Gjallarhorn - 19.04.1911, Blaðsíða 2

52 OJALLARHORN. V.
• • •-* -• • •♦•••••••• «»•»->-» ♦ ♦ ♦ ♦ •■ ♦ ♦ •■ • • • •••♦••••••••••♦•• ^♦♦-^ ^* •♦♦•^♦•» ••••••••• • • • • • • • • •
Laglegar sumargafir,
t. d. Reykjarpípur, vindla- og vindlingahylki. Ennfremur
vindla
í stærri og smærri kössum.
Fæst í
Tóbaksverzlun
Jóh. Ragúelssonar.
;Alþingi.
Rvík. 19. apríl.
Bannmálið. Efri deild samþykti
í gær, að frésta bannlögunum í þrjú
ár. Breytingartillaga frá Lárus H.
Bjarnason um frestun í eitt ár feld.
Talið líklegt að tillaga Lárusar nái
samþykt í neðri deild.
Stúdentafélagfið hefir sent al-
þingi áskorun um að veita Good-
Templurum engan styrk, þar sem
þeir hafi sent þinginu hótanabréf,
um kosningaáhrif.
Ritstjóri Gjallarhorns, Jón Stef-
ánsson fór með Ingólfi 13. þ. m. á
leið til Reykjavíkur. Ráðgerir hann
að koma aftur um miðjan maí n. k.
Eggert Stefánsson annast ritstjórn
blaðsins þann tíma.
Ur ýmsum áttum.
Oullnámur eru fundnar í Egiftalandi.
Gullið mikið. Fólksaðstreymi byrjað.
Morð. Kona ein í smábæ nálægt
Hamborg drap nýskeð 5 börn, er hún
átti. Þegar hún hafði lokið því, ætlaði
hún að skera sjálfa sig á háls, en það
mistókst, svo hún lifir.
Qeðveikismeðal. Þýzkur prófessor
hefir fundið upp meðal við geðveiki.
Meðalið reynist vel. Því er sprautað
inn í blóðið.
Flugslys. Um miðjan marz s.l. lagði
loftskipið »Albatros« upp frá Turin.
Þegar það var komið í 2800 álna hæð,
féll það niður, án þess að við nokkuð
yrði ráðið. Það kom niður í þéttum
skógi, er tók svo mikið út fallinu, að
allir 6 farþegarnir sluppu með lítil
meiðsli. Þetta er hæst fall, er menn
hafa sloppið lifandi frá.
Columbia eru fundnar mjög auðugar
demantsnámur.
Berlín hefir borgað 300,000 kr. í
vetur fyrir snjóflutning af götum borg-
arinnar.
Pjófnaður. Við margarínsverksmiðju
Otto Mönsteds f Khöfn hefir nýlega
orðið vart við talsverðan þjófnað, og
sterkar lfkur fyrir að framið sé af verk-
smiðjufólkinu. 4 vinnendur þegar fast-
settir.
Hvalveiðasekt. Norðmaðurinn Alfred
Nielson frá Vallö við Kristjaníufjörð
hefir nýskeð verið dæmdur í 5000 kr.
sekt fyrir hvalveiðar skamt frá Hauga-
sundi.
Dýr hestur. Hestakynbótafélagið
»Mesinge« á Fjóni hefir nýskeð keypt
hest fyrir 15,500 krónur.
Svartidauði. í febrúarmán. s. 1. dó
88,500 manns úr honum á Indiandi.
Nýflugvélagerð. UppgötvarinnHiram
Maxim, flugmennirnir Graham White
og Blériot hafa í félagi fundið upp
nýja flugvélagerð, til hernaðar sérstak-
lega ætlaða.
Flug með 12 farþega. Flugmaðurinn
Sommer í Mouzon flaug síðast í marz
með 12 farþega á flugvél sinni í einu
800 metra langan veg.
Hafís
er sagt að sé kominn inn á Vopnafjörð
og Seyðisfjörð. Ennfremur kvað vera nokkr-
ir jakar utarlega á Eyjafirði,
Skemtifundur í sveit.
í gömlu sögunni sögðu þær Asa og
Signý: »Fussum svei. Helga er farin
að skauta sér.«
Sagan endurtekur sig. »Fussum svei,«
segja þær, blómarósirnar í kaupstaðn-
um, og blása þungan. »Ó hvað það
er »vemmilegt« að vera að »snakka«
um það í blöðunum þó sveitadónarnir
látist vera að leika ,ball‘.«
En, eg ætla nú samt að segja svo
lítið frá einum slíkum fundi. Ekki af
því að hann væri neitt tíðindaríkur
eða sérkennilegur, heldur vegna þess,
að hann getur verið mynd skemtifunda.
eins og þeir gerast oft í sveitum.
Sveitalífið er sífelt starf og strit.
Oft er það ljúft og laðandi en einnig
tíðum þungt og þreytandi.
En hvernig sem sveitastörfunum
annars er háttað, eru þau fyrst og
fremst samvinna og sambúð við hina
íslenzku náttúru.
Hver sveitamaður er—mestan hluta
ævinnar—bundinn við náttúruna, heima
á kotinu sínu, við dýrin og jurtirnar,
steinana og klettana heima. Samkvæm-
islífið er honum fjarlægara en kaup-
staðarbúanum.
Þetta náttúrulíf er vissulega holt
og hressandi, fyrir hugsanir og sið-
gæði. En það veitir þó ekki alt af
fullnægju, samkvœmisþörfin lætur til
sín heyra og vill áheyrn fá.
Skemtifundirnir eiga að bæta úr
þessari þörf. í flestum sveitum, þar
sem eg þekki til, eru þeir því haldnir
3—4 á vetri. Þá eru flest alvarleg
mál lögð á hylluna, daglegu viðfangs-
efnin skilin eftir heima. Söngur og
ræðuhöld, dans og glímur alla nóttina.
Þessi útlíðandi vetur er áttunda
skólaár unglingaskólans á Ljósavatni.
Flesta veturna hefir hann verið óska-
barn og fjörvaki sveitar sinnar. Nú,
þegar skólinn hætti, þótti skólanefnd
vel við eiga að gera nemendum síð-
ustu stundirnar Ijúfar og minnisstæð-
ar. Hún boðaði þvf almennan skemti-
fund að Ljósavatni að kveldi 26. mar«
þ. á. og skyldi þá skólanum sagt upp.
Fundardaginn var veður hið bezta:
leikur og gleði um lopt og hauður.
Sunnanvíndurinn var að klæða foldina
úr vetrarfötunum. Verkið gekk undra
fljótt. Vatnið hjálpaði til að þvo alt
sem bezt og fága.
Sunnanvindurinn var ekkert að hugsa
um mannaferðirnar. Það var ljóti á-
kafinn í honum. Synirhans: hlákulæk-
irnir, voru þó enn verri viðfangs. Það
flóði alt í vatni og krapi.
Samt sem áður sást hópur við hóp,
á móunum, þegar leið að fundartíma.
Flestir voru ríðandi, en þó margir
gangandi er stikluðu yfir lautir og
læki. Að utan og sunnan austan og
vestan sást sólin skína á hópana, með
marglitar svuntur og sjöl, höfuðföt og
yfirhafnir.
Heimasæturnar komu fyrst og þeir
bændur, sern ekki voru einyrkjar. Fjár-
mennirnir komu síðastir; höíðu þó hýst
féð með fyrra móti. A flestum bæjun-
um voru ekki aðrir heima en smábörn-
in og einhver til að hirða kýrnar, enda
var nú söfnuðurinn hátt á þriðja hund-
rað.
Fundurinn var settur kl. 6, síðdeg-
is. Það var þegar auðséð, að mann-
fjöldi var meiri en svo, að allir gætu
hlýtt á ræður f þinghúsinu. ÖIl ræðu-
höldin fóru því fram í kirkjunni, einn-
ig söngurinn, með samþykki prests og
kirkjubónda; dansinn var hafður í þing-
húsinu, en viðræður og veitingar í
húsum búandans.
Fyrst á dagskrá, eða næturskrá, var
uppsögn skólans. Tóku þá til máls
kennarar skólans: Sigurður Baldvins-
son og Eiður Arngrímsson, þá annar
prófdómandinn, og loks sagði einn úr
skólastjórninni skólavistinni slitið. Nokk-
ur lög voru sungin milli ræðanna. Allir
töluðu ræðumennirnir skipulega oglýstu
skólanum vel: fortíð hans, nútíð og
framtíðarhorfum. Engum gat dulist það,
að Ljósvetningum fanst talsvert að sér
kveía og skóla sínum. Sérstaklega var
ræðumönnum tíðrætt um þá vakning
er skólinn hefði veitt, nemendum og
sveitalífinu. Er þar eigi ókunnugum
auðvelt um að dæma, en vel voru Ljós-
vetningar vakandi þessa nótt.
Þegar þessu var lokið hófst hinn
eiginlegi skemtiínnáwc. Dans í þing-
húsinu. Fyðla Hjálmars Stefánssonar
fylti rúmið sætum ómi. Fæturnir stigu
dansinn eftir hljóðfallinu, en þyrluðu
einnig upp rykinu. Þá voru gluggarnir
teknir úr salnum, en slipsi, skúfar og
hárlokkar sveifluðust fyrir hægum gusti,
sem Suðri sendi inn um gluggana;
hann langaði víst til að vita hvaða
kliður þarna væri, svona áþekkur þeim,
sem hann hafði vakið um hlfðar og
haga. »Harmonikan« lá fyrst lítilsvirt
á bekkjarhorni, en fékk þó bráðlega
að taka undir með fiðlustrengjunum.
Skelfilegt dauðýfli væri sá maður sem
ekki dansaði með, í huganum, þegar
Hjálmar »spilar« og gólfið dunar eftir
hljóðfallinu.
Mjóróma pípublástur. Sterk karl-
mannsrödd kemur frá dyrum salsins,
»Guðmundur á Sandi flytar fyrirlestur
í kirkjunni.*
Fiðlan þagnar. Allir hætta að dansa:
ös og troðningur í dyrum og gangi.
Allir ryðjast út í kirkju; hún fyllist á
svipstundu: sæti, kór, gangur og loft-
svalir, troðfult af fólki. Guðmundur
dvelur lítið eitt. Hann segist vita að
sumar konurnar geti átt annsamt inni,
við börnin og kaffiveitingar. Mönnum
gerist órótt, því fyrirlesturinn á að
vera »sá nafntogaði« — skólagöngu-
fyrirlestur frá Akureyri — var Guðm.
áður búinn að lofa óvægilegum orð-
um »af minni komu mun ekki friður
standa.«
Guðmundur »sté f stólinn* setti
hendur og andlit í kviklegar stellingar
og kvað við raust.
Fyrirlesturinn var árás á menta-
prjál þjóðarinnar og hugsanatildur. En
fyrst og fremst var hann árás á skól-
ana og áhrif þeirra. Dökka hliðin mál-
uð með skýrum dráttum. Talaði ræðu-
maður mjög í orðskviðum og víðfleyg-
um Ifkingum, eins og honum mun títt,
alt frá hjarta og tungu og að útigangs-
tryppum.
Skólarnir gera yfirleitt ilt eitt. Ein-
stöku menn fara þó á skóla, svo sterk-
ir, sökum ætternis og uppeldis, að
þeir koma óskemdir þaðan, og örfáir
svo lítið fullkomnari.
Fyrirlesarinn minntist lítið á endur-
bætur. Hann kvaðst einkum kominn
til að brjóta niður, þó drap hann á
það að hin fjölbreytta fslenzka nátt-
úra, lóurnar og lækirnir, gætu tekið
við embættum kennaranna.
Fyrirlesturinn stóð yfir hátt á aðra
klukkustund. Fáum mun hafa leiðst
sá tími.
Að fyrirlestrinum loknum var fund-
arhlé rúman klukkutíma. Leituðu menn
þá uppi ferðatöskurnar og fengu sér
hressingar.
Eftir þetta var fundurinn tvískiftur.
Að öðrum þræði var dansinn stöðug-
ur og eirðarlaus í þinghúsinu; hins-
vegar söngur, fiðluspil og ræðuhöld
í kirkjunni. Menn gátu kosið hverja
skemtunina er þeir vildu.
Unga fólkið hélt einkum við þing-
húsið, þó var kirkjunnnr smám saman
vitjað. Skal nú þinghúsið kvatt að
fullu, þó þar væri glatt að vera.
Er þá þar til máls að taka að Guð-
mundur gekk til kirkju á ný, og skor-
aði á menn til orðasennu. Hófst að-
gangur snarplegur milli hans og Sig-
urðar kennara. Ymsir veittu Sigurði
lið en aðrir lögðu til beggja handa.
En hér fór sem oftar, að Guðmundur
reyndist flestum betur að vopnfimi og
harðfengi í orðakastinu. Hann fékk
enda Benjamín Kidd til að bera með
kviðinn á Sigurð hinn ógifta, varð þá
lýst sýknu fjölskyldubóndans á Sandi.
(Eitt deiluatriðið var um ástir og gift-
ingar).
Þá varð hlé á deiiunum. Kvað þá
við fiðla Hjálmars frá loftsölunum með
nýjum tónum, eins og hjá nafna hans
forðum eftir leikinn við Örvar-Odd.
sátu menn hljóðir og hlýddu á langa
stund. Flutti því næst Konráð kennari
Erlendsson erindi um vorið, með ýms-
um líkingum. Töldu menn erindið stutt
°g laggott.
Næst var aftur söngur og fiðluspil.
Kirkjan tæmdist um stund því athygli
manna snéri sér að þinghúsinu og stofu
bónda, en þar voru góðir kvæðamenn
að kveða »Lágnættið« hans Þorsteins,
og fleiri ferhendur með góðum hljóm-
fallanda.
Nokkrar stúlkur byrjuðu aftur að
syngja, úti á kirkjulofti, voru fyrst
einar og héldu að enginn heyrði. Kirk-
jan hálffull aftur, eftir örlitla stund af