Gjallarhorn - 08.09.1911, Blaðsíða 2

124
GJALLARHORN.
V.
Ferð til Færeyja
og Noregs.
Eftir Maith. Jochumsson.
V.
Brautin yfir Dofrafjöll.
Frá því þessi mikla braut var full-
ger fyrir þrem árum, lá mér mikill
hugur á að sjá og fara hana. Það
hlotnaðist mér, og það um hásum-
ar og í heiðríku veðri. Hafði eg gert
mér miklar hugmyndir, bæði um
stórvirki þetta og útsýn þá hina
miklu, er á gæfist að líta. Lýsingu
brautarinnar hefi eg látið prenta í
„Austra", og skal einungis geta
nokkurra aðalatriða, enda á eg, því
miður, engar myndir að sýna, þótt
flest sé svipur hjá sjón, hvað mynd-
ir snertir, en þó eru þær mikilsverð-
ar til skilningsauka. Frá því menn
hreyfðu fyrst því máli, að leggja
járnbraut frá Björgvin þvert yfir
Löngufjöll og sameina Upplanda-
braut þá, sem búið var að gera upp
á Hringaríki frá höfuðstaðnum, og
Vorsbrautina, sem búið var að leggja
frá Björgvin upp undir öræfi, liðu
30 ár. Ætluðu menn lengi, að slíkt
stórræði væri óvitaæði. Smámsaman
unnust þó fleiri og fleiri til að sinna
málinu, og er þó stórvirkið lang
mest að þakka verkfræðingum Norð-
manna og því, að stjórnin lagði
snemma fé til að fjöllin yrði könn-
uð og þeirra miklu farartálmar af
vitrum og öruggum mönnum. Loks
komst svo langt, að stjórnin tók að
sér kostnað og framkvæmd brautar-
gerðarinnar; var þá og loks sam-
komulag fengið, hvar hábrautina
milli bygða, nál. 100 kílómetra veg,
skyldi leggja. Nú var tekið til starfa.
Lékve hét sá, er settur var yfir smíð-
ina, en eftir hann kom Skavlan og
loks Esmark. Marga aðra merkis-
menn mætti nefna, sem bezt gengu
fram, ýmist við brautarlagninguna
sjálfa eða voru hvatamenn og for-
sprakkar verksins; nægir að nefna
ráðherrana LövlancL og Michelsen. Þá
fór og jafnframt fram víkkun braut-
arsporsins á allri línunni milli Krist-
janíu og Björgvinjar, sem áður hafði
verið lögð, svo alt var gert í sam-
ræmi eftir almennri reglu í öðrum
löndum; jók það eitt afarmikið kostn-
aðinn. Miðbrautin var byrjuð 1898,
en 1908 var verkinu lokið. Marga
afreksmenn mætti enn nefna, sem
unnu sér ævarandi nafn þessi árin
t. d. Rostad; hann réð greftri Graf-
ardalsganganna milii Hraundals fyrir
ofan Vors og Mýrdals; gengurgíg-
urinn gegnum háan háls úr forn-
bergi, og er Iengd hans nærfelt míla,
og þakið hár fjallháls. Að þeim gíg
vann einvalalið norskra verkmanna
nótt og dag í 10 ár! Engir aðrir
en valdir Norðmenn þoldu þá þraut,
þar eð aðfærsla var afar-erfið %
hluta ársins, og vistin köld og dauf
að vera kviksettur í fjallinu, því þar
inni urðu menn að dúsa. Gígurinn
Kjötbækur
Og
Gærubækur
fást í bókaverzlun
Odds Björnssonar
kostaði 3 miljónir kr. Litlu minni
gígur er austanfjalls, gegnum háls-
inn milli Haddingjadals og Sókna-
dals. Alls eru jarðgöng á brautinni
125 að tölu, og á háfjallinu ná gíg-
irnir yfir 15 eða 16 rasta veg. Þá
er lítið minna stórvirki brýr og yfir-
byggingar. Alls voru gerðar 37 stál-
plankabrýr og 45 aðrar úr völsuð-
um járnbjálkum, og vegna snjóa eru
um 25 rastir yfirreftar, (en rimlar
til hliða), og „snjóhlífar" gerðar á
hálfu lengri leið. Þá hafa verið keypt
nokkur bákn, er með eimkrafti þyrla
snjó úr lautum og skorningum á
fjöllunuin; eru þau bákn bæði afar-
dýr og stórvirk, minna mjög vel á
tröllkonur þær, sem Napóleon (í
sögu Gröndals) hafði til að kveða
rímur á stórhátíðum og moka frá
mannös og húsum, þegar mikið var
um að vera.
Öll brautargerðin saup upp eitt-
hvað yfir 60 miljónir, enda er braut-
in öll jafnmargar mílur á lengd.
Fátt um mína daga hefir mér ver-
ið meiri forvitni á að sjá en þessa
braut; tókst mér það og vel og
greiðlega. Gerði eg mig kunnugan
formanni lestarinnar, sem er Hadd-
ingi, og skrapp hann ávalt til mín,
ef eitthvað nýtt og stórt var að sjá.
Því miður sjá augun minst á slíkum
vegi og í fyrstu ferð, en þó studdi
mig nokkuð tvent: það sem eg hafði
lesið og séð af myndum, og þar
næst ímyndunaraflið; án þess verð-
ur flest af því, sem menn sjá, eins
og að reka tunguna út um glugga.
Haddingjadalur er yfir 80 rastir á
lengd; er hann í fyrstu all-strjál-
bygður, grýttur og þröngur; en
breikkar og fríkkar, þegar neðar
dregur, og verður hið fegursta hér-
að og sældarbygð; telzt að hann
endi við Krödshérað (við vatnið
Kröder); það er vestur af Hringaríki
og nær Skíðunni, sem er afar-frjó-
söm, austur af hinni víðu Þelamörk.
Öll spildan frá Heiðmörk eða botni
Oslóarfjarðar og vestur með Vík-
inni hét fyrrum einu nafni Vestfold,
en fjörðurinn Foldin. Er 17 mílur
frá Osló hinni fornu til Túnbergs
allmjór fjörður, en verður úr því
flói mikill milli Vestfoldar og Aust-
uragða að vestan og Austfoldar á
móti; þar heita nú Stnálén, en forð-
um Borgarsýsla og Ránríki alt suð-
ur til Gautelfar. Fyrir austan Heið-
mörk (Hedemarken) liggur Rauma-
ríki (Romerige), en norður af og
fyrir ofan Mjörs liggja Dalirnir
(Eystridalur og Guðbrandsdalur).
Þeir ná .alt til endimarka Þrænda-
laga. Þetta er í fám orðum helztu
deilin á Upplöndum austanverðum
og Noregs kringum Víkina; en ó-
talin eru hin fornu fylki upp frá
Mjörs og Hringaríki, en þau eru
Þotn, Haðaland og Valdres. Vfir
þau fylki liggur hin gamla þjóðleið
vestur í Sogn; fór eg þá leið árið
1872 og alt til Björgvinjar; er hún
og enn farin og nokkuð á járn-
brautum. Járnbraut liggur og sem
kunnugt er alla leið frá Kristjaníu
yfir Upplönd, gegnum Eystridal til
Niðaróss, og er það nærfelt 600
rasta vegur. Til Kongsvinger, skamt
austur frá Kristjaníu, liggur og járn-
braut, og svo yfir Eiðaskóg til Sví-
þjóðar, og víðar eru járnbrautir milli
landanna, því frá Upplöndum er
leiðin stutt og engin fjöll, en merk-
ur stórar víða. Og nú, góðir félag-
ar, úr því eg er farinn að þreyta
ykkur, sem lítið eða ekkert eða
minna en ekkert vitið um Noreg,
þá ætla eg að kvelja ykkur dálítið
betur og segja frá skiftingu Noregs
í heilu líki — eða vitið þið það,
að það Iand er þrefalt að stærð við
ísland og meir en 25 sinnum mann-
fleira; landinu er skift í 6 stifti eða
biskupsdæmi, 83 prófastsdæmi, 474
prestaköll, 952 kirkjusóknir (auk kap-
ellusókna); þá eru sýslur Noregs
eða fógetadæmi 56, 514 héruð, en
nokkru færri „lén" eða hreppar; 4
eru þinglög enn frá fornri tíð; lækn-
isdæmin eru 157. En svo koma bœ-
irnir, alls 60 að tölu, og af þeim
eru 20 hafnaþorp (Ladesteder). Flest
„lén" eða „héruð" í N. hafa jafn-
mikla íbúatölu sem sýslur hjá oss
(frá c. 600 upp í 10 þúsund og þar
yfir). Stiftin heita: Kristjaníust., Ham-
arst., Kristjánssandsst., Björgvinjarst.,
Þrándheimsst. og Þrumsstifti. Hvert
stifti hefir um 300 þús. íbúa og sum
miklu fleiri. Bæir N. stækka flestir
ár frá ári. íbúar Kristjaníu eru nú
um 250 þúsBjörgvin hefir nú um
80 þús., Niðarós um 40 og Staf-
angur eins; þar næst kemur Dram-
men, Kongsvinger, Friðriksstaður og
Friðrikshald, Arendal, Kristjánssand-
ur, Álasund og Kristjánssund, allir
frá 15 tii 25 þús. íbúa. Tekjur Nor-
egs teljast milli 80 og 90 milj. á
ári, og má heita, að ríkið sé skuld-
laust og þó í uppgangi nálega í
öllum greinum. En ekki skal hér
fara lengra út í fjárhags- eða at-
vinnumál Iandsins að svo stöddu,
heldur hverfa þar að, sem áður var
frá horfið.
Erlendir veiðiþjófar sektaðir.
Eins og getið var í síðasta blaði
»Gjh.« var Guðmundur Guðlaugsson,
að tilhlutun stjórnarráðsins, sendur til
Siglufjarðar til þess að vera þar til
aðstoðar Vigfúsi Einarssyni lögreglu-
stjóra. —
Þriðjudaginn 29. f. m. fékk Guð-
mundur botnvörpunginn »Marz« úr
Rvík til þess að fara með sig 1' lög-
gæsluferð út fyrir Siglufjörð, vestur
með Fljótum og víðar. Hittu þeir þá
skipin »Herlö« og »Havhesten« að ó-
löglegum veiðum, og voru skipstjórar
þeirra svo dregnir fyrir lög og dóm,
er til Siglufjarðar kom. Var »Havhest-
en« sektaður um 400 kr., en »Herlö«
um 800 kr. og 30 kr. í málskostnað.
Þá hafa og skipin »Heim« og »A1-
bion« verið kærð fyrir ólöglega veiði,
en dómur verður ekki kveðinn upp
gegn þeim fyr en »Fálkinn« kemur
og rannsakar mál þeirra, en hans er
nú von til Siglufjarðar bráðlega.
Bræjrabellð norska.
Stjórnarráðið fékk nýlega bréf frá Asche-
houg & Co. í Kristjaníu, stærsta bókaút-
gáfufélagi Norðmanna, þar sem félagið
býður landsstjórninni að gefa Landsbóka-
safninu eitt eintak af öllum bókum, sem
það hefir gefið út og Landsbókasafnið vill
eiga.
Tilefnið til gjafarinnar er stofnun há-
skóla íslands.
Flefir Skúli Thoroddsen
ekki farið til Rúðu?
Stjórnarráðið lætur rannsaka
málið.
Rvík 7/s kl. 5 e. h.
Út af grun um það, að Skúli Thor-
oddsen hafi ekki farið til Rúðuborg-
ar, eins og honum var veitt fé til af
alþingi, hefir stjórnarráð íslands látið
rannsaka málið og spyrjast fyrir uin
það í Rúðuborg.
»Hotel de la Poste« þverneitar að
Sk. Th. hafi búið þar.
Sendiherra Dana í Rúðuborg segir,
að enginn snefill hafi sést þar af al-
þingisforseta íslendinga meðan hátíðin
stóð yfir. Kveðst þó sendiherrann hafa
spurt um hann á öllum stærri gisti-
húsum, ráðstofunni og skrifstofu há-
tíðahaldanna, en alstaðar árangurslaust.
Sk. Th. gefur ekki aðrar sannanir
fyrir því, að hann hafi komið til Rúðu-
borgar, en að hann hefir lagt fram til
sýnis á »Skrifstofu Sjálfstæðismanna«
nafnlausan reikning frá gistihúsi, þar
sem hann kveðst hafa búið, meðan
hann dvaldi í Rúðuborg.
Mag. Guðm. Finnbogason hefir op-
inberlega lýst undrun sinni yfir, að
hafa ekki orðið var við Sk. Th. í
Rúðuborg, þrátt fyrir rækilega leit
eftir honum þar. Hann þverneitar og
ýmsu, er Sk. Th. segir í »Þjóðviljan-
um« um samninga þeirra G. F. um
eitt og annað, er til Rúðu kæmi.
»Gjh.« leggur ekki dóm á það, sem
hér er sagt, en æskilegast væri nú,
úr því sem komið er, fyrir hr. Sk.
Th., að hann gæti fært óyggjandi
sannanir fyrir þvf, að hann hefði farið
ferðina alla leið, svo sem ætlast var
til, og sjáum vér heldur ekki betur,
en að honum hljóti að vera það létt
verk. Að hann hafi í raun og veru
aldrei komið til Rúðu — því vill
»Gjh.« ekki trúa fyr en það verður
sannað með fullum rökum.
Um það leyti, er hátfðahöldin voru
í Rúðuborg f sumar, stóð f einhverju
höfuðblaði Kaupmannahafnar (»Nation-
altidende*, »Riget« eða »Politiken«)
fréttabréf frá Rúðuborg eftir einhvern,
er blaðið hafði sent þangað. Vér mun-
um ekki í svipinn í hverju blaðinu
það var, vegna þess, að vér lásum
þau öll á sömu stundu. En áreiðan-
legt er það, að þar sagði blaðamað-
urinn frá því, að Skúli Thoroddsen
hefði verið á hátíðinni fyrir íslands
hönd og taldi hann þar upp með
ýmsum fleiri frá Norðurlöndum.
Það getur ekki verið neinum erfið-
leikum bundið fyrir Sk. Th. að taka
öll tvímæli af í þessu efni og það á
hann að gera tafarlaust.
Hitt er annað mál, að svo lýtur út,
sem landið hafi lítið gagn eða sæmd
haft af ferðalagi hans, og hefði hon-
um vafalaust verið í lófa lagið, að
gera meir að í þeim efnum, en eftir
hann liggur.
Rausnarsciaflr.
Frú Þóra sál. Kristjánsdóttir frá Stórhóli
gaf „Hjúkrunarfélagi Reykjavfkur" 500 kr.
(í erfðaskrá sinni).
Ásg. Ásgeirsson etazráð gaf Heilsuhælinu
100 kr. nýlega.
I