp-
inu og hvernig þar væri hvað á
móti öðru. Flutningsmenn þess svör-
uðu fáu, en lýstu rækilega yfir því,
að þeir flyttu frumvarpið aðeins í
sínu nafni, en ekki í samráði við
flokkinn (Sjálfstæðisflokkinn sem svo
kallaði sig fram að þingi, hvort sem
hann heldur þeim titli enn). Að
lokum var nefnd sett til þess að at-
huga þetta frumvarps-skrípi og þau
frumvörp, er fram kynnu að koma
um sama efni, því Heimastjórnar-
menn kváðust mundu leggja stjórn-
arskrárbreytingarfrumvarp fyrir þing-
ið. Kosningu hlutu: Sigurður Gunn-
arsson, Jón Ólafsson, Jón Þorkelsson,
Hannes Hafstein, Ólafur Briem, Jón
í Múla, Bjarni frá Vogi.
Vantraust á ráðherra. Nokkuru
fyrir þing varð það kunnugt að
Björn Jónsson mundi verða látinn
fara frá embætti og þegar þingmenn
komu til Reykjavíkur var tafarlaust
farið að bollaleggja um það á hvern
hátt hann skyldi látinn fara.
Það varð svo úr að árdegis á
mánudaginn (20. febr.) var lögð
fram svohljóðandi
vantraustsyfirlýsing
í báðum deildum alþingis:
>Neðri (efri) deild alþingis ályktar
að lýsa yfir vantrausti sínu á núverandi
ráðherra íslands, Birni Jónssyni.«
Flutningsmenn í n. d.: Skúli Thor-
oddsen, Jón á Hvanná, Jón á Hauka-
gili, Benedikt Sveinsson og Bjarni
Jónsson.
Flutningsmenn í e. d.: Sigurður
Stefánsson, Kristján Jónsson og Ari
Jónsson.
Heimastjórnarmenn og þeir kon-
ungkjörnu höfðu áður lýst yfir fylgi
sínu við tillöguna og að þeir ætl-
uðu að rökstyðja hana við umræð-
urnar er hófust þégar á mánudaginn
og var svo haldið áfram. Var fyrst
ráðgert að atkvæðagreiðsla færi fram
í gær, en Björn bað þá þingið um
lengri frest og var samþykt að gera
það fyrir hann svo vantraustsyfir-
lýsingin verður tekin fyrir alvöru til
meðferðar á morgun. Er búist við
að Björn hafi nú búið sig undir að
svara af öllum kröftum og tjaldi nú
þeirri vörn sem til kann að vera í
málum sínum.
Eftir síðustu fréttum er talið víst
að 31 þingm. séu fylgjandi vantrausts-
yfirlýsingunni. Hinir 9 eru: Björn
Jónsson sjálfur sem enn kvað hafa
fult traust á ráðherrahæfileikum sín-
um, Sigurður Hjörleifsson, klerkarnir
Jens í Görðum, Kristinn á Útskál-
um, Björn á Dvergasteini, Sigurður
í Stykkishólmi og Hálfdán á Breiða-
bólsstað, ennfremur Björn á Kornsá
og Þorleifur í Hóium.
Ólafur Briem þegir ennþá um
hvar hann muni verða, en sagt hann
muni þó fylgja meiri hlutanum.
Fjárlögin. Björn ráðherra lagði
fjárlagafrumvarpið fyrir þingið á
föstudaginn (17. febr.) og hélt þá
dálitla ræðu er gamlir þingmenn
segja þá innihaldslausustu ræðu, er
fylgt hafi fjárlögunum tll þings, svo
hafi hún verið sármögur á alla vegu.
Enga tilraun gerði hann einusinni
til þess, að gefa nokkurt yfirlit yfir
fjárhaginn, eða útlitið framvegis og
þóttu það fádæmi. Tekjuhalli á frumv.
stjórnarinnar er talinn 12000 kr., en
það talið að ná engri átt og sé hann
í raun réttri margfalt hærri, en hitt
tómar gyllingar, til þess að reyna
að draga fjöður yfir fjársóun meiri
hlutans. — Lengst dvaldi ráðherra í
fjárlagaræðunni við það að réttast
væri að færa samkomudag alþingis
fram í maí og taldi þar til ýmsar
ástæður. Þó kvaðst hann ekki gera
það að neinu kappsmáli og mætti
þingið ráða því sín vegna.
Ný útgjöld eru talin þessi, hin
helztu á fjárlagafrumvarpinu: Til
Vífilsstaðahælisins 25 þús. kr., til
flutningsbrauta í Grímsnesi, Húna-
vatnssýslu, Skagafirði og Reykjadal
í Þingeyjarsýslu 10 þús. kr. til hvorr-
ar brautar, hvort árið, til framhalds
Keflavíkurvegar 7 þús. hvort árið,
til brúagerða á Hverfisfljóti og Brunná
í Skaftafellssýslu 12 þús., til sfma-
lagningar frá Borðeyri til Búðardals
14 þús. Alls eru útgjöldin áætluð
tæpar 3 miljónir. Bitlingaupphæðum
til „Sjálfstæðisflokksmanna" er ekki
dregið af.
Tekjumegin er slept áfangistollin-
um árið 1913.
í fjárlaganefnd í neðri deild voru
kosnir Skúli Thoroddsen, Pétur á
Gautlöndum, Jóhannes bæjarfógeti,
séra Eggert, séra Björn, Björn á
Kornsá og Sigurður ráðunautur.
Landsbankahneykslið. Annan
daginn er alþingi starfaði, lögðu þeir
Kristján háyfirdómari og Eiríkur
Briem, er alþingi hafði kjörið fyrir
gæzlustjóra Landsbankans, fram skrif-
lega kæru í báðum deildum þings-
ins, yfir Birni ráðherra, út af því
er hann rak þá frá því starfi. Urðu
þegar um það nokkurar umræður
og voru nær allar gæzlustjórunum
í vil. Verður nú einhvern næsta dag-
inn borin upp tillaga til þingsálykt-
unar um það, að setja gæzlustjór-
ana tafarlaust aftur inn í embætti
þeirra við bankann.
Neðri deild reið á vaðið með það
í gær og heimtaði að sá gæzlustjóri
er hún kaus (Eiríkur Brietn) yrði
settur tafarlaust inn í embætti sitt.
Nefnd var sett í málið og skipa hana:
Skúli Thoroddsen, Jón Ólafsson og
Jón á Hvantiá.
Rannsóknarnefnd á ráðherra. í
efri deild bar Lárus H. Bjarnason
fram svolátandi tillögu á mánudag-
inn (20. febr.).
„Efri deild alþingis ályktar að
skipa 5 manna nefnd til þess að
rannsaka gerðir landsstjórnarinnar í
landsbankamálinu og fleiri málum.
Nefndin hafi vald til þess að heimta
skýrslur munnlegar og bréflegar,
bæði af embættismönnum og ein-
stökum mönnum, samkvæmt 22. gr.
stjórnarskrárinnar."
Þessi tillaga var svo til umræðu
í deildinni í gær og stóð þrefið frá
kl. 1 —8V2 e. h. Lárus H. Bjarnason
tók fyrstur til máls og rakti rækilega
allan gang bankamálsins, athugaði
þá Thoresamninginn, silfurbergs-
námumálið og ýmsar fjárveitingar
ráðherra. Var ræðumaður mjög þung-
orður en talaði þó stillilega og rök-
studdi vel kærur sínar í garð ráð-
herra. Varaði erindi hans í nær 2
klukkustundir.
Þá stóð Björn ráðherra á fætur
og var svo á sig kominn að hann
mátti varla mæla vegna skapþyngsla
Talaði hann stutta stund og mjög
sundurlaust. Sagðist hafa vikið gæzlu-
stjórunum frá um stundarsakir, sam-
kvæmt heimild landsbankalaganna
frá 1885, en ætlað sér að sétja þá
inn aftur í embætti þeirra 1. janúar
1910. En þegar að því hefði verið
komið, hefðu fulltrúar Landmands-
bankatis hótað að slíta viðskiftum
við Landsbankann ef það yrði gert,
og hefði hann þá eigi þorað annað
en skipa nýja gæzlustjóra. L. H.
Bjarnason las þá upp dómsástæðu
landsyfirréttarins í málinu við ráð-
herra út af atsetningunni og sönn-
uðu þær að ráðlierrann hafði áður
haldið fram alt öðrum ástæðum fyr-
ir frávikningunni, væri hann nú orð-
inn tvísaga. Kominn í mótsögn við
sjálfan sigog gæti engin vitað hvenær
hann segði sannara. Ráðherra stóð
þá upp, hálfu rauðari í andliti en
fyr, og svaraði nokkrum skætings-
orðum, en færði engin ný rök fram.
Kristján Jónsson háyfirdómari tók
þá næstur til máls og sagði sögu
árása Björns Jónssonar á Landsbank-
ann frá byrjun. Sannaði hann með
óhrekjandi rökum, að afsetningin
hefði verið afráðin 15. okt. þrátt
fyrir það þó þá væri órannsakað
um tryggileik víxla og ábyrgðar-
lána. Ástæðan hefði verið alt önnur
nefnilega þrætan um gerðabókina,
er ráðherra hafði skipað bankastjórn-
inni að haida án nokkurrar laga-
heimildar. Talaði Kristján rólega
frainan af ræðutuii en virtist vera
orðið heitt í skapi síðast og endaði
með þessum orðum: Vér lifum nú
undir lögbrotastjórn og dómrofa-
stjórn hér á íslandi.
Þá kom frain breytingartillaga um
að nefndin væri skipuð einungis til
þess að rannsaka hag Landsbankans
og fylgdi Sig. Hjörleifsson henni,
var hún borin upp til atkvæða en
feld með 7 gegn 6 atkvæðuin. Þá
töluðu enn Ari Jónsson er reyndi
að taka svari ráðherra, Steingr. Jóns-
son, ráðherra sjálfur og síðast L. H.
Bjarnason.
Aðaltillagan, um að skipa rann-
sóknarnefnd á hendur ráðherra, eins
og áður segir, var því næst sam-
þykt með 11 samhljóða atkvæðum,
en móti því greiddu atkvæði Ari
Jónsson og Sigurður Hjörleifsson.
I nefndina voru svo kosnir:
L. H. Bjarnason.
Stefán Stefánsson skólameistari.
Sigurður Stefánsson.
Ágúst Flygenring og
Sigurður Hjcrleifsson.
..Lystigaraur Akureyrar".
Ekkjufrú Höepfner í Kaupmannahöfn
hefir sent Lystigarðsfélaginu 50 kr. að gjöf.
— Nú með vorinu ætla forstöðukonur fé-
lagsins að láta byrja fyrir alvöru á því að
koma garðinum upp og mun þakklæti allra
bæjarbúa fylgja þeim að því verki,
Gránufélagið selt.
Það mun óhætt að fullyrða að F. *
Holme stórkaupmaður hafi nú slegið
eign sinni á félagið að fullu og öllu
— tekið eignir þess upp í skuld þess
við sig og láti það mætast.
Þó er sagt að hlutabréfin eigi að
borga með .15 kr. hvort þeirra en þau
eru 50 kr. að upphæð.
Sagt að nýtt félag muni standa á
bak við kaupin og sé í því Thor.
Tulinius, Chr. Havsteen o. fl.
Fyrirlestrar.
Matthías skáld Jochumsson hélt nýlega
fyrirlestur í Ieikhúsinu um Hallgrím Pét-
ursson sálmaskáld, og Steingrímur læknir
Matthíasson hélt þar fyrirlestur á laugar-
dagskvöldið um sóttvarnir líkamans.
MinnisvarOi Jóns Siuurðssonar.
Sagt er að Ungmennafélagið hér á Akur-
eyri ætli að koma á fót skemtun fljótlega
til ágóða fyrir minnisvarða Jóns Sigurðsson-
ar. Mælir „Qjh." hið bezta með því að bæj-
arbúar fjölmenni á þá skemtun, og eins
vonar það að allir, sem félagið leitar til í
því augnamiði að starfa að skemtuninni,
bregðist vei við og drengilega, svo að menn
viti að eitthvað verði að sjá og heyra og
sæki því frekar, þó málefnið eitt ætti reynd-
ar að vera nóg. Væri vel ef með þessu gæti
orðið lagður sem ríflegastur skerfur héðan
til minnisvarðans.
Kvennaskólinn á Blönduósi.
Svo er sagt að ekki verði hugsað til
þess að endurreisa hann þar aftur og er
það vafalaust vel ráðið. Hann er þar ekki
vel settur nema rétt fyrir nærsveitir lcaup-
túnsins.
Á Ránar slóðum.
Nýtt framfarafyrirtæki.
Fiski-gufuskipið »SúIan«.
Ondvegistíð hefir verið allan vetur-
inn að heita má. Þorri byrjaði með
blíðviðri og sumarhita, eftir því sem
oft gerist. Stundum hefir að vísu verið
nokkuð stormasamt, »en þó fært þeim
sem karlmenni er«. Englendingar,
Frakkar og Þjóðverjar eru hvergi
smeikir við vetrarveðrin, leita á fiski-
svið íslendinga og ausa þar gullinu
upp úr sjónum — og í vetur hefir
þeim gefið vel.
En þeir koma líka hingað á gufu-
skipum og stunda veiðar frá þeim.
Reykvíkingar eru farnir að læra af
þeim. Þeir fjölga árlega fiskigufuskip-
um sínum og sækja sjó alla vetrar-
mánuðina með góðum árangri. Útgerð-
armennirnir græða fé og fátækir sjó-
menn fá góða atvinnu þann tímann
»sem ekkert er að gera« engu síður
en í »annríkistímanum« að sumrinu.
Fjölda manna vegnar betur fyrir það,
að Reykvíkingar fara að dæmum dugn-
aðarþjóðanna og »sækja sjóinn« á
gufuskipum.
En Norðlenzku sjómennirnir hafa
orðir að fara allrar slfkrar atvinnu á
mis. Frá því á haustin og þangað til
í marz og apríl hafa þeir verið at-
vinnulausir, og orðið að gera sér að
góðu flestir að »eta upp sumarkaupið.«
Að vísu er talið alveg aflalaust á
fiskimiðunum hér fyrir Norðurlandi yfir
vetrarmánuðina og því ekki um annað
að gera fyrir Norðlendinga en sækja