Ingólfur


Ingólfur - 24.11.1907, Side 3

Ingólfur - 24.11.1907, Side 3
INGOLFU& 187 En eitt vil eg nefna, sem eg tel hik- laust afleiðingar doðans, sóðaskaparins og íþróttleysisins, og það er virðingar- leysi þjóðarinnar fyrir sér sjálfri, og undirlægjuháttur margra manna við erlendar þjóðir. íþróttamaðurinn hefir venjulega hrausta sál í hraustum líkama, en hjá sóðanum veikist hvorttveggja. íþrótta- maðurinn veit að hann getur treyst sér sjálfum og lítur ekki upp til annara manna, en sóðinn, sem ekkert kann fyr- ir sér, hlýtur að verða var við vanmátt sinn og líta upp til annara. Og þarna, — einmitt í þessu höfum vér eitt af okkar stærstu þjóðarmeinum, einmitt af því að vér höfum gleymt því> er forfeður vorir kunnu, og kastað frá oss reynslu undanfarinna kynslóða. Mín heitasta ósk væri sú, að það þyrfti aldrei að koma íslendingum í koll meira en það heflr gert, og nútíð- ar íslendingar gætu bætt úr þessu í tíma. Eg þykist líka sjá viðleitni í þá átt í landinu, og vil þá sérstaklega benda á starfsemi Ungmennafélagsius, sem eg vona að beri góða og holla á- vexti fyrir þessa þjóð. Það félag hef- ir sett sér fyrir mark og mið að hefja íslenzkar íþróttir og íslenzka góða siði úr þeirri niðurlægingu, sem þeir eru nú í. Og félagið hefir þennan stutta tíma sem það hefir lifað, starfað með svo góðum árangri, að það hefir orðið ís- lenzku þjóðinni til sóma. íslenzka þjóð in ætti því að taka félagi þessu tveim höndum og gera veg þess sem mestan í landinu. Annars er það sorglegur vottur fávísinnar, áhugaleysisins og doð- ans í landinu að þingið skyldi neita þessu þarfa félagi um lítilfjörlegan styrk í sumar. En þegar maður gætir þess, að nú virðist þingið vera skeið- völlur embættisgæðinganna að lands- sjóðstúninu, en sveltubyrgi fyrir sjálfa þjóðina þá er þetta ekki svo kynlegt. Og það væri heldur ekkertsamræmi ef þeir menn, sem hafa stungið landsrétt- indum íslands undir pottinn, þar sem krossarnir, nafnbæturnar og embættin sjóða eins og blómursiður, handa þeim sem hafa lengsta fingur, færu að styrkja og vernda íslenzkt þjóðerni.Það hefði verið synd og staðfestuleysi sem flokksmenn þeirra myndu alls ekki hafa fyrirgefið þeim. En hvað sem þessu líður ber eg þó það traust til þjóðarinnar að hún bæti fyrir þetta afglap þingsins. Eg vona að vér séum ekki orðnir svó úrkynjaðir að vér viljum ekki reisa við og endurfegra þjóðerni vort, og eg vona að menn sjái nauðsynina á þvi, að nýtt og gamalt haldist í hendur. Lífvænleg þjóð hefir alt af opinaug- un fyrir því sem er nýtt og gott, og hlustar eftir þeim röddum frá framtíð- inni, sem kalla á hana og vísa henni veginn yfir til þess ,’marks, sem hún hefir sett sér. En hún gleymir heldur ekki því sem er gamalt og gott, því að hið góða og fagra er alt af fætt til þess að lifa frá kyni til kyns. Sú þjóð, sem drepur það sem gott er og gamalt í brjósti sínu er sjálf á veginum til dauðans. Það gamla og hið nýja eru tvær systur; á andliti annarar eru rúnir reynslunnar skráðar, og hún bendir oss eins og móðir sem kennir oss að ganga. Hin er ung og brosfögur, lokkandi eins og draumur, og breiðir móti oss faðm- inn eins og unnusta. Báðar þessar systur eiga heimtingu á aðsetu í hjörtum mannanna og þjóð- anna, og hvorug þeirra má afskift verða ef vér eigum að komast heilir í höfn. Að gleyma þeim er að gleyma sjálf- um sér og taka í nábleika hendi dauð- ans, sem togar oss niður í djúpið. Hjálmar hugstbri. fsasxæsggsm. Landbúnaður á íslandi. „fskyggrllegar liorfur". Blaðið „Heimskringla" í Winnipeg flutti fyrir nokkru (19. sept. þ. á.) grein um íslenzkan landbúnað með fyrirsögn- inni „ískyggilegar horfur“. Segirblað- ið, að ritgerð hafi staðið í„Austra“20. júlí, eftir einhvern E. J., með þessari fyrirsögn. Hafi greinin verið birt þar athugasemdalaus frá ritstj. hálfu og muni því óhætt á henni að byggja, „enda komi hún heim við margt aða jafnvel flest annað, sem ritað hefir ver- ið á síðari tímum um landbúnaðará- stand íslands“. „Heimskringla11 prentar upp kafla úr þessari Austra-grein, vinsar úr henni helztu fullyrðingarnar, sem blaðið telur alt gullvæga lærdóma og skipar þeim niður í töluliði, á þann hátt, sem hér greinir: „Af þessum kafla er þetta Ijóst“, (segir ,,Hskr.“): 1. Að landbúnaðurinn er í afturför 2. Að minna land er nú ræktað eða búsetið en áður var. 3. Að vinnuhjúa-eklan er orsök í þessari afturför. 4. Að hún orsakast af því að, gjald- þol bænda megnar ekki að veita hjú- um þeirra viðunanlegt kaup, vegna þess: 5. Að bújarðirnar gefa ekki af sér nægilegan arð til að launa nauðsynleg- an vinnukraft á þeim. 6. Að bændurnir rísa ekki undir þeirri gjaldabyrði, sem nú hvíliráþeim — þrátt fyrir lág vinnulaun. 7. Að sumir bændur eru búnir að yfirgefa jarðir sínar og fluttir að sjávar- síðunni, ásamt með hjúum þeirra. 8. Að bændur með konum þeirra, og börnum verða undir þessum kjörum að leggja miklu meiri verk á sig en þeir þurftu áður að gera. 9. Að þær stórjarðir, sem áður vóru nefndar „höfuðból“ og þóttu arðvæn- legar til búskapar eru nú setnar að nafninu til aðeins. 10. Að með þverrandi gjaldþoli bænda aukast skuldir þeirra svo: 11. að þeir verða að takmarka líf- eyri sinn, til þess að geti staðið sem næst í skilum. Af þessuleiðir svoþað: 12. Að margur maður ogkona verða slitin, biluð og gömul fyrir örlög fram, og að þetta ástand baki landinu það tjón, sem ekki verði metið til fjár“. (13.) „Ofan á þetta bætist vaxandi vankunnátta og áhngaleysi verkalýðs- ins á flestum störfum, og það hvað vinna gengur seint og ógreiðlega frá hendi, þó að til sé heiðarlegar undan- tekningar". Þessar kenningar E. J. í „Austra“ hefir enginn nent að leiðrétta, en úr því að „Heimskringla“ treystir þeim eins og nýju neti, byggir á þeim og breiðir þær út, þá er réttast að benda á, hve þær eru marklausar. Og það er ofur-auðvelt, ef litið er á landhags- skýrslurnar. Skýrslurnar sýna að fleira er af lif- andi pening í landinu síðustu árin, en nokkru sinni að undanförnu, sem sög- ur fara af. Nautpeningur hefir aldrei verið eins margur síðan um 1700. Þá vóru taldir tæpu þúsundi fleiri en árið 1905. Eu nautpeningurinn gefur nú miklu meira af sér en þá, sakir betri hirðingar og betri markaðar fyrir afurS- irnar, en áður var. Saubfé hefir aldrei verið jafnmargtsem nú og fer sífjölgandi. Síðustu fimm ár- in, sem skýrslur ná yfir, hefir það fjölg- að nær um 40 þúsund. Á sama tíma- bili hafa hross fjölgað um tæp 10 þús. Rafkttif land fer sívaxandi: Síðustu 15 árin jukust tún um 12635 dagslátt- ur og varð sá auki meiri 5 síðustu ár- in, en 10 næstu ár á undan. Og síðan um aldamótin hafa túnasléttur verið rúml. 20 sinnum meiri á hverju ári heldur en fyrir 30—40 árum. Kálgarð- ar hafa aukist nærfelt um þriðjung síðustu 5 árin. í hlutfalli við þetta er heyja-afiinn. Bæði úthey og taða hefir aukist til muna. „Töðufallið eftir aldamótin er meira en fyrir þau af því að túuin eru stærri og betur ræktuð allvíða“. „Meðaltal uppskeru af jarðeplum r’ofum og nœpum er40°/o hærra 1900— 1905 en síðustu 10 ár fyrri aldar (og eldri tún þarf ekki að nefna). Sé ein- göngu litið á uppskeruna 1904 og 1905, verður munnrinn yfir 100°/0“. Enn sýna skýrsluruar að svarðartekja vex stórum og er það órækt vitni um betri hirðing áburðarins (taðbrensla fer minkandi). Þetta litla ágrip er nægilegt að koll- vorpa öllum fullyrðinguuum um „hnign- un landbúnaðarins". Það sýnir einmitt, að landbúnaðurinn er nú með meiri efling og blóma en nokkrn sinni áður. Það eitt er satt í þessari Austra- grein, að vinnufólksekla hefir verið all- mikil og hamlað því, að landbúnaður- inn tæki ennþá meiri og skjótari fram- förum en orðið hefir. Efling sjáfarút- vegs og annara atvinnuvega hefir og dregið úr viðgangi landbúnaðarins í svip, svo að fólk hefir ekki fjölgað í sveitunum. En þar sem fénaður allur er nú miklu fleiri en áður, jarðabætur og uppskera stórura meiri, þá má fljót- lega sjá, hver |fjarstæða það er, sem höf. segir um „vaxandi vankunn- áttu“ verkalýðs á flestum störfum og að vinna „gangi seint og ógreiðlega“. Verkin sýna merkin, að meira er af- kastað en áður og fcemur það af því, að menn kunna nú betur til verka en fyrrum. Fullyrðingin um það að menn og konur verði „biluð, slitin og gömul fyrir örlög fram“, fremur nú en áður, rekur sig óþægilega á aMwrs-skýrslurn- ar. Þær sýna, að mannsævin er óðum að lengjast á íslandi, og íslendingar eru að verða allra mauna langlífastir. Með þessu er auðvitað ekki borið á móti því, að ýmsir menn eldist hér fyrir örlög fram, þ. e. gæti lifað lengur ef þeir hefði við betri kjör að búa —■ en má ekki með öllum sanni segja það um þorra manna meðal allra þjóða heimsins? Og þar sem íslendingar verða nú manna elztir, þá er það sönn- un þess að þeir eldast síður fyrir ör- lög fram heldur eu einstaklingar með- al annara þjóða. Lilja.* * IAlja min kæra Ijóðin nún vil eg þér einni færa, eg elsha svo bládjúpu augun þin og eilífa hreinleikann sem þar skín og himin þms sakleysis hvítan sem hreinasta lín. Ástin mín eina, einasta bót hinna þyngstu meina eg sókkvi mér niður í sönginn þinn af sœlunnar lind teigar andi minn, í liliómleikum þínum eg hluttekning Ijúfustu fitin. Einar P. Jónsson. Allskonar fatnaður, lítið brúkaður, sliísi, nf og g-'ömul, liöfuðföt, skófatnaður o. fl., fæst með gdðu verði ú Bergstaðastræti 29. * Kvæði þetta kom út í siðasta tölubl., *n er feirt nýju vegna miaprentana, þ«y, Jónas Hallgrímsson. i. Sungið við afhjúpun minnisvarðans. Þér Jónas Hallgrímsson, ísland var alt, þess afl og þess fegurð lék þínum á strengjum. Þótt hamingju-stigirnir hallir yrðu þér jafnan og auðlánið valt, hafa ávöxt borið hjá frónskum drengjum þeir hollu hreimarnir snjallir. Skáldjöfur lands vors, vér elskum þig allir! Þýður sem vorblær, sem háfjallið hár, svo hreinn sem faðir-vor barns á tungu, sem stálið er andinn þinn sterki. Lifi’ hann hjá þjóðinni aldur og ár og eldmóð hann tendri’ í hjörtunum ungu; það verður þess vísasta merki, íslenzk sé þjóðin í orði’ og verki. Heill sért þú, loks til vor heimkominn I Þótt hvíli bein þín í öðru landi, þá áttu þó hér aðeins heima. Ættjörðin lítur hér ástmög sinn; um aldur hjá oss nú mynd þín standi; þér aldrei skal ísland gleyma. Svífi þinn andi’ yfir öllu hér heima! J. Ó. II. „Þú varst íslands æsku sál! Óminn þinna sólskinsljóða geymir enn þá íslenzkt mál; andi hlýr frá þinni sál fyllir loftið. — Lyftum skál Listaskáldsins okkar góða! Enn þá geymir íslenzkt mál óminn þinna sólskinsljóða. Enn er gott að hlusta’ á hann, hulduljóða skáldið þýða, sem hvert hlóm í hrekku ann; blærinn, lindin, fossinn kann enn þá ljóðin eftir þann ástvin hjartra sumartíða. Enn er gott að hlusta’ á hann, hulduljóða skáldið þýða. ísland geymir ekki margt, ef það gleymir minning þinni. Hvort það bauð þér blítt eða’ hart‘ hreiddirðu á það lofsins skart, sást þar ljóma sifelt bjart sólskin yfir framtíðinni. — Só því, Jónas, sífelt bjart sólskin yfir minning þinni.“ Þ. G. Dísa. Alveg ertu Dísa einstók perla, og olxk að flestu öðrum konum; auðug af hreinskilni og hluttékningu, en blásnauð af hrœsni og hégómleika.] lögur ertu að vísu, en fegri sumar konur mér fundust við fyrstu sýn, því veldur þín göfgi að mér virðist þú, sem gyðja gulltógur frá Gimlis sölum. Aldrei er í hug mér svo heldimm grima að rödd þín ei rjúfi rökkurtjóldin. Alt eins og vordögg ungu laufi eru mér falslausu orðin þín. Einar P. Jónsson.

x

Ingólfur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ingólfur
https://timarit.is/publication/189

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.