Ingólfur - 09.10.1911, Side 1
IX. árg.
Reykjavík, mánudagiim 9. október 1911.
41. blað.
juuuuuíIíJ
" nnnnnnnr
ingólfur
kemur út elnu sinni í viku að minsta
kosti; venjulega á þriðjudögum.
Árgangurinn kostar 3 kr.t erlend-
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Guan-
ap Egilsson Laugaveg nr. 38. —
Má finna á afgreiðslunni frá kl.
11-12.
Afgreiðsla og innheimta i Kirkju-
stræti 12 kl. 11—12 og 4—5 hjá
P. E. J. Halldórssyni, lækni.
Björn Jónsson.
Hr. Björn Jónsson fyrverandi er nú
aftur tekinn til óspiltra málanna, síðan
hann kom heim frá, Danmörku. Hann
er nú aftur tekinn að bölsótast undir
dularnafni í dálkum ísafoldar, og stend-
ur af honum mikill gustur.
Vér hefðum helst kosið, að geta lát
ið þennan mann afskiftalausan, því að
það er öllum mönnum vitanlegt, að
hann er og var alla sína ráðherratíð
■júkur maður, og ber því ekki nema
að nokkru leyti ábyrgð orða ainna og
gjörða, og það er ilt verk að eiga í
höggi við alíka menn. En maðurinn
veður sjálfur fram á vígvöllinn, og þeir
sem næstir hoDum standa annaðhvort
vilja ekki eða geta ekki aftrað honum
frá þvi, og því verður ekki hjá því
komist, að bera vopn á hann. Sér-
staklega þar sem maðurinn ætlast til,
og tekst það furðanlega, að koma því
svo fyrir, að slaguriun standi að miklu
leyti um hann sjálfan og hans persónn,
Því þó að Björn Jónsson sé vissulega
ekki langrækinn maður, þá er þó eitt
sem hann aldrei getur gleymt, og það
er sú sára synd, að honum var velt af
valdastóli. Og þangað mun hugur
hans nú stefna aftur, og það mun
hann telja mestu máli skifta við þessar
kosningar, að ekki lokiat öll suud fyr-
ir þeim möguleika.
Vér getum því ekki látið hann eða
hina óðu baráttu hans afskiftalausa;
sú ógæfa má ekki aftur henda þjóð
vora, að eiga meðferð mála sinna í
höndum sjúks manns. Það er þó það
minsta, sem heimtað verður af ráðherra
íslands, að hann háíi líkams- og sálar-
krafta nokkurnveginn óikerta, svo að
ekki verði því um kent, ef itjórn hans
fer ekki svo vel úr hendi sem skyldi.
Það munu flestir hafa talið víst, er
hr. Björn Jónsson neyddist til að láta
af ráðherrastörfum á síðasta þingi, að
hann myndi aldrei hugsa til að kom-
ast í þá tign framar. Óánægjan með
hann var svo megn, jafnvel í hans eig-
in flokki, að nærfelt helmingur flokks-
manna hans var snúinn móti bonum og
óstjórn hans. Og svo brýna nauðsyn
töldu þeir á að losa landið við þá ó-
stjórn, að þeir hikuðu jafnvel ekki við
að sameina sig við mótstöðumenn sína
um að fella hann frá völdum, og má
þá geta nærri að þeir muni ekki hafa
talið neitt smáræði vera í húfi. Hvað
sem annars yrði um flokkinn, sem hr.
B. J. hafði þannig tekist að kljúfa, þá
virtist það eitt þó vera vist, að hann
gæti ekki átt afturkvæmt í valdasess-
inn.
En hvað verður nú uppi á teningn-
um ef litið er í kringum sig? Alstað-
ar það sama: hvar sem er reynir hr.
B. J. til að sparka í þá af flokksmönn-
um sínum, sem á síðasta þingi snérust
í móti honum. Þegar eftir þing valdi
hann þeim þá háðung að láta kjósa sig
fyrir formann flokksins; greinilegra
spark er illmögulegt að hugsa sér. Og
nú síðast má benda á það, að hr. B.
J. hefir flæmt burt úr flokknum séra
Sigurð Stefánsson, besta og nýtasta
flokksmanninn sem eftir var, en hann
mun hafa gengið einna ötulast fram í
því að koma Birni Jónssyni frá völd-
um. En um leið og B. J. neytir allr-
ar orku til að bola burtu þeim þing-
mönnum, sem óánægðir voru orðnir
með valdameðferð hans, skorar hann á
þá og báða sambræðsluflokkana til
fylgis við þau þingmannaefni, er hann
telur örugga fylgismenn sina, og telur
þá flokksvikara, sem ekki vilja láta
nota sig sem hlýðið verkfæri í þessum
skpllaleik.
Osb þykir óliklegt að Sparkliðar láti
Björn Jónóson hafa aig að slíkum ginn-
ingarfiflum, að þeir sjái ekki við þeim
leik, er hann ætlar sér að leika; að
þeir leyfi honum að klifra yfir búka
sína aftur uppí þann valdasess, er þeír
hrintu honum úr og töldu hann als
ómaklegan til að skipa, og það sannar-
lega mcð réttu. Oss þykir ólíklegt, að
Sparkliðar vilji með fylgi sínu við stuðn-
ingsmenu Björns Jónssonar, stnðla að
því Iandsóláni, að hann komist aftur til
valda; slíkt væri ekki einungis landinu
í heild sinni, heldur einnig þeiúi Spark-
liðum, hin mesta háðung og óvinafagn-
aður.
Bannríkið „Maine“.
Lengi hafa bannmenn verið hróðugir
yfir bannrikið „Maine" í Bandarikjun-
um, talið það eitt hið glæsilegasta dæmi
og órækustu sönnun fyrir hinum bless-
unarríku áhrifum bannsins og því fyr-
irmyndar þjóðlífi, sem það skapi; og
þeir hafa reynt að telja mönnum trú
um, að í ríki þessu væri aðflutningsbann
sem þó er tilhæfulaust; þar hefir aldrei
verið annað bann en vínsölubann. En
nú um miðjan september í haust barst
frá New-York svolátandi símskeyti:
„Eftir að ríkið Maine hefir verið
bannríki i 60 ár, greiddi moiri hluti
kjósenda á mánudaginn var atkvæði á
móti stjórnarskrárbreytingu um, að banna
tilbúning og sölu áfengis innan endi-
marka ríkisins.
Löggjafarþing ríkisins ætlar tafarlaust
að samþykkja lög, er leyfa að setja upp
veitingahús gegn gjaldi í ríkissjóð.
Yið síðustu atkvæðagreiðslu voru bann-
menn í 23811 atkvæða meirhluta.
Það hefir valdið hinum stórkostlegu
umskiftum, að kjósendur hafa séð, að
bannið leiddi aðeins til hræsnis; þrátt
fyrir það var ætíð hægt að fá drykkj-
arvörur keyptar, en þær voru reyndar
af verstu tegund, vegna vantandi eftir-
lits, og voru í rauninni hreint eitur.
Drykkjuskapur í bannríkinu Maine
hefir í mörg ár verið meiri, en í ná-
grannaríkjunum, þar sem áfengissala
hefir verið leyfð.
Bannofstækismennirnic eru óstjórn-
lega reiðir og krefjast þess, að atkvæð-
in verði talin upp aftur.“
Ekki tókst bannmönnum að fá sinu
áformi framgengt, þ: að fá lögunum
breytt, þrátt fyrir ofsa undirróður af
hálfu kvenna og barna gegn áfengiuu;
skólabörn gengu með fána um göturn-
ar, hringt var með kirkjuklukkunum og
bænaguðsþjónustur voru haldnar í kirkj-
unum, og sýnir þetta ljóslega, hve
almenningur í ríkinu hefir verið orðinn
sannfærður um skaðræði bannsins og
illum afleiðingum þess, og ætti þetta
að verða oss íslendingum til viðvörunar.
H.
Þrælalögin.
Yflrlit og athugasemdir.
10. gr. er um skyldu lögreglustjóra
til að rannsaka áfengisbirgðir .þeirra
manna, sem vínsöluleyfi eða vínveitinga-
leyfi hafa; þessa rannsókn á að fram-
kvæma 1. jan. 1912, og síðan jafnan á
6 mánaða fresti, meðan þessir menn
hafa söluheimild innanlands.
Yið þessa grein er ekki annað að at-
huga en það, sem segja má um allflest
ákvæði þrælalaganna, að svo auðvelt er
að fara i kringum þau, að þessar ströngu
fyrirskipanir og viðlagðar háar sektir
verða æði hlægilegar.
11. gr. er að mörgu leyti merkileg.
Þar segir, að áfengisbirgðir þær, sem
einstakir menn kunni að hafa í vörsl-
um sinum 1. jan. 1915, sé ekki skylt
að flytja burt úr landinu; en ekki má
flytja þetta áfengi burt af heimili eig-
anda nema hann flytji sjálfur búferlum,
eða það sé áður gert óhæft til drykkjar.
Hver maður, sem næg efni hefir, má því
samkvæmt lögum þessum birgja sig upp
með svo miklu áfengi, sem hann vill —
um það eru engar takmarkanir settar,
hvað mikið áfengi hann megi hafa í
vörslum sínum. Sennilega getur hann
ekki með fullri lagaheimild selt neitt
af áfengi þessu, þó ekki sé í þrælalög-
unum nein ákvæði er banna það; en í
skjbli laganna getur hann auðveldlega
rékið leyniveitingu á áfenqi alla œfi
sína, engu síður en gert hefir verið víð-
asthvar hér á landi, alla tíð síðan vin-
sölubannið komst á út um landið. Hver
getur bannað manDÍnum að gefa
öðrum áfengi? Hugsum okkur t. d.
að hver sá sem kaupir 1 vindil
fái í kaupbætir 1 staup af brenni-
víni; þá þarf víneigandinn ekki annað
en að selja vindilinn nógu dýrt, til þess
að skaðast ekki á þessu. Og hver get-
ur bannað það? Nei, þeir herrarbann-
berserkir þurfa ekki að bregða oss and-
stæðingum sínum um það, að vér vilj-
um ónýting þrælalaganna vegna þess,
að vér viljum ekki missa brennivínið.
Ef það réði skoðunum vor andbanninga,
þá mundi oss standa á sama um þræla-
lögin, því vér vitum það svo ofurvel,
að ekkert er auðveldara en að afla sér
áfengis eftir að þrælalögin eru gengin
í gildi, svo vel hafa bannberserkirnir
búið um hnútana. En ein af aðalmót-
bárum vorum gegn þrælalögunum er
einmitt sú, að þau eru ekkert annað
en kák, og geta aldrei orðið annað en
kák. — Það er því ekki eingöngu höf-
undum þrælaganna að kenna, hversu
vitlaus þau eru; en sv<%,a vit-
laus, vanhugsuð og sneydd allri skyn-
semi, eins og raun er á orðin, þurftu
þau þó ekki að vera.
Yið komum nú að 12. gr. Eg ætla
að hafa svo mikið við þessa grein að
prenta hana hér upp aftur orðrétta, svo
að menn geti séð hana og athugað i
allri sinni viðurstygð. Hún er svona:
„Nú er maður grunaður um óleyfl-
legan aðflutning eða óleyfllega sölu eða
veitiugu áfengis, og má þá gera hcim-
ilisrannsókn hjá lionum eftir dbmsúr-
sknrði, ef það er talið nauðsynlegt til
þess að komast fyrir málið.
Komi það í ljós við heimilisrannsókn-
ina, að áfengi sé í vörslum þess manns,
er rannsókn fer fram hjá, skal hann
skyldur til að skýra frá hvernig standi
á birgðunum. Geri hann það ekki, skal
hann teljast sekur um brot gegn 1. gr.“
Leturbreytingarnar eru gerðar hér.
Athugi menn nú vel, það sem í þeas-
um fyrirmælum felst. Við skulum hugsa
okkur, að einhver dóni sjáist fnllur úti
á götu. Hann er spurður um, hvar
hann hafi fengið áfengið, og hann lýg-
ur því til að hann hafl íengíð það hjá
mér. Nú er eg, samkv. 11. gr. akyld-
ur til að gefa lögreglustjóra vottorð
um hvort og hverjar birgðar af áfengi
eg hafl i vörslum mínum, ef eg hefi
nokkrar; en eg hefi engar slikarbirgð-
ir, og hefl því ekki geflð Iögregluatjór-
anum neitt vottorð. Grunur fellur því
á mig, um að eg hafi gert mig sekan
um óleyfilegan aðflutning áfengis, og eg
má því þola það, að heimilisrannsókn
sé gerð hjá mér, að farið sé niður í
alla koypa og kyrnur hjá mér, hara
vegna þess að einhverjum fullum dbna
dettur í hug að Ijúga því til um miq,
að eg hafi gefið honum áfengi.
Stjórnarskráin heimilar að víau heim-
iliarannsókn eftir dómsúrskúrði; en hing-
að til hefir þetta aldrei verið framkvæmt
nema í ytrustu neyð, við leit á glæpa-
mdnnum, morðingjum eða einhverju
slíku. Það er ráðstöfun, sem ekki þyk-
ir hæfa að grípa til, nema alt anaað
bregðist; heimilið heflr hingað til verið
friðheilagt hér á landi, eins og allstað-
ar annarstaðar, þar sem siðaðir menn
búa og ráða lögum sínum,
En þegar þrælalögin ganga hér í
gildi, byrja nýjir tímar. Þá má vaða
inn i hús manna og heimili fyrir gott