Ingólfur - 05.11.1905, Blaðsíða 1

INGÓLFUR.
III. ÁR.
Reykjavík, sunniidagiim 5. nóv. 1905.
44. blað.
Slilki ótal teg.
illumgarn.
Efni í dúka áteikn.
ir
XV.JT!lmannsfatacfni.
ir
Xvjólatauin f.llegu.
I^akaléreftin tvíbreiðu.
inlit og misl. sjöl
ólfdúkar margar teg.
A
XVxIaböndin góðu.
JMlammar ótal teg.
v
» aðmálin ensku.
ryggisnálar og háraálar.
H
Vinaóttar og einl. peysnr.
u llardúkar margar teg.
TD
-X Vyksópar og fataburstar
Saumavélar ágætar einnig nýkomnar í
verzl. EDINBORG.
STIMPLA, STIMPILPÚÐA (með ýmsum litum)
Kautsctuk-prentkassa ötvegar Eiuar Gunnars-
son, Suðurgötu 6.
Marconi-stööin
Og
„Mikla norræna“.
í 51. tölublaði „Reykjavikur“ — sem er
svo þétt sett ósanniBdum og vitleysum, að
maður getur ekki varist þeirri hugsun af
undaufarinni reynslu, að blaðið sé ritað
til þess að senda það út um landið sér-
prentað með meðmæium Sigfúear heima-
stjórnar og landauðnar-foringja — er ritstjór-
inn að reyna að breiða yfir giappaskotið,
sem ráðherranum og danska flokknum á
þingi varð á í sumar við samningu rit-
símalaganna, að þeir tóku ekki eftir því
fyr en um seinan, að 4. gr. þessara laga
heimilar að halda áfram loftskeytasam-
bandinu, sem komið er á við England frá
Marconistöðinni við Rauðará, þrátt fyrir
ritsímasamningÍBu alræmda og einkaréttiuu
um aldur og æfi til allra hraðskeytaseud-
inga milli íslauds og útlanda, sem ráð-
herrann ætlaði mðð samningnum að veita
mikla norræna ritsímafélaginu.
Yér skulum nú skýra nokkuð fyrir
möanum, hvernig Rvikur-ritstjóranum tekst
þessi tilraun hans.
Þegar danska stjórnin fékk ráðherra voru
til að samþykkja, að hún seldi mikla
norræua ritsímafélaginu í hendur einkarétt
um aldur og æfi til &ð ráða yfir hraðskeyta-
sambandi íslands við önnur lönd — með
þeim öðrum ókjörnm 03s til handa sem
vér ætlnm ekki í þessu sambandi að gera
að umtalsefni — þá voru engin lög til á
íslandi, er meinuðu möonum að stofua þar
eða starfrækja hverskouar hraðskeytasam-
bönd. Dað var frjálst hverjum sem vildi
að gjöra slíkt, án þess að hann þyríti til
þess leyfi annara on þeirra, er fyrirtækið
á einhvern hátt korn of nærri rétti þeirra,
en það voru þá eiukum þeir er land það
áttu, er nota þurfti til sambandsins. Leyfis
stjórnarinnar þurfti því aðeins, ef landið
(eða sjórinn) sem notað var, var þjóðeign.
Að þessu var þannig háttað, það er einnig
viðurkent bernm orðum í athugasemdunum
við ritsímalagafrumvarpið, þar sem sagt
er: „Nú sem stendur hefu? hver og einn
fulla heimild til að koma á og starfrækja
ritsíma- og taisima-fyrirtæki hér á Iandi,
án þess að þurfa leyfi landsstjórnarinnar
eða sveitarstjórna, svo framarlega sem
þeir þurfa ekki að nota við framkvæmd
þess eða starfrækslu land eða mannvirki,
sem landinn eða sveitarféiögunum tilheyra
eða hafa umráð yfir að einhverju leyti,
eða landheigissvæðið, sem liggur undir
umráð þjóðfélagsins.“
Þetta segir ráðherrann sjálfur í athuga-
semdum ritsímalagafrumv. í vor, og það
það er enginn efi á því, að það er alveg
rétt sagt.
Þennan rétt, sem hver maður átti óskert-
an hér á íslandi áður en ritsímalög síð-
asta þings komu til, notaði Marconifélagið
til að setja upp stöngina fyrir innan Rauð-
ará tii viðtöku ioftskeyta hingað frá Eug-
landi.
J. Ó. segir í „Reykjavík“ að stöngin
hafi verið sett upp „án nokkurrar heim-
ildar iandsstjórnarinnar eða ríkisstjórnar-
innar.“
Þetta er satt að því leyti, að heimildar
frá lands- eða ríkis-stjórn var ekki ieitað
til að setja stöngina upp, en landsstjórn
eða ríkisstjórn þurftu ekki eftir áður sögðu
að veita neina heimild til uppsetningar-
innar, því að haimiidina átti hver maður
að lögum. — Það var ekki farið fram á
að nota land, er stjórnin hafði umráð yfir,
eða sjóinn (landheigissvæðið). Og ekki
heldur var farið fram á nein hlunnindi
eða réttindi, er stjórnin gat veitt.
Það er þess vegna alveg rangt, þar sem
J. Ó. á öðrum stað í sömu grein heíir þau
orð nm stöngina, að Marconifélagið hafi
sett hana npp í óleyfi. Stöngin var sett
upp með leyfi allra þeirra er hluí áttu að
máli og einir áttu msð að leyfa uppsetn-
ing hennar á þeim stað (landeiganda) —
Undsatjórn eða ríkisstjórn áttu ekki með
að banna hana — og stöngin var þvi sett
upp í fullu laga-leyfi, en ekki í óleyfi.
Nú segir svo í ritsímalögunum, sem kon-
ungur er nú líklega búinn að staðfesta, í
4. gr. þeirra:
„Nú eiga einstakir œenn eða félög hrað-
skeytasambönd, sem á stofn eru komin og
starfrækt hafa verið fyrir 1. júlí 1905,
og er þá rétt að þeim sé haldið á
fram eins og að undanförnu, ef eigendur
óska“.
Marconistöðin við Rauðará var tekin
til starfa 26. júní 1905 og því virðist
hún eiga að njóta góðs af þessu ákvæði
4. greinar.
En það kæmi sér ekki vel vegna rit-
símasamningsins og einkaréttarins, sem
búið er að lofa mikla norræna félaginu, og
danski flokkurinn hefir því hleypt Jóni
Ólafssyni á stað til að skýra málið fyrir
fólkinnog Dönum, og eru skýringar hans
prentaðsr bæði á dönsku og íslenzku í
Reykjavíkinni.
Jón Ól. neitar því auðvitað harðlega að
4. gr. heimisi, að stöngin megi standa.
Hann neit&r því ekki að 4. gr. geti í
sjálfu eér átt við Marconistöðina.
En hann vitnar til þess, að 1. gr. rit-
símalaganna einskorði svið laganna við
ritsímasambönd og málþráða svo og hvers
kyns önnnr rafmagnssambönd til skeyta-
sendi iga á íslandi oa í landhelqi við ís-
land“.
Það eru aðeins ritsímasambönd og raf-
magnssambönd til skeytssendinga á Is-
landi og í landhelgi við íslaud sem lögin
ræða um og gefa reglur um, segir J. Ó.
og þau gátn ekki eftir eðli sínu náð til
og snerta því alls ekki sambönd landa
milli. Og Marconistöðin rækir miliiianda-
samband, þessvegna kemur hún ekki und-
ir ákvæðin í 4. gr. riteímalaganna.
Hún er í meiralagi fljótfærnisleg, þessi
kenning J. Ó.
Eftir henni gæti þáekkertland bundið
með lögnm réttinn til að stofna hraðskeyta-
sambönd við önnur iönd, því að ekkert
iand hefir vald til að skipa með lögum
öðrn en þvi sem gerist í landinu sjálfu
eða innan landhelgi við það. Lönd geta
aðeins lögskipað um skeytasambönd við
önnur löndt, þegar samböndin ná inn í
land þeirra eða landhelgi. En þá er líka
sambandið „á landinu eða í landhelgi“ við
það.
Ritsímalög annara þjóða, t. d. Dana
eru ekkert víðtækar orðuð en ritsíma-
lög vor. Þau eiga samt við millilandasam-
bönd engu siður en innanlandsssambönd,
og hvaða ástæða er þátilað skilja ákvæði