Ingólfur - 08.08.1911, Page 1
IX. árg.
32. blaö.
Reykjavík, þriðjudaginu 8. ágúst 1911.
•MÍ-MM+fH-MMM-M-MM-MMMMMMMMMMMMMM$M
I ING-ÓIjFITII ±
kemur út elnu sinni í viku að minsta ±
kosti; venjulega á þriðjudögum. ^
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend- *
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund- ±
in við áramót, og komin til útgef- ^
anda fyrir 1. október, annars ógild. í
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn- T
ar Egilsson Vesturgötu 14 B. *
(Schou’s-hús). — Má finna á af- V
greiðslunni frá kl. 11—il2.
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju- ±
strœti 12 kl. 11—12 T>g 4—5 hjá ^
P. E. J. Halldórssyni, lækni. ▼
Ctanför ráðherra.
Ráðherra kom heim úr utanför sinni
á sunnudaginn.
Vér höfum áður getið þeas, að öll
lög alþingia voru ataðfeat af konungi
11. f. m., nema lög um viðbót við laga-
skólalögin (af því að þau lög verða nú
þýðingarlaus eftir að háekólinn tekur
til atarfa) og stjórnarakrárfrumvarpið.
Stjórnarshrárfrumvarpið var ekki
samþykt tii fulls af alþingi; til fulln-
aðaraamþyktar þarf samþykki á tveim
þingum. Þeaavegna var engin ástæða
til þess að leggja það frnmvarp form-
lega fyrir konung nú, og gerði ráðherra
það ekki. Hinavegar mun ráðherra, eins
og sjálfsagt var, hafa skírt konungi frá
innihaldi þeas.
Um samhandsmálið átti ráðherra, sam-
kvæmt ályktun þingsina, ítarlegt tal við
forsætisráðherrann, Klaus Berntsen, og
reyndi að fá hann til þeas að leggja
aambandslagafrumvarp meiri hlutans
1909 fyrir ríkisþingið. Foraætisráðherr-
ann vildi þó engu lofa um þettafyren
hann hefði ráðgaat við helatu menn
þiugflokkanna, og var því ekki lokið
þegar ráðherra fór heim.
Um lán handa landssjóði, aem alþingi
samþykti að taka, hefir ráðherra eftir
talavert stapp fengið loforð hjá þrem-
ur bönkum í Kaupmannahöfn, Handels-
banken, Privatbanken og Landmanda-
banken. Landið á að greiða 4l/, °/0
vexti af láninu og fær það útborgað
án afdráttar (pari).
Skömmu áðnr en ráðherra fór heim,
kom Forberg landsímastjóii til Kanp-
mannahafnar að undirlagi landsstjórnar-
innar, til þe»» að aðstoða ráðherra í til-
efni af því, að um næstu áramót eru
liðin þau 5 ár, sem núgildandi síma-
taxtar milli landa voru ákveðnir. Ráð-
herra mun hafa góðar vonir um að
þeim takiat að fá taxtana lækkaða til
muna, en enn sem komið er er ekki
fullráðið um það.
Bankafarganið.
í siðasta tölublaði „Lögréttu er grein
eftir „Norðlen'ding“ um þetta mál, mjög
svo eftirtektarverð. í fyrri hlutagrein-
arinnar er minst á „mat“ bankarann-
sóknarnefndarinnar á tapi bankans, og
sýut fram á, hver hégómi og markleyaa
þetta „mat“ Tar, og bent á að nefndin
þorði ekki einu aiuni að gera tilraun
til að »anna ákærur sínar, og neitað var
um að »ýna matsbókina, sem átti að
sýns, hvað þeir hefðu lagt til grundvall-
ar við matið og þá vitanlega nm leið
réttmæti þess.
Síðári ksfli greinarinnar er aðallega
um rannsóknarnefndarskýrslu neðri
deildar, og skulum vér leyfa oss að taka
þennan kafia orðrétt:
„En það er annað í þessu bankafarg-
ani, sem mér og vafalauit mörgum fleir-
um þykir voðalegt. Og það er þetta,
sem stendur í skýrslu rannsóknarnefnd-
ar ueðri deildar, undirskrifað af for-
manni nefndarinnar, einum af dómend-
um þessa lands, og öðrum núverandi
gæslustjóra bankans — á bls. 67 í
skýrslunni: „Vér getum ekki varist
þess, að láta í Ijósi furðu vora á þvi,
að banhastjórnin (ul. B. Kr. og B. Sig.)
skuli hafa látið frá sér í sínu nafni
skýrslur eins og þessar, sem sýnilega
hlutu að veikja traustið á hag bsnkans,
ef sannar værn, og auk þess innihalda
á ýmsum atöðum bláber ranghermi og
ósannindi, og í fjölda mörgum atriðum
hvíla á þehkingarleysi á því, hvað áhrif
hefir á löglegt gildi skjala“.
Og í öðru lagi þetta: Tr. Gunnars-
son fyrv. bankastjóri ber þær sakir á
núverandi bankastjórn (B. Kr. og ,B.
Sig.) í bréfl til rannsóknarnefndarinnar
dags. 3. maí, prentuðn í skýrslunni á
bls. 65—66, að „skrá“ frá núverandi
bankastjórn Landsbankans „yfir 17 menn,
sem mest skulda bankanum“, sé „fölsk11
að ýmsu leyti. Hann tekur fram all-
mörg dæmi til sönnunar þeasari ákæru
og segir »vo: „Þegar litið er á þe»si
dæmi og fleiri, »em of langt yrði upp
að telja, held eg, að ekki sé ofmælt, að
þeir menn, sem þe»«a skýrslu rita, geri
»ig »eka í því, að birta alþingi og al-
þýðu falsha shýrsluu.
Er ekki sómatilfinningin og siðferðii-
meðvitundin farin að sljófgast ískyggi-
lega í landi voru? Segist ekkertáþví,
ef embættismenn í ábyrgðarmiklum em-
bættum reynast sannir að sök um að
gefa skýrslur, »em opinberlega eru lýst-
ar „á ým#um stöðum bláher ranghermi
og ósannindiu, eða sem lýstar eru „falsh-
aru að einhverju leyti?
Þolir landsstjórnin það þegjandi og
aðgerðalaust, að bornar «éu slíkar »akir
á háttstandandi embættiamenn, með til-
teknum, prentuðum rökum ?
Gerir Iandsstjórnin »ig ekki samseha
slíku athæfi, ef hún skellir við því skoll-
eyrunum? Yeikir hún þá ekki óhæfi-
lega traustið á embætismönnum lands-
in», á réttlæti og sannleiksást, sómatil-
finniugu og borgaralegum dygðum yfir-
leitt?
Þetta er stórvœgilegt mál, ekki að
eins fyrir embættismannastétt landsin#,
heldur og alla alþýðu manna.
Land»stjórniu má ekki þola það að-
gerðalaust, ef embættismenn gefa skýrsl-
ur, «em „reynast bláber ranghermi og
ó»annindi“ og „falskar".
Silfurbergsmálið.
Skýrsla rannsóknarnefndarinnar.
Niðurl.
III.
Þegar að því Ieið að binn nýji leyf-
ishafi landssjóðs tæki við námuréttind-
nnum, akrifaði stiórnarráðið fyrverandi
leyfishafa, hr. Tulinius 18. júlí 1910,
svohljóðandi bréf:
„Með því að #tjr. hefir leigt Guðmuudi
trésmíðameistara Jakobssyni, hér í bæn-
um, silfurbergsnámurnar í Helgustaða-
fjalli frá 1. n. m., þar «em hann bauð
lands«jóði betri kjör enn þér, herra stór-
kaupmaður, eruð hér hérmeð beðinn að
afhenda honum eða umboðsmanni han»
silfurbergsbirgðir þær, sem landssjóð-
nr á í vörslum yðar, og #enda hing-
að samrit af afhendingargerðinni, sem
óskast undirrituð bæði af yður og hin-
um nýja leigjanda eða umboðsmanni
bans. Enn fremur væntir stjr., að þér
sendið hingað skilagrein um það, sem
þér kunnið að hafa aelt af silfurbergi
á þessu ári.“ (Ranusókn.nefnd.skýrsla
bls. 77).
Svo er að sjá, #em Talinius hafi sím-
að stjórnarráðinu 28. júní, er hann hafði
meðtekið þetta bréf, og hafi hann mót-
mælt þessurn skilningi á *amningnum
og neitað að láta af hendi silfurbergs-
birgðirnar, er hjá honum voru. En dag-
inn eftir, 29. júní 1910, sendir Björn
Jónsson, eða stjórnarráðið, ísl. stjórnar-
ráðsskrifstofunni í Höfn, svolátandi sím-
»keyti: „I Auledning Tuliniuss Gaars-
telegram paastaar Ministeriet tilstædo-
værende Spathbehöldning per förste Juli
Landskassens Ejendom ifölge Tnliniuss
Kontrakt. Henvend Dem til Tuliniuss.
— Ministeriet.“ (Á íslensku: í tilefni
af símskeyti Tuliniusar í gær, heldur
stjórnarráðið því fram, að silfurbergs-
birgðir þær, sem fyrir liggja 1. júlí, séu
eign landssjóðs samkvæmt samningi
Tuliniusar. Snúið yðnr til Tnlininsar.
— Stjórnarráðið).
Eins og sjá má af þéssu símskeyti
er þá enginn bilbugur á hr. Birni Jóns-
syni; hann heldur því enn fast fram,
að landssjóður eigi allar þær silfurbergs-
birgðir, sem þá voru í vörslum Tuli-
niusar, og krefst þess, að Tulinius láti
þær að höndum til hins nýja leyfishafa,
hr. Guðm. Jak., er svo skyldi selja þær
fyrir hönd landssjóð*. og hafa fyiir það
45°/0 af söluverðinn, samkv. samningi
sínnm.
Aftur á móti hélt Tulinius því fram,
að þessar birgðir væri sameign sín og
landssjóðs, og væri hann því ekki «kyld-
ur til að ikila hinum nýja leyfishafa
einu tvípundi af þeim. Til frekari full-
vis«u »nýr haun sér svo til hæ»tarétt-
armálaflutning#mann» G. M. Rée, og
•pyrst fyrir nm skoðun hans á þessu
máli. Hr. Rée tjáir sig, i bréfi til hans,
dag», 1. júli 1910, algerlega lamdóma
Tulinin# um akilninginn á samningnm.
í þeasu brefi segir: ------------Tilböje-
ligat er jeg til at mene, at De er be-
rettiget til at realisere denne Beholdning,
som Kontrakten fore»kriver, beregne
Dem den kontraktlige ProvisioD, hvor
efter Reatudbyttet, efter Frgdrag af de i
Kontrakten ommeldte Udgifter, tilfalder
Dem og Landskaaaen hver med Halv-
delon. Muligt er det ogaaa, at Landa-
kaaaen kau forlange Oplöaning af Sam-
ejet strax aaaledes, *t den kan kræve
Beboldníngen realiaeret ved Auction; tbi
om nogen Deliug in natura kan der jo
efter Deres Udtalelser ikke være Tale.“
(Á íalensku: Næst skapi er mér að
álíta, að þér eigið rétt á að selja birgðir
þessar, eins og samningurinn segir fyr-
ir, reihna yður sölulaun samhv. samn-
ingnum, en síðan shuli andvirðið, eftir
að frá er dreginn aá koatnaður, sem
gert er ráð fyrir í samningnum shiftast
til helminga milli yðar og landssjóðs.
Hugsanlegt væri það líka, að landssjóð-
ur gæti heimtað að #ameignin væri upp-
hafin þegar i stað á þann hátt, að hann
gæti krafiat að birgðirnar væri seldar á
uppboði. Því að eftir þvi #em yður
segist frá, getur ehhi homið til nohhurra
mála að shifta sjálfum birgðunum milli
yhlcar). Ranns.nefnd. skýrala bls 67.
Þetta er líka vitanlega einasti rétti
skilningurinn á ákvæðum aamningsins,
er mæla avo fyrir, að helrning aöluverðs
silfurbergaina akuli árlega greiða í lands-
sjóð. Þetta álitaskjal hr. Rées hefir
Tulinius svo sent íilenakn atjórnarskrif-
atofunni í Höfn aama dag (1. júlí 1910).
Það hefði því verið eðlilegaat, og
reyndar það eina, sem Björn Jönsson
hafði heimild til samhvœmt samningnum
við TuUnius, að fela honnm að selja
þeasar birgðir, og hefði þá landssjóður
fengið helming af andvirði þeirra, eða
375,000 hrónur, ef enn er lagt til
grnndvallar það verð, aem Tnliniua hefir
fengið fyrir aitt silfurberg.
En nú kom þetta' í bága við þann
samning, er Björn Jónsson hafði gert
við Guðm. Jakobsson, þar sem honnm
er heimilað að selja allar birgðirnar.
Hér var því komið í hið versta óefni;
Björn Jónason hafði komið því svo fyr-
ir, að annarhvor aamningurinn hlaut að
vera rofinn, Tuliniusar eða Guðm. Jak-
obisaonar, en hvorttveggja virtiat hljóta
að hafa í för með aér alvarlegt akaða-
bótamál á hendnr land»9jóði.
En þá tekur Björn Jónaaon það ráð,
til að gera báðnm úrlausn, að hann aím-
ar til íslenaku stjórnarskrifatofnnnar í
Höfn, 4. júlí 1910, og leggur fyrir
hana að bjóða Tuliniusi að shila lands•
sjóði helming birgðanna, en áakilja þó
landasjóði rétt til að krefjast hina helm-
ingaina með málsókn. Þetta ákvæði
um málsaókn útaf Tuliniusar helmingn-
nm, var vitanlega ekki annað enn láta-
læti, því að samkvæmt aamningnum
gat landaajóður ekki taliat eigandi byrgð-
anna, enda hafði líka hr. Rée ataðfeat
þessa akoðnn. Seinna, með bréfi daga.
28. des. 1910, tilkynnir Björn Jónsson
þá líka hr. Tuliniusi, að landsajóður falli
frá málsókn að sinu leyti, en að avo