Huginn - 05.12.1907, Blaðsíða 2

5Ö
H U G I NN
HUGINN
kemur út annanhvern fímludag (og oftar), en þá fimtudaga,
sem hann kemur ekki út, verða gefnar út y>Ni)jutigar« með
nýjustu fréttum, er síðar verða teknar upp í Huginn.
I. ár Hugins (til nýárs 1908) kostar kr. 1,75, og fylgja
honum gefins til skilvísra kaupanda tímaritin:
„SUMAECJJÖF“ (III. ár) með myndum (bókhlöðuverð
kr. 0,75) og
,,ÆRIN(j!I“ (I. ár) gamanrit með myndum (bókhlöðu-
verð kr. 1.00).
Þeir sem borga þennan I. árg. fyrir 15. okt. næstk., fá ritin
send ókeypis; þeir sem síðar borga, verða að láta fylgja
póstburðargjald þeirra.
Þeir sem ekki hafa borgað árganginn fyrir næstk. nýár,
fá ekki kaupbætinn.
Utgefendnr:
Bjarni Jónsson frá Vogi, Miðstræti 8. og
Einar Gnnnarsson Tempiarasundi 3. Talsími 160.
Afgreiðsln annastTheodór Árnason,Templarasundi3.
Talsími i6o.
Afgreiðslan er opin kl. 1—2 og 3’ >—6>
Knud Berlin ritar 17. nóv. langan ritdóm um
bækling Einars Hjörleifssonar »frjálst sambandsland«.
Reynir hann þar að bera brigður á rök Jóns Sig-
urðssonar, en tekst illa sem von er; því að maður-
inn hefir litla þekkingu og hugsar óljóst, eins og
mörgum verður, þegar þeim geðjast eklti að sann-
leikanum.
»Social-Demokraten« ritar um hneiksli í hátíða-
haldinu á ísla'ndi í sumar. Á blaðið þar við við-
skifti Ásgeirs stórkaupmanns við stjórnina um nafn-
bótina (etatsráðsnafnbótina og kaupin á þingmanna-
skálanum). — »Augljóst dæmi þess að kaupa má
nafnbætur við verði«, segir blaðið. Það hefir þessi
niðurlagsorð; Nú væri fróðlegt að vita, hvernig
frændi ráðherrans hefir komist að sinni nafnbót.
(Frh.).
Smápistlar jrá yímeríku
eftir
A. J. Jolinson
(organista í Winnipeg).
(Frh.)
Það er mín föst sannfæring, að íslenzkir bænd-
ur ættu að leggja alt kapp á að efla grasræktina,
bæði til að fá meira gras en nú er, og einnig og
ekki hvað síst til að geta unnið jörðina með léttu
móti, með sem minstum mannafla, á sem styztum
tfma. Það'sannast, að grasræktin verður einn hyrn-
ingarsteinninn, og hann ekki hvað minstur, undir
velferð og hamingju íslands. Jæja, lesari góður. Eg
verð að biðja þig fyrirgefningar á þeim útúrdúr sem
eg sé, að eg hefi tekið, frá því að lýsa fyrir þér
Norður-Dakota nýlendunni, og öllu masinu um hvern-
ig mér flnst að landar mínir á Fróni ættu að fara
að, til að rækta landið sitt; en nú skal eg aftur
snúa mér að því að segja þér áframhald af störfum
bændanna hér. Þegar heyskapur er úti er Iítið um
vinnu þangað til hveitisláttur byrjar, og er það venju-
legast nál. miðjum ágúst. Hveiti og annað korn er
slegið með stórum vélum, sem kallaðar eru »bindar-
ar«, Þessar vélar skera hveitistöngina (sem oft er
2—4 fet og meira á hæð) niðri undir rótinni og
bindur þær svo saman með sterkum tvinna í knippi.
Svo setur hún þessi knippi úr sér í garða og eru þau
tekin úr þeim, og búnar til úr þeim drýlur. Knipp-
in 5—6 reist upp hvert við annað, og er það gert af
mönnum sem ganga um akurinn á eftir vélinni.
Venjulegast þarf tvo menn á eftir hverri vél til að
reisa bindin upp. í þessum drýlum eru bindin látin
vera þangað til farið er að þriskja þau (ná korninu
úr þeim) og er það gert með stórri vél, sem hreifð
er með annari vél, sem gengur fyrir gufuafli. Við
eina þriskivél þurfa 16—18 manns að vinna. Og er
vinnan þessi: Sumir flytja hveitið af akrinum að
þriskivélinni á vögnum með heygrind ofan á;
tveir hestar ganga fyrir. Venjulegast þarf 8 vagna
til að hafa við að draga að hverri þriskivél. Aðrir
af verkamönnunum fylgja vögnunum eftir á akrin-
um, og kasta þeir bindunum úr drýlunum, sem áður
eru nefndar upp í grindurnar með »fork« meðan
verið er að hlaða vagninn; en maðurinn sem keyrir
hestana lagar bindin til og hleður þeim i grindina
þar til hún er full, þá fer liann heim að vélinni og
losar úr vagninum í hana. Þá eru nokkrir menn
heima við vélarnar, t. d. stýrir sinn maður hvorri
vél, þriskivélinni sjálfri og gufukatlinum sem knýr
hana áfram, þá er og kyndari, og tveir og þrír menn,
sem hjálpa til að losa vagnana í þriskivélina. All-
oftast draga bændur sjálfir kornið frá vélinni heim f
kornhlöður sínar, og eru þeir eigi taldir með reglu-
legum verkamönnum við vélina. Þegar hveitið er
vel sprottið þriskir góð vél frá 1800—2200 bushel (1
bushel — 60 pund) á dag. Kaupgjald við þriskingu
hefir stöðugt farið hækkandi undanfarin ár, er nú
orðið 2,50—2,75 doll. á dag og fæði, en vinnutíminn
er afar langur, frá kl. 6 árdegis til kl. 9 og 10 síðd.,
og í þeim tíma að eins 1 kl.t. til miðdegisverðar.
Vagnstjórarnir, sem þurfa að hirða hesta sína, þurfa
ofan á morgnana kl. 4 til að gefa hestunum, svo
hvíldartíminn er ekki langur hjá þeim, en vinna
þeirra er dálítið léttari. Vinnutími við hveitisláttinn
er styttri, nál. 12 klst., og kaup líka lægra 2,00—2,25
doll. á dag og fæði. Tímalengdin við þrisking er
stöðugt að styttast. Áður fyr hafði þrisking staðið
yfir 40—45 daga, nú að meðaltali nál. 24 daga, svo
það eru ekki neinir óskapa peningar sem hægt er að
hafa upp úr þriskingu, þótt kaupið sé allgott.^ Stund-
um kemur það fyrir að ekki er hægt að vinna nema
tíma úr degi vegna rigningar og er þá verkamönnum
annaðhvort gefinn >/3 úr degi, '/2 dagur eða 3/4, enda
þótt þeir oft og tíðum hafi unnið 1—2—3 klt. fram
yfir þann tíma sem þeir fá kaup fyrir. Fram að
þessu hefir alt valdið verið í hendi vinnuveitandans
hvað þetta snerti, en nú er það dálítið að breytast.
Vinnulýðurinn er ekki alveg eins auðsveipur og undir-
gefinn. Sem eðlilegt er, er uppskeran mjög misjöfn.
Sumstaðar fá bændur yfir 20 bush til jafnaðar af
ekrunni af hveiti, og er það mjög góð uppskera, og
40—50 bush af höfrum; en svo er á öðrum stöðum
ekki nema fá bush sem fást af ekrunni, og gerir lítið
betur en borga kostnað. Eigendur þriskivélarinnar
leggja til fæði og kaup um þriskitímann, en taka
svo vissa uppliæð af bændum á hvert bush sem þeir
þriskja fyrir hvern þeirra. Vélin sjálf mælir bush-
fjöldann. Fæðið er yfirleitt mjög gott sem fólkið
hefir um þenna tíma, og er það tilbúið af stúlkum í
dálitlu tréhúsi (kari) sem er á hjólum og æfinlega
flutt með þriskivélinni hvert sem hún fer. Yfirleitt
er fæði sem fólk hefir í þessari nýlendu mjög gott.
Lifir það mikið á kjöti, einkum nautakjöti, mjólk og
eggjum, því hænsnarækt er mikil á flestum heimil-
um. Og fátæklingar sem að eins lifa á daglauna-
vinnu sinni, lifa ólíkt betra lífi úti í nýlendunum en
inni í bæjunum og borgunum, t. d. hér í Winnipeg,
og mun eg síðar víkja að því. Þegar þrisking er úti
á haustin fara bændur undir eins að plægja akra
sína, og eru að því látlaust alla daga þangað til frost
er komið, svo að ekki er lcngur hægt að vinna vegna
þess, enda plægja þeir mest af ökrum sínum á haust-
in. Mest plægja bændur akrana sjálfir með sonum
sínum og öðrum heimamönnum. Fyrri part vetrar-
ins draga þeir hveiti sitt til markaðar í járnbrauta-
bæina, og fá þeir það borgað jafnóðum. Meðal-
hveitiverð mun vera nál. 60 cents fyrir Jiushelið. Á
veturna er lítið að gera annað en hirða gripi. Ein-
stöku bændur taka gripahirðingarmenn yfir veturinn
og borga þeim frá 16—20 doll. um mánuðinn auk
fæðis, en fáir munu vilja gefa sig í það sem annars
eiga úrkosti. Það er annað en gamanspaug að kóf-
sveita sig við vinnu inni aðra stundina og fara svo
út í kuldann hérna — 28—32 stig á R. — hina
stundina. Eg hefi þá drepið á helstu störf fólks í
þessari ísl. nýlendu, kaupgjald o. fl. Mitt álit er það,
að þar sé enginn lífvænlegur vegur fyrir aðra en
bændur sem eiga lönd sín. Öll lönd eru þar upp-
tekin og komin í afarhátt verð, 2—4 þvis. doll. hvert
land (160 ekrur) svo eigi er það heiglum hent að
gerast þar bóndi. Auðvitað getur daglaunafólk lifað
á vinnu sinni, en það er ekki heldur meira. Vinnu
er ekki að hafa nema tíma og tíma af árinu, eins
og áður er sagt, og ekki nema mjög lítinn tíma
vel borgaða.
(Eftir »Vínlandi«).
(Frh.) -----
Eftir að Schmitz var endurkosinn árið 1905
gerðist hann miklu djarfari en áður var hann, og
réðst nú í stærri gróðafyrirtæki en þau er nú voru
nefnd og hann hafði látið sér lynda lil þessa. Þá
var það að hann gerðist í laumi félagsbróðir vínsölu-
manna nokkurra þar í borginni, er ráku stórsölu-
verzlun sem nefndist Hilbert Brother’s Mercantile
Company, og hét hann þeim að beita til þess em-
bættisvaldi sinu, að láta allar knæpur í borginni
kaupa whisky þeirra og engra annara; en fyrirþann
greiða lofaði félagið að borga honum 50 dollara af
verði hverrar tunnu, sem seld væri, og þeim pening-
um átli liann og Tomas nokkur Reagan að skifta
jafnt á milli sín. Reagan þessi var lögreglufulltrúi,
og honum var á hendur í'alið að beita lögregluvaldi
til þess að kúga knæpurnar til að kaupa wliisky
þetta, og jafnframt átti hann að vera agent vínsölu-
félagsins. Hilbert-félagið rak nú verzlun sína af miklu
kappi; keypti whisky-tunnur þúsundum saman af
víngerðarmönnum hér eyslra, og borgaði frá 65 til 85
cent fyrir gallónið, og það whisky lét Schmitz og
lögreglustjórnin knæpurnar kaupa fyrir þrjá dollara
og bálfan fjórða dollar gallónið, að tolli meðtöldum.
Enginn veitingamaður þorði að andæfa þessari ein-
okun. Schmitz hafði áður svo um lniið, að engum
var veitt vinsöluleyfi til lengri tíma en þriggja mán-
aða, og þurftu því allir veitingamenn að fá leyfi sitt
endurnýjað á þriggja mánaða fresti, og með því móti
var einnig hægt að svifta þá leyfinu innan skamms,
hvenær sem þeir sýndu nokkurn mótþróa. Þeir
keyptu því alfir whisky af félagi borgarstjórans og
það rftkaði saman peningum. Ruef var að nafninu
málaflutningsmaður félags þessa og fékk fyrir það
fimm hundruð dollara mánaðarlega. Með þessu bragði
einu hefðu þeir félagar grætt of fjár á fám árum, ef
engin óhöpp hefðu fyrir komið, en áður en fult ár
var liðið varð jarðskjálftinn mikli og öll vínsala
bönnuð í San Francisco í marga mánuði. Hilbert-
félagið varð gjaldþrota, svo að þ'eir Schmitz og Ruef
urðu að láta sér lynda það, sem þeir voru búnir að
fá lijá því til þess tíma er sú auðsuppspretta þraut.
En í . leyniskjölum félagsins fundu skoðunarmenn
eldsábyrgðarfélaganna samninga þá, er það hafði gert
við Schmitz, og þannig varð uppvíst um þetta til-
tæki hans.
En þetta var ekki cins dæmi, svipaðri aðferð
beittu þeir félagar í ýmsu öðru; þannig urðu allar
knæpur að kaupa öl sitt frá ölgerðarhúsi, er átti
Wreden slökkviliðsstjóri, og vindla frá vindlagerðar-
félagi, sem Drinkhouse lögreglustjóri átti, og glervöru
alla urðu þær að kaupa af félagi, sem tveir aðrir
lögreglustjórar áttu mesta hluti i, og frá öllum þess-
um félögum fengu þeir ríflega þóknun fyrir hlunn-
indin.
En þó þessi verzlun væri þeim félögum nota-
drjúg meðan hún entist, þá höíðu þeir jafnframt
miklu meiri tekjur af spilahúsum og skækjum. Þeir
létu lögregluliðið gæta þeirra, vernda alt þeirra at-
hæfi og gerðust fjárhaldsmenn þeirra og tóku svo að
launum ákveðinn blut af öllum fjárafla þeirra. Stærsta
skækjuhús borgarinnar (620 Jackson street) var al-
ment nefnt »The Municipal Crib« af því að allir
vissu að það var opinber stofnun undir umráðum
bæjarstjórnarinnar, og það hús galt Schmitz og Ruef
um fjörutíu þúsund dollara á ári, en það var fjórð-
ungur af ölluni fjárafla þess. Annað hús af sama
tagi borgaði þeiin 440 dollara á liverri viku eða nál.
tuttugu og þrjár þúsundir um árið, og að sama skapi
fengu þeir peninga hjá öllum hinum smærri. Spilahús
Kínverja þar í borginni urðu að gjalda þeim átján
þúsund dollara út í hönd í ársbyrjun, og þar að auki
þúsund dollara vikulega. Þar fengu þeir sjötíu þús-
und dollara um árið. Veðreiðafélög bæjarins guldu
þeim tuttugu þúsundir mánaðarléga, þá sex mánuði
ársins, er veðreiðar voru haldnar, þar fengu þeir
hundrað og tuttugu þúsund dollara á ári. Hve mik-
ils fjár þeir hafa aflað sér með lilstyrk lögreglustjórn-
arinnar, er seldi hverjum hæstbjóðanda hvert það
atvinnuleyfi, er 11111 var sótt, það mun aldrei uppvíst
verða, en þeir, sem kunnugastir eru, geta þess til að
það hafi numið a. m. k. hálfri miljón dollara um
árið. (Meira).
Fróðleiksmolar.
Tvö frímerki fyrir 75000 franka. Nýlega fanst
í gömlum bréfum verzlunarhúss nokkurs í Bordeaux,
bréfumslag með tveimur frímerkjum á frá Mauritius,
það voru rautt One penny og blátt Two pence stimpl-
uð 21. sept. 1847. — Til þessa þekkjast að eins 13
frímerki, af hinum rauðu en 9 af hinum bláu, svo
að hér var um mjög mikið dýrindi að ræða. í
»Senfs verðlista« eru hin rauðu talin 15000 marka
virði og hin bláu 20000 marka virði. Þýzka ríkis-