Ingólfur - 17.11.1907, Síða 2

182
INGÓLFUR
17 Baltie Street, LEITH,
óska eítir allskonar fiski, söltuðum gærum og haustull til
umboðssölu.
Noti þeir tækifærið, er sæta vilja góðri sölu og greiðum
skilum.
COMMISSION AGENTS.
17. BALTIC ST. LEITH.
1787. Árin 1787—1800 komu þó að
meðaltali árlega 55 skip. 1801 —1810
komu að meðaltali 42 skip árlega en
á næsta tíu ára tímabili að eins 33
skip árlega. 1810 komu ekki nema 10
skip hingað og 1813 að eins 12 skip.
Rétt fyrir miðja öldina komu að með-
altali 100 skip árlega (nálega 7500
smál. alls). Aldamóta árið komu hingað
384 skip (75770 smálestir) og 1905
komu 430 skip (106174) smálestir).
„Frá 1787—1800, og til 1891- 1900
hafa siglingar til landsins fjórtán fald-
ast, 1901 — 1905 er 21 sinni rneiri
sigling hingað en á árunum 1787—
1800. Alveg er það skýrt og ótvírætt,
hvernig siglingarnar hingað aukast við
verzlunarfrelsið 1854, en þær vaxa þó
mikið stórkostlegar eftir 1876. — Þegar
litið er á þessar 100000 smáleatir, sem
koma hingað síðustu árin, þá furðar það
mest hvernig landsmenn hafa getað lifað
meðan hingað komu einar 2500—
4400 smálestir á ári eins og var
1787—1820“. Eiustök ár kom þó
eigi nærri því svona mikið til
landsins t. d. 1778 er hingað
komu ein 6 skip er rúmuðu að eins
640 smálestir og 1809 var^ lestarúm
skipa þeirra er hingað komu ekki nema
858 smálestir.
„Frá 1787—1854 er öll íslenzk verzl-
an bundin við Danmörku og þótt Danir
hafi tekið á leigu annarstaðar eitthvað
af skipum til þess að fara hinga, skiftir
það engu. Frá 1854 er verzlanin frjáls
við allar þjóðir, og þær byrja að sigla
hingað, einkum nágrannaþjóðirnar. Sig-
urður Hansen hefir reiknað út hve mik-
il siglingin var frá öðrum löndum en
Danmörku 1855— 1872 og síðan hafa
aðrir haldið þeim útreikningi áfram“.
Samkvæmt þeirri skýrslu hafa sigling-
arnar frá Danmörku verið þessar, af
öllum siglingum til landsins,:
(Fyrir 1854 100 °/0*)
1855 — 60 81,o °/o
1861—70 66,8 %
1871 — 80 61,o °/0
1881—85 46,* 7o
1886—90 37,x 7o
1891—95 30,o 7o
1896-00 27,5 7«
1901 — 05 30,8 7o
Hér er eigi rúm til að skýra frá
hvaðan siglingarnar eru, en þó skal
þesB getið að 1905 vóru 41,s °/0 af
siglingunum frá Bretlandi, 24,2 °/o frú
Noregi og Svíþjóð og 3„ °/0 frá öðrum
löndum.
Hér sést hve seglskipin verða að
þoka fyrir guíuskipunum að því er
flutninga til landsins snertir:
Gufuskip Seglskip.
1886—90 mt. 60,9 : 39,,
1896—00 - 71,8 : 28,,
1901—’05 - 85,e : 14«
Niðurlag.
Nú hefir verið farið yfir landhags-
skýrslurnar allar ásamt verzlunarskýrsl-
unum og þótt greinir þessar sé orðnar
all-Iangt mál er víðast fljótt yfir sögu
farið. Hefi ég ritað um þessar skýrsl-
ur til þess að sem fleetir kynntust
þeim, þvi að mér er kunnugt um, að
þær eru í mjög fárra manna höndum
þó að þær sé sendar embættismönnum
og hreppsnefndum. Ég hefi á stöku
stað bent á það, sem betur mætti fara
í skýrslugerðinni en þó að eins laus-
lega enda ætlaði ég mér ekki að skrifa
ritdöm um skýrslurnar. Eg hefi ekki
viljað lengja þessar greinir með hug-
leiðingum um hag landsins né álykt-
unum af skýrslunum því að ég ætla
lesöndunum að gera það sjálfum.
Ég vildi að greinir þessar yrðu
til þess að sem flestir kyntu sér
skýrslurnar því að þær eru mjög fróð-
legar og ættn að vera sjálfsögð bók á
hverju heimili. Vil ég að endingu til-
greina ummæli Jóns Sigurðssouar þessu
til sönnunar og öðrum til íhugunar:
„Sá bóndi mundi harla ófróður þykja
um sinn eigin hag, og lítill búnaður,
sem ekki viasi tölu hjúa sinna eða heim-
ilisfólks, eða kynni tölu á hversu margt
hann ætti gangandi fjár. En svo má
og hver sá þykja ófróður um landsins
hag, sem ekki þekkir nákvæmlega
fólkstölu á landinu, eða skifting hennar,
eða tölu ganganda fjár, eða sérhverja
grein í atvinnu landsmanna. í fám
orðum að segja, sá sem ekki þekkir ásig-
komulag landsins, eða sem vér köllum
hagfræði þess, í öllum greinum sem
glöggast og nákvæmlegast, hanu getur
ekki með neinni greind talað um lands-
ins gagn og nauðsynjar; haun veit
ekkert, nema af ágizkan, hvort landinu
fer fram eða aftur; hann getur ekki
dæmt um neinar tillögur annara í hin-
um merkilegustu málum, né brotið
sjálfur uppá neinu, nema eftir ágizkan;
hann getur ekki dæmt um neinar af-
leiðingar viðburðanna, sem suerta
landsins hag, nema eftir ágizkan. En
þessar ágizkanir eru svo óvissar í alla
staði, og óáreiðanlegar, að menn mega
heita að vaða í villu og svíma fyrir
þær, og það því heldur, sem menn
verða að beita þeim meira, það er að
segja þvi almennari sem hugsan manna
verður um landsins hag, og því oftar
sem menn verða kallaðir til ráðuneytis
um landsins almennu málefni“*)
Fundist hetir peningabudda á göt-
um bæjarins með 1 kr. 66 aur. í.
Réttur eigandi getur vitjað hennar
til Sigurðar Málmkvist Laufásvegi 38
Reykjavík.
* Skýrslar um landshagi á íslandi,
Khöfn 1858; formálinn.
Fornir siðir.
Það er gott og sjálfsagt fyrir hverja
þjóð, að horfa fram undan sér og
skima eftir þeim löndum, sem vonirn-
ar og framtíðardranmarnir benda henni
á. Sú þjóð, sem gerði það ekki stæði
í stað, og felli fyr eða síðar fyrir því
almenna lögmáli lífsins: að þeir sem
standa í stað dragast aftur úr og verða
síðan öðrum sterkari öflum að bráð.
Nei, fram verðum vér að horfa, það
er ekkert efamál.
En það getur lika verið gott og
nauðsynlegt að líta við og við aftur,
og renna augunum yfir það land, sem
ferill þjóðanna liggur yfir. Á því get-
ur verið margt og mikið að græða.
Fortíðarinnar land er og á að vera
eins og skýrt og glöggt landabréf, sem
reynsla þjóðanna hefir skráð öllum þeim
stöðum, sem þýðingu hafa haft á göngu
þeirra yfir til framtíðarlandsins.
Og það er oft og tíðum nauðsynlegt
íyrir oss að nthuga þá staði, og færa
oss þannig í nyt reynzlu þeirra, sem
á undan oss hafa gengið.
Að minsta kosti er það víst, að allt
sem gott er og fagurt í sögu fortíðar-
innar, er þess vert að lifa í nútíðinni.
Því sem er gott og fagurt er svo far-
ið, að tímans tönn nagar það ekki,
það er altaf nýtt og hefir altaf sama
rétt til að lifa og vera viðurkent.
Áhrif þess eru altaf hin sömu. og
altaf jafn gagnleg og góð fyrir mann-
kynið.
Að vísu breytast flestir hlutir þ. e.
skipta um form og lögun, en kjarni
lífsins er og verður altaf sá sami, og
náttúran kringum oss talar til allra
kynslóða á sömu tungu. Af þeim á-
stæðum eru margir hlutir jafngagnleg-
ir öllum kynslóðum, og ómetanlegur
skaði fyrir eina kynslóð, að týna því
sem kynslóðirnar á undan henni hafa
lært og reynt. Það er það sem vér
köllum afturför orðsins sönnu merkingu,
því vér erum þá skemra á veg komn-
ir en þeir, sem undan oss hafa gengið.
Og því miður sjást þess oft dæmi
að slík afturför á sér stað á vissum
svæðum, jafnvel þar sem menningar-
straumarnir líða með þyngstum hruða
og mestu afli, hvað þá bjá afskektum
fámennum þjóðum, sem aðeins hafa
fengið litla hvísl frá höfuðstraumi
menningarinnar. Þær þjóðir eru gjarn-
ar á að standa í stað, og dregast smám
samau aftur úr. Þangað til þær að
lokum hafa jafnvel gleymt því, ' sem
þær einu sinni höfðu lært. Þetta er
því skaðlegra, sem slíkar þjóðir eru
aflminni; og óhjákvæmilegt er að slík
afturför gagnsýri og eitri aðrar gjörð-
ir og hugsanir þeirrar þjóðar. Sé þessu
ekki kipt í lag í tíma, má sú þjóð
teljast á fallanda fæti, og þegar dags-
brún nýrra tíma gægist yfir tinda van-
þekkingarinnar getur oftast að líta
hana eins og stirðnað nátttröll, sem
hefir starað svo lengi í myrkrið í kring-
um sig, að það hefir gleymt bjarma
fortíðarinnar, og þolir því ekki ljósið
þegar það kemur.
Þessi afturför gengur sjaldan stór-
um skrefum, að minsta kosti ekki í
byrjun, og er því oftast, sem leynd og
hægfara meinsemd, er smam saman
grefur um sig, án þess að menn verði
þess áþreifanlega varir. Og í því ligg-
ur mikil hætta, því þær meinsemdir er
vér sjáum glögt, reynum vér að láta
lækna í tíma ef oss annars er að
nokkru ant um líf vort og heilbrygði.
Það sem oss virðist því næsta
meinlaust I dag, getur á morgun verið
orðið að ólæknandi sjúkdóm.
Líf mannsins og þjóðanna er að
mörgu leyti líkt lifinu í náttúrunni í
kringum oss. Eins og trénu nægja
ekki geislar sólarinnar og regn himins
vanti það jarðveg þar sem það geti
fest rætur, eins kemur mönnunum og
þjóðunum að litlu haldi frjófgun og
sólskyn nútímans, séu þær rætur laus-
ar, sem liggja í jarðvegi fortíðarinnar.
Þetta er aðeins dæmi og mynd,
sem mörgum finst máské gripin úr
lausu lofti, en mér finst ég alstaðar í
sögu þjóðanna og lífi einstaklinganna
flnna glöggar sannanir fyrir þessari
skoðun. Þegar þjóðirnar hafa gleymt
dygðum liðinna tíma, hefir dauðinn rétt
þeim kræklótta hendina og bent þeim
á stundaglasið, sem óðfluga tæmdist,
þótt aðeins eitt sandkor,. rynni í einu.
Frá el8tu þjóðum til Rómverja, frá
Rómverjum til vorra tíma staðfestir
reynslan þetta. Frh.
Sigur stjórnarþýja
á
fána íslands!
Verkið lofar
ujoistaraun!
Nýjasta afreksverk stjóruarþýjanna
er það, að skera sundur snæri á stöng-
um þeim, er borið hafa íslenzka fán-
ann hér í bænum.
Síðustu næturnar hafa þýin skorið
sundur fánasnærin og dregið þau úr
öllum stöngum sem þeir náðu íil í allri
Reykjavík.
Þetta hafa þau gert í þeim lofsverða
tilgangi, að aftra því að íslenzkir fán-
ar væri Uaktandi á liundrað ára af-
mœli Jónasar Rallgrímssonar!
Stjórnarþýin höfðu nasasjón af því,
að Jónas Hallgrímsson var ekki af
þeirra sauðahúsi; þau höfðu heyrt að
hann hefði verið ósvikinn íslendingur
og þsu vissu, að Stúdentafélagið í
Reykjavik hafði gengist fyrir að reisa
honum minnisvarði sem átti að afhjúpa
16. þ. m. Þessvegna áttu þau víst að
íslenzki fáninn yrði hafður á loft við
þetta tækifæri nenia þau tækju til sinna
ráða.
Liðið settist á rökstóla og hittu hinir
vitrustu í flokknum þegar á það ráð
sem samboðnast var þeirri samkomu
og stefnu „flokksins“. Þýin brýndu
kuta sína og lögðu af stað í krossferð-
ina (því að þau eiga von á dannehrogs-
kross fyrir tilvikið) eftir fund á fimtu-
dagskveldið var. Skáru þau þá niður
snæri á nokkrum stöngum og stálu
snærunum. Og loks á laugardagsnótt-
ina tóku þau til aftur, fóru um allan
bæinn og skáru snærin úr þeim stöng-
um, sem eftir vóru.
Með þessu tilviki komu þýin í veg
fyrir að allir gæti dregið fána íslands
á stöng á afrnæli Jónasar, sem ella
hefði gert það. En margir gátu þó
komið stöngum sínum í lag á laugar-
dagsmorguninn svo að þýin höfðu ekki
annað upp úr krafstrinum en það að
gera stangaeigendum svo sem eisnar
krónu skaða, við að taka niður steng-
urnar til lagfæringar — en „það eru
sgú líka peningar“, eins og amtmaður-
inn sagöi!
Hugmyndina er sagt að þýin hafi
féngið frá flokksbræðrum sínum á ísa-
firði, sem beitt hafa sama drengskapar-
bragði gegn íslenzka fánanum.
Þessi „dánumenska“ verður eflaust
í minnum höfð og við getið þegarsaga
fánamálsins verður samin síðar meir.
Og mun þjóðin kveða upp maklegan
dóm „yfir höfði Jóni“ fyrir afrekið.